สรุปบทเรียน ๕ ปี : เทคนิคการกำจัดหญ้า "แบบไม่ไถ" เพื่อผลิตข้าวอินทรีย์

ตั้งแต่ผมได้เสนอแนวคิด และปณิธานในการทำการเกษตรอินทรีย์ ว่าผมจะต้องทำนาแบบไม่ไถให้จงได้

ผมก็ได้สืบเสาะหาวิธีการทำงานในรูปแบบและสถานการณ์ต่างๆ เพื่อแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าในแต่ละปีที่มีสภาพแวดล้อมไม่เหมือนกัน

ตลอดระยะ ๕ ปีที่ผ่านมา

และผมก็ถือว่าเป็นโอกาสอันดีที่ผมได้นำแกลบจากโรงสีมาใส่ในนา ที่ทำให้มีประชากรหญ้าสารพัดชนิดขึ้นมาอย่างมากมายในแปลงนาของผม ที่เป็นสิ่งที่ท้าทายความสามารถในการจัดการของผมอย่างมากมาย

ถ้าผมไม่พลาดเช่นนั้น งานลดประชากรและการแข่งขันของหญ้าในนาคงจะง่ายดายกว่ากันเป็นร้อยๆเท่า

แต่...

ผมก็อาจจะได้ความรู้น้อย ไม่พอที่จะไปแลกเปลี่ยนกับเกษตรกรทั่วไป

ผมจึงดีใจที่นาผมมีประชากรหญ้าสารพัดชนิดที่พึงมีในนาที่มีหญ้ามากแบบที่นาทั่วไปเขามีกัน มาแต่เริ่ม

แต่วันนี้ ไม่มีแล้วครับ มีแต่ข้าวในนา หญ้าจะมีก็เล็กน้อยบางจุดบนคันนา ที่จงใจเก็บไว้รักษาคันนา

จากความสำเร็จเชิงประจักษ์ ทำให้ผมมั่นใจที่จะมาสรุปเทคนิคการควบคุมหญ้า ดังนี้

1. ถ้ามีหญ้าในนามาก ต้องชะลอการหว่านข้าวไว้ก่อน
   1. ให้ตัดหญ้าไว้เรื่อยๆ แบบเดียวกับการแทะเล็มของวัวควายในอดีต ไม่ให้มีโอกาสผลิตเมล็ดใหม่
   2. เตรียมดักน้ำฝนแช่หญ้าให้ตาย อย่างน้อยหนึ่งครั้ง ยิ่งหลายรอบยิ่งดี
   3. หลังน้ำแห้งทุกครั้งให้ดูว่ามีหญ้างอกใหม่อีกหรือไม่
      1. ถ้ามีให้ตัดต่อไป ก่อนหญ้าออกดอก
      2.  ถ้าไม่มีให้หว่านข้าวได้ ทั้งแห้งๆอย่างนั้นแหละ เดียวก็มีฝนปรอยๆมาให้ข้าวงอกจนได้
      3. ถ้าเป็นปลายฤดู อย่างไรก็ต้องเสี่ยงหว่านข้าว ยอมทนไปอีกปี เดินถอนหญ้าบ้างเมื่อมีโอกาส
      4. ถ้ามีหญ้าต้นสูงกว่าข้าวขึ้นมาก ก็เดินตัดเป็นจุดๆ โดยเฉพาะช่วงที่หญ้าออกดอก ข้าวจะโตทันหญ้า และคลุมหญ้าได้เอง
   4. พอเกี่ยวข้าวแล้วให้ตัดฟางคลุมดิน กันหญ้าแอบซ่อนผลิตเมล็ด
2. ถ้ามีหญ้าน้อย หรือไม่มีแล้ว อาจหว่านข้าวผสมถั่วบำรุงดิน พอฝนมาน้ำจะแช่ถั่วตายเป็นปุ๋ยให้กับข้าวอีกต่อหนึ่ง
   1. การหว่านถั่วควรทำเนิ่นๆ ก่อนช่วงฝนตกชุก ไม่งั้นจะได้ประโยชน์น้อย ถั่วจะไม่ทันโต
3. ถ้ามีฟางก็นำมาคลุมดินได้ จะลดการงอกและการเจริญของหญ้า ทำให้ดูแลง่าย ถอนง่าย แต่ถ้าคลุมนา จะต้องระวังข้าวพันธุ์อื่นปะปนมา
   1. การระวังข้าวปน ก็อาจใช้ฟางหมัก หรือแช่น้ำให้เมล็ดข้าวที่ติดมาเน่าเสียก่อน
4. ถ้ามีใบไม้ ใช้คลุมดินได้เลย หรือถ้าปลูกต้นไม้ล้อมนาก็จะได้ใบไม้ร่วงปลิวมาคลุมดินโดยอัตโนมัติ ลดโอกาสการงอกของหญ้าได้อีกทางหนึ่ง
5. การมีต้นไม้ล้อมนา จะช่วยลดโอกาสการขยายพันธุ์ของหญ้าบนคันนาได้ดี
   1. ต้นไม้บนคันนาจะคลุมดินจนหญ้าบนคันนาสูญหายไปเอง

