ประวัติเจ้าเมืองผู้ก่อตั้งเมืองมัญจาคีรี " จางวางเอกพระยาพฤติคุณธนะเชษ " ( สน )
" พระเกษตรวัฒนา (สน) ปฏิบัติงานสนองพระเดชพระคุณพระเจ้าอยู่หัวมิได้ขาดตกบกพร่อง ทั้งที่มีรองเจ้าเมืองช่วยงานเพียงตำแหน่งเดียวคือราชวงษ์ แต่มีความสามารถในการหาชายฉกรรจ์ที่ยังไม่มีสังกัดได้เป็นจำนวนมาก อีกทั้งเนื่องจากพระเกษตรวัฒนา(สน) เป็นผู้ที่มีความสามารถในการสู้รบ ทำให้ผู้คนอพยบมาอยู่เมืองมัญจาคีรีเพิ่มมากขึ้นส่งผลให้เก็บส่วยได้มากขึ้น นอกจากนี้พระเกษตรวัฒนา ยังได้นำไพร่พลและชายฉกรรจ์ชาวมัญจาคีรีเข้าร่วมสงครามปราบฮ่อครั้งที่ ๒ ที่ทุ่งเชียงคำในช่วงปี พ.ศ. ๒๔๓๔-๒๔๓๖ ซึ่งถือเป็นความดีความชอบที่ปรากฏอย่างเด่นชัด จึงได้รับบรรดาศักดิ์โดยพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ์พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๕) โปรดเกล้าฯให้ดำรงตำแหน่งเป็น จางวางเอกพระยาพฤติคุณธนะเชษ ซึ่งทำหน้าที่ปกครองเมืองมัญจาคีรี โดยบรรดาศักดิ์ จางวางเอก นับตั้งแต่สมัยกรุงรัตนโกสินทร์ หมายถึง หัวหน้ามหาดเล็กในพระบรมมหาราชวัง หรือเจ้านายต่างกรม ลำดับขั้นยศเทียบเท่ามหาอำมาตย์เอกในสมัยต่อมา ส่วนบรรดาศักดิ์ของเจ้าเมืองในสมัยนั้น ถ้าเป็นเมืองเล็กจะเป็น พระ ถ้าเป็นเมืองใหญ่ถึงจะเป็น พระยา กรณีที่พระเกษตรวัฒนา(สน) เจ้าเมืองมัญจาคีรีได้รับบรรดาศักดิ์เป็น จางวางเอกพระยาพฤติคุณธนะเชษ จึงถือเป็นพระมหากรุณาธิคุณอย่างหาที่สุดมิได้ โดยจางวางเอกพระยาพฤติคุณธนะเชษได้ทำหน้าที่ปกครองเมืองมัญจาคีรีจนชราภาพ และถึงอนิจกรรมในปี พ.ศ. ๒๔๓๙ "
ผู้ว่าราชการจังหวัดขอนแก่น ประธานในพิธี
ท่านทำทุกอย่างจนมีอำเภอมัญจาคีรีชาวมัญจาคีรีต้องรักและหวงแหนอำเภอนี้สมกับที่ท่านเจ้าเมืองท่านเสียสละมานะครับ
...ประทับใจในคำกล่าว...“ข้าจะสู้โดยไม่หวั่นว่าจะไร้ซึ่งลมหายใจ ขอเพียงวันข้างหน้านั้นไซร้ลูกหลานข้ามีแผ่นดินอยู่” : ประวัติศาสตร์เจ้าเมืองจะไม่ถูกลบเลือนหายไปตามกาลเวลา หากลูกหลานถ้วนทั่วหน้ารู้สำนึกบุณคุณผู้สร้างแผ่นดิน
เห็นด้วยกับความเห็นของคุณ กศน.ท้องถิ่น ค่ะ ทำให้รู้สึกซาบซึ้งและตระหนักถึงความเสียสละของท่าน แต่น่าเสียดายที่เราชาวเมืองมัญจาไม่เคยล่วงรู้ถึงประวัติและความสำคัญของท่านมาก่อนเลย แต่ก้อคิดว่าน่าจะยังไม่สายนะคะ ตอนนี้ทราบข่าวมาว่าผู้มีจิตศรัทธาทั้งจากทางอำเภอมัญจาคีรี จังหวัดขอนแก่น และจากจังหวัดอื่นๆ ที่ให้ความศรัทธาในตัวท่าน กำลังจะช่วยกันบูรณะและสร้างอนุสาวรีย์ให้กับเจ้าเมืองมัญจาครีรี สมกับความเสียสละที่ท่านได้สร้างไว้ให้กับประเทศชาติและที่สำคัญที่สุดสำหรับชาวเมืองมัญจาคีรีของเรา