ดนตรีไทยกับคนรุ่นใหม่ ทางขนานจริงหรือ?
เมื่อ กล่าวถึงดนตรีไทยหลายท่านคิดคล้ายกันว่าเป็นเรื่องล้าสมัย
เป็นเพียงเครื่องประกอบในงานพิธี
หรือเป็นเอกสิทธิ์ความบันเทิงของคนรุ่นเก่าที่เข้ากันได้ยากกับดนตรีสากลตาม
รูปแบบของอารยธรรมตะวันตก
แม้กระแสโลกาภิวัฒน์จะเป็นเหตุให้วัฒนธรรมตะวันตกหลั่งไหลเข้าสู่สังคม
ไทยอย่างไร้ขีดจำกัด พฤติกรรมการบริโภคดนตรีของคนส่วนใหญ่เปลี่ยนไป
แต่ยังมีคนไทยอีกจำนวนไม่น้อยที่ตระหนักในเอกลักษณ์ของความเป็นดนตรีไทย
แม้บางคนอาจคิดว่าดนตรีไทยเปรียบเสมือนวัฒนธรรมที่ (ใกล้)
ตายแล้วก็ตาม
นับว่าเป็นความโชคดีของลูกหลานไทย ที่สมเด็จพระเทพฯ
ผู้ซึ่งมีสายพระเนตรยาวไกลได้ทรงจุดประกาย
โดยทรงเป็นผู้นำเพื่อให้คนไทยทุกคนได้ตระหนักถึงคุณค่าและความสำคัญของคนตรี
ไทยอันเป็นเอกลักษณ์ประจำชาติ
แม้ไม่สามารถสร้างกระแสให้ทัดเทียมโลกาภิวัฒน์ได้
แต่ก็ก่อให้เกิดความตระหนักถึงคุณค่าทางดนตรีไทย
ทั้งยังก่อให้เกิดปณิธานร่วมกันของเหล่าพสกนิกร
ในอันที่จะดำรงและส่งเสริมคุณค่านั้น ให้แพร่หลายสู่ลูกหลาน
คนรุ่นใหม่ สืบไป
ทำไมคนรุ่นใหม่จึงไม่สนใจดนตรีไทย?
โลกาภิวัฒน์
มิได้เป็นอุปสรรคสำคัญระหว่างดนตรีไทยกับคนรุ่นใหม่
คนรุ่นใหม่ในยุคนี้ฉลาดพอที่จะเลือกสิ่งที่ดีให้กับตัวเอง
แต่เนื่องเพราะคนรุ่นใหม่ยังขาดการเรียนรู้ใน 3 ประการหลัก คือ
การปลูกฝังทัศนคติที่ดีจากคนรุ่นเก่า
รูปแบบการนำเสนอความรู้ที่ตอบสนองต่อพฤติกรรมการเรียนรู้ตามวัยของคนรุ่น
ใหม่ และแบบอย่างที่ดีจากสื่อมวลชน
หรือผู้ซึ่งสามารถเข้าถึงคนรุ่นใหม่ได้โดยง่าย
คนรุ่นใหม่จะสนใจดนตรีไทยได้อย่างไร?
จากที่ได้กล่าวแล้วในตอนต้น สรุปได้ว่าอุปสรรค 2 ใน 3
เกิดจากพฤติกรรมของคนรุ่นเก่า
ทางออกที่อาจทำให้ดนตรีไทยมีโอกาสเข้าถึงคนรุ่นใหม่ได้มากขึ้น
จึงสรุปได้ ดังนี้
1.
ปลูกฝังทัศนคติที่ดีจากคนรุ่นเก่า
คนรุ่นเก่าอาจต้องทบทวนทัศนคติของตนก่อนที่จะปลูกฝังให้แก่ลูกหลานคนรุ่นใหม่
ประการแรก
คนรุ่นเก่าที่มีความรู้ความสามารถ
ควรต้องตระหนักว่าดนตรีไทยเป็นสมบัติของคนรุ่นใหม่ที่คนรุ่นเก่ายืมไปใช้
โดยพร้อมที่จะส่งมอบกลับคืนในเวลาอันควร
มิใช่ส่งคืนด้วยการส่งเสริมให้ลูกหลานเรียนเปียโน ไวโอลิน
หรือฝึกหัดร้องเพลงสากล
ในส่วนของทัศนคตินี้ ควรได้รับการปลูกฝังจากพ่อแม่ ครู หรือผู้ปกครอง
โดยปลูกฝังให้เกิดแนวคิดให้มีทัศนคติที่ดีต่อดนตรีและต่อคนที่เล่นดนตรีไทย
ตั้งแต่ในวัยเยาว์
ประการที่สอง
คนรุ่นเก่าควรทบทวนความเหมาะสมในการใช้คำว่า อนุรักษ์ หรือ สืบสาน
เพื่อรณรงค์ให้ดนตรีไทยเข้าถึงคนรุ่นใหม่และยั่งยืนสู่คนรุ่นใหม่กว่าต่อไป
คำว่า อนุรักษ์