6. ควรมีร่องน้ำริมคันนา

   1. เพื่อลดการแข่งขันของต้นไม้กับข้าว และ
   2. กันไม่ให้หญ้าบนคันนาเลื้อยลงนา
7. ทุกโอกาสที่ไปนาควรเดินถอนหญ้าเรื่อยๆ ทั้งบนคันนา และในนา แล้วประชากรหญ้าจะค่อยๆลด จนหมดไปโดยธรรมชาติ

นี่คือเทคนิค ๗ ข้อ ที่ผมใช้ในการทำนาโดยไม่ต้องไถ ที่อาจยากนิดหน่อยในปีแรกๆ ต่อไปก็จะง่ายขึ้นๆ

จึงขอแนะนำให้ทำแบบค่อยเป็นค่อยไป ทีละแปลงๆ ปีละ ๔-๕ ไร่ ที่คาดว่าสัก ๓-๔ ปี ก็จะได้นาที่ไม่ต้องไถโดยสมบูรณ์ครบถ้วนครับ ไม่ว่าจะเป็น ๓๐ หรือ ๕๐ ไร่ ก็ได้

นา "ไม่ไถ" หลังการตัดหญ้า และแช่น้ำไว้ ๒ สัปดาห์

เมื่อเดิอนสิงหาคม ปี ๒๕๕๓ ที่ผ่านมา

ให้สังเกตแนวไม้ล้อมนา แบบ "นาป่า" ที่สร้างปุ๋ยและร่องน้ำป้องกันหญ้า

สำหรับปุ๋ยก็อาจใช้ปุ๋ยอินทรีย์ในปีแรกๆ ต่อไปเมื่อใบไม้ร่วงลงนาแล้ว ก็อาจไม่ต้องใช้อีก แต่ให้เน้นการเก็บฟางและคืนแกลบลงนาไว้ ให้มีการสูญเสียออกนอกระบบน้อยที่สุด

การปลูกข้าวโดยวิธีนี้จึง ไม่ต้องไถ ไม่ต้องใช้ปุ๋ยเคมี ไม่ต้องใช้สารพิษใดๆ

นับได้ว่าเป็นเกษตรอินทรีย์สมบูรณ์แบบครับ

 

 

[sr]

The wars with grasses and weeds (วัชพืช) are continuing after many thousands years of agriculture. We have used mechanical, chemical, environmental and genetic means and have won battles around the world. Many collateral damages are still with us many long years after.

Is it because grasses and weeds perform functions outside objectives of agriculture, such as feeding insects and other life forms, providing thermal and environmental insulation against floods and draughts, ... that we are willing to spend energy and effort to remove them rather than accept lower yields?

Optimisation for humanity means 'profit'. Nature plays unbiased games.

[อ.ลูกหว้า]

• จากที่อาจารย์ทดลองมา 5 ปี แน่นอนว่าประหยัดต้นทุน  พลังงาน และปลอดสารพิษ
• แต่อาจารย์คิดว่าวิธีนี้มีข้อเสียบ้างมั้ยคะ  และประสบปัญหาพวกแมลง ศัตรูพืชบ้างหรือไม่  ขอทราบเป็นความรู้นะคะอาจารย์

[ดร. แสวง รวยสูงเนิน]

ไม่มีเลยครับ

ผมคิดว่าสิ่งแวดล้อมคุมกันเอง และข้าวอาจจะแข็งแรงกว่าครับ เพราะผมไม่เร่งปุ๋ยอะไร ใช้ระบบปรุงดินให้ด็แล้วปล่อยเลยครับ

[idin]

