ทำขวัญนาค 10 (เชิญหมอทำขวัญมาทำพิธีหรือมีความต้องการอย่างอื่น)


หากขาดซึ่งการยอมรับนับถือผู้ที่อาวุโสกว่าเสียแล้ว บางสิ่งบางอย่างซึ่งเคยเป็นขนบธรรมเนียมประเพณีที่ดีก็อาจถูกมองข้ามถูกหลงลืมถูกละเลยไปตามกาลเวลา

ทำขวัญนาค 10

(เชิญหมอทำขวัญมาทำพิธี

หรือมีความต้องการอย่างอื่น)

โดย ชำเลือง มณีวงษ์

ผู้มีผลงานดีเด่น รางวัลราชมงคลสรรเสริญ ปี 2547

 

          ในบทความตอนที่ 10 นี้ ผมเปิดเอาไว้เป็น 2 ประเด็นคือ (1) เชิญหมอขวัญมาเพื่อทำขวัญนาค กับ (2) เชิญหมอขวัญมาเพื่อความต้องการอย่างอื่น ๆ ตามความชอบโดยเฉพาะของแต่ลพบุคคล ความจริงแล้วเป็นสิทธิส่วนตัวของบุคคลผู้นั้นสามารถที่จะกระทำได้ เพราะเป็นความต้องการของเขา ผู้ที่ทำหน้าที่เป็นหมอขวัญจริง ๆ ก็จะต้องให้คำอธิบายเพื่อความเข้าใจ แด่ผู้ทีติดต่อไปจะได้เข้าใจและรับรู้ในขนบประเพณีเดิมเอาไว้บ้าง แต่หากเป็นคนรุ่นใหม่ที่ไม่รับของเดิมจริง ๆ ก็อธิบายให้เข้าใจได้ยากมาก ในบทนี้จะเป็นมุมมองในเชิงอนุรักษ์ เป็นการเสนอความเห็นตามประสบการณ์ตรงของผู้ที่ทำหน้าที่ ทำขวัญนาคคนหนึ่งที่อยู่กับพิธีการนี้มานานกว่า 43 ปี อาจเป็นประโยชน์ในแง่ของการศึกษาค้นคว้าและเป็นการเก็บร่องรอยของวัฒนธรรมในช่วงเวลาหนึ่งได้บ้างตามสมควร
          โดยเป้าหมายหลัก ๆ ในการเชิญหมอขวัญมาทำพิธีทำขวัญนาคในอดีตที่ผ่านมา คุณตาวัน มีชนะ ครูทำขวัญนาคของผม ท่านเล่าให้ฟังว่า “หมอทำขวัญในยุคที่คุณตาทำหน้าที่ในแต่ละงาน จะมีคนเข้ามาฟังกันมากบางคนพนมมือไหว้ไปตลอดพิธี บางคนก็พนมมือไหว้เมื่อถึงตอนที่หมอว่าคาถาอาคม บางคนเห็นว่าพ่อหมอพนมมือท่านก็พนมมือตาม มองดูแล้วอบอุ่นใจในความมีศรัทธา” คนในยุคก่อนให้ความสำคัญต่อพิธีทำขวัญนาคมากเพราะการจัดงานอุปสมบทเป็นงานบุญที่สำคัญกับชีวิตและครอบครัว การที่จะหยุดยั้งความห้าวหาญฮึกเหิมของคนรุ่นหนุ่มให้เพลาลงมาเป็นความสงบสุขุมอ่อนน้อมสู่ทางสงบจึงต้องมีผู้ที่รู้คัมภีร์ทางศาสนามาเป็นผู้ให้คำแนะนำ
       

         

         

        (พิธีทำขวัญนาค ที่บ้านหมู่ที่ 3 ตำบลแม่ปุ อำเภอแม่พริก จังหวัดลำปาง เมื่อวันที่ 13 พฤศจิกายน 2553) 