ถูกใช้คู่กับดนตรีไทยในยุคโลกาภิวัตน์อยู่บ่อยๆ
ใครที่กล่าวถึงดนตรีไทย ก็มักมีคำนี้พ่วงอยู่ด้วยเสมอ
ทำนองว่าให้รักษาดนตรีไทยไว้ให้คงอยู่ดังเดิมต่อไป กล่าวคือ
มีมาอย่างไรก็ให้มีต่อไปอย่างนั้น
ผู้เขียนคิดว่าการรักษาดนตรีไทยในรูปแบบอนุรักษ์
อาจไม่เหมาะกับสถานการณ์ปัจจุบัน เพราะหากเป็นเช่นนั้น
ดนตรีไทยก็คงต้องเป็นดนตรีสำหรับคนรุ่นเก่าต่อไป
และมีอนาคตเพียงแค่ช่วงชีวิตของคนรุ่นเก่าเท่านั้น
ในที่สุดก็ต้องกลายเป็นดนตรีบนกระดาษ
หรือเครื่องเล่นที่ตั้งแสดงในพิพิธภัณฑ์
(เป็นการอนุรักษ์ที่แท้จริง)
ดังนั้น
การปรับเปลี่ยนแนวดนตรีให้เข้ากับยุคสมัย
จึงน่าจะเหมาะสมและเป็นทางหนึ่งที่จะช่วยให้ดนตรีไทยสามารถเข้าถึงคนรุ่น
ใหม่ และรุ่นต่อๆ ไปได้
สืบ มีความหมายสองประการ คือ
สืบสาว และ สืบทอด
สืบสาว หมายถึง
การสืบค้นเรื่องราวที่เกิดขึ้นในอดีต เช่นประเภทของเครื่องดนตรี
ความเป็นมา ความดีงาม ความเป็นเอกลักษณ์ของดนตรีไทย ฯลฯ
สืบทอด หมายถึง
การส่งต่อเรื่องราวในอดีตไปสู่อนาคต เช่นนำความดีงาม ความเป็น
เอกลักษณ์ของดนตรีไทย ฯลฯ สู่ลูกหลานคนรุ่นใหม่และรุ่นต่อ ๆ ไป
สาน หมายถึงการปรุงแต่ง
เพื่อให้เกิดสิ่งใหม่ที่ดีกว่า โดยไม่ทำให้เอกลักษณ์เดิมสูญหาย
ด้วยเหตุนี้คำว่า สืบสาน
จึงน่าจะตอบสนองกับกระแสสังคมปัจจุบันและเข้ากันได้กับคนรุ่นใหม่
ผู้มีหน้าที่รักษาและสืบทอดดนตรีไทยสู่อนุชนคนรุ่นต่อไป
2.
นำเสนอความรู้ที่ตอบสนองต่อพฤติกรรมการเรียนรู้ตามวัยของคนรุ่นใหม่
ผู้เขียนเป็นคนรุ่นใหม่
เมื่อครั้งที่ได้รับมอบหมายให้เขียนบทความนี้ ตอนแรกรู้สึกเครียด
เนื่องจากมีความรู้เรื่องดนตรีไทยน้อยมาก
กอปรกับมีเวลาที่จำกัดจึงเลือกใช้วิธีสอบถามจากผู้รู้ในศาสตร์แขนงนี้หลาย
ท่าน แต่เพราะท่านเหล่านั้นมีความรู้มาก
จึงได้กรุณามอบเอกสารมาให้ผู้เขียนนำไปศึกษา (อ่านเอง) ปึกใหญ่
(หนาประมาณ 2 นิ้ว)
ซึ่งผู้เขียนได้พิจารณาเอกสารนั้นแล้วก็มีอาการเครียดเพิ่มขึ้น
และคิดในใจว่า ทำไมการเรียนดนตรีไทยจึงได้ยากลำบากเช่นนี้
ช่างไม่เหมาะกับวัยรุ่น คนรุ่นใหม่อย่างผมเสียเลย
แล้วก็เกิดอาการปลงว่าต้องไม่เสร็จตามกำหนดแน่นอน
ผู้เขียนจึงใช้วิธีสัมภาษณ์สดจากผู้ที่พอมีความรู้ด้านดนตรีไทยน้อยลงมานิด
(แต่มากกว่าผู้เขียนหลายเท่า) ซึ่งก็ได้ผล
เพราะนอกจากผู้เขียนจะได้รับความรู้ด้านดนตรีไทยเพิ่มขึ้นจนทำให้สามารถ
ตระหนักถึงคุณค่าของดนตรีไทยได้แล้ว
ผู้เขียนยังได้รับแนวคิดที่เป็นประโยชน์
ได้ทราบถึงปัญหาและอุปสรรคในการเรียนรู้ดนตรีไทยเพิ่มมากขึ้นเป็นอย่างมาก
การนำเสนอองค์ความรู้ที่เหมาะสมกับสภาพการเรียนรู้ตามวัยรุ่นคนรุ่นใหม่
ถือเป็นขบวนการสำคัญไม่ยิ่งหย่อนไปกว่าการปลูกฝังทัศนคติ