แปลงอาจารย์อยู่แถวไหนครับ

อยากเข้าไปเรียนรู้ ผมกำลังส่งเสริมปลูกข้าวอินทรีย์อยู่ครับ

[ดร. แสวง รวยสูงเนิน]

ใกล้ถนนอ้อมเมืองขอนแก่น ช่วง กาฬสินธุ์-อุดร ครับ

[อิทธิพล]

สวัสดีครับ อาจารย์แสวง

ร่องน้ำ รอบแปลงนา ควรจะให้ กว้าง และ ลึกเท่าไหร่ดีครับ

ขอบคุณครับ

[ดร. แสวง รวยสูงเนิน]

กว้างสักเมตรหนึ่ง ลึกครึ่งเมตรก็พอ

จริงแล้วก็แค่เท่าที่รถแบคโฮทำให้ก็พอครับ

เรื่องมากเดี๋ยวเขาไม่ทำให้ครับ

[รุ่งนธี]

สวัสดีครับอาจารย์

เพิ่งสนใจการทำนาครับ วิธีนี้น่าจะเหมาะกับคนขาดแคลนแรงงาน+ใจเย็นอย่างผม เสียดายตอนที่มีโอกาสไม่เคยคุยเรื่องพวกนี้กับอาจารย์เลย ได้แรงบันดาลใจอย่างสูง

ว่าแล้วถ้ามีโอกาสจะไปเยี่ยมชมนาของอาจารย์ครับ

[ดร. แสวง รวยสูงเนิน]

ดีเลยครับ

[ฐิติกมล]

เยี่ยมไปเลยครับอาจารย์...ผมคนนึงที่เห็นบทความของอาจารย์มาบ้างครับ..สนใจมาก..จะขีนคำพ่อกะแม่ออกไปทำนาแล้วครับ..นาอาจารย์อยู่ใกล้ๆนี่เอง..ผมต้องขออนุญาตไปเยี่ยมชมนะครับ...ผมอยู่บ้านหนองไผ่นี่เองครับ...แต่นาอยู่หนองเรือ..คงไม่ลาออกจากงานคงไปทำไม่ได้...ใจก็รักราชการแต่อยากอยู่อย่างวิถึกสิกรรมครับ..

[ดร. แสวง รวยสูงเนิน]

การบูรณาการจะดีที่สุดครับ ทำให้ทุกคนสบายใจครับ

[สุภัทรา เจติโคตร]

• เรียนอาจารย์ดร.แสวงค่ะ
• แปลงนาอาจารย์ที่เห็นในรูปกี่ไร่คะ
• แล้วอาจารย์ใช้เมล็ดพันธุ์ไร่ละมากเท่าไหร่คะ
• นาอาจารย์อาศัยน้ำฝนหรือชลประทานคะ
• พอดีนาที่บ้านอยู่นอกเขตชลประทานค่ะ
• อยากลองทำอย่างอาจารย์บ้าง
• ปีแรกที่อาจารย์เอาแกลบไปโรยนี่ใช้กี่กระสอบต่อไร่คะ
• หรือว่าไม่ต้องใส่แกลบดีกว่าจะได้ไม่ต้องเอาเมล็ดหญ้ามาเพิ่ม
• แล้วปุ๋ยอินทรีย์ละคะปีแรกใส่มากไหมคะ
• ขอขอบคุณอาจารย์ค่ะ

[krutoiting]

อ้าวผิดสูตรนี้ไปนิดนึงค่ะ ตรงที่

แปลงของอ.ไม่ต้องไถ แต่ที่กำลังจะทำไม่ได้ไถแต่ใช้รดพลิกดินกลบหญ้าที่ปล่อยให้ขึ้นเต็มไปหมด กำลังคิดว่าหลังพรวนดินแล้วจะเอาแกลบมาใส่อย่างที่ท่านอ.ทำ ขอบคุณค่ะ

 

[ดร. แสวง รวยสูงเนิน]

นาแปลงแรก ๔ ไร่ครึ่ง รวมทั้งคันดินและบ่อปลา

เมล็ดพันธุ์ก็ประมาณ ๑๕ กก ครับ

วัสดุิอนทรีย์ควรใส่สดๆ ให้ไปหมักในนาเอง มีเท่าไหร่ก้ใช้ไปเลย ไม่มีข้อเสีย ยิ่งมากยิ่งดีครับ