พิธีทำขวัญนาคในยุคก่อนจึงมีจุดมุ่งหมายหลายประการ ดังนี้
  1. ให้หมอขวัญเชิญเทวามาปกปักรักษาบ้านเรือนและครอบครัวให้มีความร่มเย็นเป็นสุขประสบความสำเร็จ
  2. ให้หมอเตือนใจผู้ที่จะบวช (เจ้านาค) ให้ได้ยั้งคิดปรับจิตที่ว้าวุ่นให้สงบลงและมีความแน่แน่ในกระแสจิตที่จะค่อย ๆ เย็นลงจนถึงสงบ
  3. ให้หมอทำขวัญได้ประกอบพิธีที่เป็นมงคลแก่ครอบครัวและผู้ที่จะอุปสมบทตามระบอบทีมีมาแต่โบราณนานมา
  4. ให้หมอขวัญได้กล่อมจิตใจนาคให้ได้ล่วงรู้เรื่องราวของตนเองตั้งแต่จุติในครรภ์ของมารดา เมื่อคลอดออกมาบิดามารดาทั้ง 2 คน ได้เลี้ยงดูมาด้วยความทะนุถนอมจนเติบใหญ่ บุญคุณของท่านมีมากหลายยากที่จะทดแทนได้หมด
  5. ให้หมอขวัญมาสอนนาคและเรียกขวัญที่คนในยุคก่อนเชื่อกันว่า เป็นสิ่งที่ไม่มีตัวตนแต่เกาะติดอยู่บนศีรษะเมื่อได้โกนผมออกไปขวัญก็จะหายไปด้วยจึงต้องเชิญหมอมาเรียกขวัญให้ขวัญของนาคกลับมา
  6. จะได้จัดเตรียมของมงคลที่จะได้นำมาใช้ในการประกอบพิธี ได้แก่ หลักบายศรี เครื่องประกอบพิธีเวียนเทียนเบิกบายศรี
  7. บิดา มารดา ปู่ย่าตายายและญาติจะได้ร่วมพิธีเวียนเทียนปักเป่าไฟราคะทั้ง 3 กอง ได้แก่ โลภะ โทสะ โมหะ  ให้ออกห่างจากตัวเจ้านาคไป
  8. ญาติกาทั้งหลายได้มาร่วมบุญร่มงานกุศล ได้อโหสิกรรมให้กับผู้ที่จะอุปสมบท ได้ร่วมอนุโมทนาในงานบุญบวชนาค
  9. เป็นการรวมบรรดาญาติพี่น้องบ้านใกล้เรือนเคียงมาแสดงความยินดีปรีดาในงานกุศลร่วมกันด้วยศรัทธา
         ความต้องการอย่างอื่นที่ตั้งประเด็นเอาไว้ ผมหมายถึงเจ้าของงานในยุคปัจจุบัน อาจมีความเชื่อมีความเห็นที่เปลี่ยนไปบ้างตามยุคสมัยไม่อาจที่จะเดาใจหรือบอกสิ่งที่ต้องการได้ตรงจุด เพียงแต่นำเอาประสบการณ์ที่ได้รับในงานที่ได้มีส่วนเข้าไปเกี่ยวข้องในเวลาที่ยาวนานผ่านมา ยกเอามาให้เห็นเป็นทางเลือกในความรู้และความเข้าใจ

       

       

       

        (ภาพบน แตรวงคณะขวัญใจมดแดง (วัดตึก) บ้านโพธิ์พระยา อำเภอศรีประจันต์ จังหวัดสุพรรณบุรี ร่วมบรรเลงในการทำขวัญนาค)

เชิญหมอทำขวัญมาทำพิธีหรือมีความต้องการอย่างอื่น ได้แก่
  1. เพื่อเสริมบารมีว่า งานของท่านมีหมอขวัญระดับประเทศหรือศิลปินดัง ๆ มาทำขวัญนาค ผู้คนจำนวนมากอยากเห็นตัวจริงหลั่งไหลกันมาดูหมอทำขวัญ ต้องการให้มีคนกล่าวขานกันต่อไป
  2. ต้องการให้หมอทำขวัญนาคเป็นหมอหนุ่มสาวที่กำลังอยู่ในวัยรุ่นน่ารัก น่าสนใจสามารถที่จะบอกใครเขาได้ว่าที่บ้านของฉันมีคนหล่อคนสวยมาทำขวัญนาค
  3. ต้องการให้หมอทำขวัญร้องเพลงไทยสากลใหม่ ๆ มัน ๆ สนุก ๆ พวกเขาจะได้เต้นประกอบเพลงกันอย่างสนุกสนาน
  4. ต้องการให้หมอทำขวัญโชว์เสียงเพลงที่ตนเองชอบ เรียกว่าขอเพลงกันขึ้นมาเป็นระยะ ๆ อย่างการแสดงดนตรี ไม่ได้เน้นที่สาระความรู้ แต่เน้นที่การร้องเพลงอย่างต่อเนื่อง
  5. ต้องการฟังหมอทำขวัญร้องเพลงแหล่ อยากฟังเพลงแหล่แบบคนโน้น แบบคนนี้พอหมอขวัญร้องจบเพลงก็มีเสียงขอขึ้นมาว่า เอาอีก (ชอบฟังมาก)
  6. ต้องการให้หมอทำขวัญร้องเรียกชื่อบุคคลที่มีผู้จดเอามาให้นับจำนวนเป็นร้อย ๆ ชื่อเพื่อเรียกเงินมาเก็บเอาไว้ในพานซึ่งเจ้าภาพได้จัดเตรียมเอาไว้แล้ว กรณีนี้หมอขวัญจะต้องสามารถร้องด้นสด ๆ ได้อย่างฉับพลันจึงจะทำได้
  7. ต้องการให้หมอขวัญขึ้นเวทีร้องเพลง พอถึงตอนเย็นมีงานทานเลี้ยงและมีดนตรีบรรเลง เจ้าภาพขอให้หมอทำขวัญร้องเพลงบนเวทีเพื่อเป็นเกียรติแก่เจ้าภาพ
  8. ต้องการให้หมอทำขวัญ (หนุ่ม ๆ) ได้อยู่รำวงและเต้นไปตามจังหวะเพลงที่วงดนตรีบรรเลงกับผู้ที่มาร่วมงานหลังจากเสร็จพิธีไปแล้ว ชนิดที่ว่าขอตัวเพื่อที่จะเดินทางกลับก็ยาก และค่าจ้างก็ยังไม่ได้รับ
  9. ในงานเดียวกันแต่มีผู้ที่มีความคิดเห็นแปลกแยกต่างกันหลายฝ่ายในการให้ความเห็นเมื่อตอนทำขวัญนาค คุณยายอยากฟังหมอทำขวัญนาน ๆ ไม่กำหนดเวลา แต่น้าชายของนาคบอกว่า เอาเพียง 1 ชั่วโมงพอ จะต้องไปรับแขกมากินเลี้ยง (ตอนนั้นเวลา 13.30 น.)
                    