แต่ติดปัญหาตรงที่ดินราชพัสดุที่กำลังมีนายทุนประมูลเพื่อก่อสร้างอาคารพาณิชย์เพื่อให้เช่า ซึ่งถือว่าเป็นการสร้างประโยชนท์เพื่อส่วนตน แต่หากว่าการทำประชาพิจารณ์เพื่อคัดค้านการสร้างอาคารพาณิชย์ในที่ดินราชพัสดุนี้ได้ ทางผู้มีจิตศรัทธาก็จะได้สร้างอนุสาวรีย์ให้กับท่านในบริเวณด้านหน้าและด้านข้าง นอกเหนือจากนั้นยังจะได้ทำพิพิธภัณฑ์ประวัติเมืองมัญจาคีรีและประวัติเจ้าเมือง รวมถึงข้าวของเครื่องใช้พระราชทานต่างๆ ของท่าน และสร้างศูนย์สินค้าโอทอปสำหรับผู้ผ่านไปมา เชื่อแน่ว่าหากโครงการนี้สำเร็จลุล่วงไปได้ อำเภอมัญจาคีรีจะต้องเจริญมากยิ่งขึ้นๆๆๆๆๆๆ เพราะเรารู้กตัญญูต่อผู้สร้างแผ่นดิน ตอนนี้รอฟังข่าวว่าจะมีการเปิดประชาพิจารณ์เมื่อไหร่ ยังไงก้ออย่าลืมไปช่วยกันนะคะ
อย่าลืมวันที่ 10 เมษายน 2554 เข้าร่วมพิธีอัญเชิญเจ้าเมืองขึ้นประดิษฐานรูปหล่อนะคับ ทราบข่าวมาว่าทางโหรหลวง กองพระราชพิธี สำนักพระราชวัง รวมทั้ง หลวงปู่ท่อน จะมาทำพิธีให้อีกเช่นเคย ดีใจมากๆ ที่มีการเริ่มต้นประวัติศาสตร์ให้กับลูกหลานได้ร่วมตอบแทนเจ้าเมือง อย่าลืมร่วมด้วยช่วยกันนะคับ
อยากให้เจ้าคุณปู่มีความสุขและ เป็นร่มโพธ์ร่มไทรของลูกหลาน หรือเหลน หรือโหลน ตลอดไป คะ และขอให้คุ้มครองลูกหลานอย่าได้เจ็บได้ไข้ ไม่ได้ไปหานานแล้วคิดถึงมากคะว่างๆ เด๋วจะไปคะ
เมื่อคืนท่านมาลงทรงช่วยเหลือคนป่วยคะ น้องคนนึงเป็นโรคเลือดก็ไปรักษา เด็กบอกว่าท่านเอาเท้าเหยียบที่ท้อง แล้วเหมือนมีอะไรดิ้นขลุกขลักในท้อง แล้วดีดเลื่อนออกไปที่ท้องน้อยและออกไปปลายเท้า.. ท่านช่วยเหลือลูกหลานและศักดิ์สิทธิจริง
เห็นด้วยเป็นอย่างยิ่งกับทุกความเห็น สำหรับตัวผมเองเพิ่งมีโอกาสได้ไปกราบท่านเมื่อวานนี้เอง (17 สิงหาคม 2556) ได้ไปกราบท่านปู่ทั้ง 3 ท่าน ได้สนทนาผ่านทางร่างทรง ทำให้มหัศจรรย์ใจเมื่ออยู่ท่านก็เดินเข้ามหาแล้วถามเรื่องทุกข์ที่อยู่ในใจ(เพิ่งประสบอุบัติเหตุ เมื่อวันที่ 4 สิงหาคม 2556 ทำให้มีผู้เสียชีวิต) โดยท่านย้ำให้ไปทำบุญอุมิศส่วนกุศลให้กับผู้เสียชีวิต ซึ่งในชีวิตตนเองเป็นที่มีความเชื่อเรื่องกฏแห่งกรรม และการทำดีไดีอยู่แล้ว ยิ่งเป็นการตอกย้ำสิ่งเหล่านี้และจะทำความดีมากยิ่งขึ้น นอกจากนั้นท่านยังให้ผมยกเท้าท่านขั้นพื้นของศาลที่สถิตย์ซึ่งหนักมาก แต่พอจิตใจสงบก็สามารถทำจนสำเร็จ . . . .แล้วผมจะกลับไปกราบท่านอีกครับ
ผมไปกราบท่านปู่ฯเมื่อวันเสาร์ที่ 8 กันยายา 2556
ท่านปู่ฯเป็นเทพที่ทรงเมตตายิ่งต่อมวลมนุษย์
สิ่่งศักดิ์สิทธินี้มีอภินิหารสุดจะคาดคิดสำหรับคนทั่วไป