เพราะทัศนคติเป็นปัจจัยที่จะก่อให้เกิดการเรียนรู้อย่างต่อเนื่องสู่อนาคต
เป็นผลให้เกิดการสืบสานทางวัฒนธรรมที่ยาวนาน
ส่วนการนำเสนอองค์ความรู้ที่เหมาะสมก่อให้เกิดบรรยากาศที่ดีสำหรับการเรียน
รู้ในปัจจุบันซึ่งเป็นรากฐานสำคัญในการเรียนรู้ขั้นสูงต่อไป
ความเหมาะสมดังกล่าวย่อมเกิดขึ้นได้
หากอาศัยผู้มีความรู้ความสามารถที่มีประสบการณ์ทั้งทางด้านทฤษฎีและปฏิบัติ
ก่อให้เกิดทักษะการเรียนรู้
และเสริมสร้างความเข้าใจที่เหมาะสมกับสภาพธรรมชาติของคนรุ่นใหม่
นอกเหนือจากที่กล่าว
ผู้เขียนได้สรุปแนวความคิดที่เกี่ยวกับสื่อความรู้ที่อาจทำให้คนรุ่นใหม่
สนใจดนตรีไทยเพิ่มมากขึ้น ดังนี้
-
มีสื่อการเรียนการสอนที่ประหยัด หาง่าย
และสามารถเรียนรู้ได้ด้วยตนเอง
-
ปรับปรุงให้ดนตรีไทยเป็นดนตรีร่วมสมัยที่มีรูปแบบในแนวผสมผสาน เช่น
แนวดนตรี
ของวงฟองน้ำ หรือวงดอกหญ้าไหว เป็นต้น
-
จัดให้มีกิจกรรมส่งเสริมด้านดนตรีไทยในสถานศึกษา
-
กำหนดให้มีการเรียนการสอนดนตรีไทยในสถานศึกษา
โดยกำหนดให้เป็นหลักสูตรบังคับแบบต่อเนื่อง ในระดับประถม
และมัธยมศึกษา
3.
แบบอย่างที่ดีจากสื่อมวลชน
หรือผู้ซึ่งสามารถเข้าถึงคนรุ่นใหม่ได้โดยง่าย
ลักษณะเฉพาะประการหนึ่งของวัยรุ่นคนรุ่นใหม่คือ พฤติกรรมการเลียนแบบ
ตามกระแสนิยม หรือตามดาราที่ตนชื่นชอบ
โดยมีสื่อมวลชนเป็นแรงกระตุ้นที่สำคัญ
ดังนั้นหากดารา สื่อมวลชน
สถานบันเทิง หรือที่ชุมชนสาธารณะที่อยู่ในกระแสนิยมของคนรุ่นใหม่ เช่น
ห้างสรรพสินค้า หรือรถโดยสารประจำทาง
ได้หันมาให้ความสำคัญกับดนตรีไทยก็จะสามารถสร้างแรงจูงใจ
และค่านิยมให้กับคนรุ่นใหม่ให้หันมาสนใจดนตรีไทยเพิ่มมากขึ้น
แม้ว่าเราจะได้ยินได้ฟังเสียงจากเครื่องดนตรีไทยไม่มากเท่ากับเครื่องดนตรีสากล
ผู้เขียนก็ยังคงเชื่อว่าดนตรีไทยจะไม่หายไปจากสังคมไทย
และคิดว่าจะไม่มีดนตรีใดมาทำให้ดนตรีไทยตายไปจากสังคมไทยได้
เพียงแต่ดนตรีเหล่านั้นได้ดึงดูดความสนใจไปจากคนรุ่นใหม่เพียงชั่วคราวเท่า
นั้น
ตราบใดที่ดนตรีไทยยังคงสะท้อนความอ่อนโยน ฟังสบาย ไม่เร่งเร้า
และตราบใดที่ทุกคนยังคงมีทัศนคติที่ดีต่อดนตรีไทย
และทัศนคติที่ดีต่อคนที่เล่นดนตรีไทย
ดนตรีไทยก็จะยังคงอยู่และเข้าถึงคนทุกรุ่น
แม้กระทั่งคนรุ่นใหม่ที่แม้จะดูคล้ายเป็นเส้นขนานก็ตาม
เห็นด้วยนะกับคนรุ่นใหม่ขาดการปลูกฝั่งจากคนรุ่นเก่า คือเกิดมาก็ให้ลูกหลานฝรั่งจ๋ามาเลย
ไม่ใช้ไม่ดีนะ แต่เราเกิดเป็นคนไทยอะไรที่มันเป็นเอกลักษณ์ของเรา เราต้องรักษาไว้ ให้เป็นหนึ่ง
เนื้อหาน่าสนใจมาก จะต้องศึกษาศิลปดนครีให้มากกว่านี้จะได้ไม่เป็นเส้นขนานอีกต่อไป
ชอบฟังดนตรีไทยมากค่ะ...ฟังสบาย ไม่เร่งเร้า