                         

         ในความเห็นที่หลากหลายและท่ามกลางความสับสนในสังคมปัจจุบันที่คนรุ่นใหม่แทบจะหาจุดยืนได้ยากมากขึ้น ในเมื่อวัฒนธรรมสากลเข้ามาปะปนอยู่ในเอกลักษณ์ของชาติโดยที่ไม่สามารถจะคัดแยกออกจากกันได้ เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ การผสมผสานทางวัฒนธรรมกันด้วยความสัมพันธ์ทางการศึกษาและความเจริญก้าวหน้า กระแสนิยมที่เปรียบเสมือนคลื่นที่โถมกระแสซัดเข้ามาเป็นระลอกอย่างต่อเนื่อง จนทำให้สังคมโลกที่เคยอยู่ห่างไกลกลับกลายเป็นความใกล้ชิดและเป็นสากลมากขึ้นทุกที
         วัฒนธรรมประเพณีดั้งเดิมเก่า ๆ จึงถูกหลงลืมไปตามกาลเวลา หากจะมีอยู่บ้างก็คือบุคคลที่มีอายุ 50 ปีขึ้นไปที่พอจะยังเก็บความทรงจำเก่า ๆ เอาไว้ได้ติดตา เช่น ประเพณีการเล่นสงกรานต์ ประเพณีการแต่งงาน ประเพณีทำบุญวันสาทรไทย ประเพณีลอยการกระทง ประเพณีการบวชพระ ประเพณีทำขวัญนาค ฯลฯ บันทึกความทรงจำของคนรุ่นเก่าเหล่านั้น อาจเป็นต้นตอแห่งการเรียนรู้ให้คนรุ่นใหม่ได้สืบค้นนำเอามาเทียบเคียงเพื่อความถูกต้องและเหมาะสมในการปฏิบัติต่อไป
         ทั้งนี้ก็ย่อมที่จะอยู่ภายใต้การยอมรับเชื่อถือของในแต่ละบุคคลเป็นสำคัญด้วย หากขาดซึ่งการยอมรับนับถือผู้ที่อาวุโสกว่าเสียแล้ว บางสิ่งบางอย่างซึ่งเคยเป็นขนบธรรมเนียมประเพณีที่ดีก็อาจถูกมองข้าม ถูกหลงลืม ถูกละเลยไปตามกาลเวลาได้เช่นกัน
 
ติดตาม ตอนที่ 11 (ทำหมอขวัญนาคหมู่เป็นพุทธบูชา)
หมายเลขบันทึก: 411997เขียนเมื่อ 4 ธันวาคม 2010 21:29 น. ()แก้ไขเมื่อ 23 มิถุนายน 2012 01:41 น. ()สัญญาอนุญาต: สงวนสิทธิ์ทุกประการจำนวนที่อ่านจำนวนที่อ่าน:


ความเห็น (0)

ไม่มีความเห็น

ไม่อนุญาตให้แสดงความเห็น
พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ทั้งเว็บทั้งแอปใช้งานฟรี
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท