เฮือน 3 น้ำ 4

เฮือน 3 น้ำ 4

              ผู้เขียนเป็นลูกอีสานที่ถูกเลี้ยงมาแบบฮีตคองแบบของชาวอีสานค่อนข้างหัวโบารณแต่ไม่ล้าหลัง ทุกวันนี้สังคมเปลี่ยนไปความเจริญก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์มีมากขึ้นทุกวัน ความก้าวหน้าของสื่อมีมากขึ้นรวดเร็วและง่ายต่อการติดต่อ ปัญหาอื่นตามมาแบบไม่ต้องพูดถึง โดยเฉพาะผู้หญิงทุกวันนี้ถูกมองเป็นเครืองมือเพื่อสิ่งอื่นใดไปแบบไม่ตั้งใจ  ผู้เขียนอาจจะเชยในสายตาของกลุ่มวัยจ๊วบจ๊าบๆๆ หรือกลุ่มรักสนุกไม่ผูกพัน ก็ตามแต่ใจจะคิด จึงขอหยิบยกเอาปรัชญาหรือคำสอนของผู้เฒ่าผู้แก่ชาวอีสานได้พร่ำสอนมาให้ได้อ่านกันเผื่อมีคนำไปถือปฏิบัติบ้าง
       ปรัชญาเฮือน 3 น้ำ 4 เป็นคำสอนของคนโบราณอีสานได้อบรมสั่งสอนให้ลูกหลานได้ประพฤติปฏิบัติเพื่อความเป็นอยู่ที่สะอาด สุขภาพอนามัยที่ดี  ผู้ใดนำไปประพฤติปฏิบัติครอบครัวก็จะอยู่เย็นเป็นสุข ซึ่งปราชญ์โบราณท่านได้สอนเป็นคำกลอนดังนี้
เฮือน 1 นั้นได้แก่เฮือนครัว  ของในครัวให้เรียบร้อยบายเมี้ยนแจบจม อย่าประสมประเสบ่วงจองไหหม้อ ให้มีทอเก็บถ้วยสวยดีมีตู้ใส่ อย่าสุเก็บไขว่ไว้ดูได้บ่งาม ชามหรือหม้อเกลือไหปลาแดก หม้อแตกและบ่วงซ้อนบายได้ให้หม่อมือ อย่าให้ดำปื้อๆถ้วยบ่วงเป็นกะหลืน เวลากลืนอาหารโรคสิไหลลงท้อง ของแนวใช้ในครัวให้เกลี้ยงหมื่น อย่าให้ปลาแดกจื้นแมงวันสิแตกวื้นมาขี้ใส่ครัว อย่าให้หมาไก่กั้วเข้าอยู่เฮือนไฟ ห่าถืกหมาจังไฮสิคาบไหเลียซ้อนอย่าให้หนอนไปคั้วแมงวันเข้าคั่วรักษาครัวให้เรียบร้อยดูละห้อยสู่ทาง อย่าให้มีกระดูกก้างค้างอยู่ในครัวคนสิหัวขวนนางว่าบ่เคยบายเมี้ยน เฮาต้องเพียรปัดแพ้วเฮือนครัวอย่าให้เก่าเป็นดั่งคำเพิ่นเว้าเบิ่งวัดให้เบิ่งฐานเบิ่งบ้านให้เบิ่งครัวหากว่าครัวสะอาดแล้ว ไผก็ย่องว่าดี
เฮือน 2 นั้นได้แก่เฮือนนอน    ทั้งแพรหมอนเสื่อเตียงเพียงพื้นอย่าให้เฮือนเอาจื้นหมองมัวลั้วขี้ฝุ่น เฮาต้องปุนกวาดแผ้วทั้งพื้นนอกในให้เจ้าปัดหาดไว้เกลี้ยงหมื่นงามตา ทั้งแจฝานอกในใสเกลี้ยงเตียงหมอนมุ้งสนานอนฟูกเสื่อ เสื้อและผ้าบายเมี้ยนคล่องมือให้เจ้าเฮ็ดคู่มื้อปัดกวาดเฮือนนอน ตอนกลางคืนให้แต่งแปลงหมอนมุ้งอย่าให้ผัวเฮายุ่งยามแลงแต่งบ่อน นอนตื่นแล้วบายเมี้ยนเช็ดถูโต๊ะตั่งตู้อย่าให้ไขว่เกะกะ อย่าให้ของเฮาซะทั่วเฮือนเบียนด้งให้เจ้าจงใจเมี้ยนเฮือนนอนให้สง่า สะอาดหูสะอาดตาหาอันใดกะได้เวลาหายกะฮู้เวลาดูกะโก้เป็นน่านั่งนอน จ่อและแค่งม้อนอย่าให้กีดขวางเฮือน บุงเบียน เขิง ตาทอ บอเมี้ยน อย่าสิได้เอาสิ่นไปวางเทิงหัวบ่อนผัวสินอนบ่ได้สิสูนขึ้นหยั่งคืน ของต่ำพื้นอย่าไปพาดเทิงหัวมันสิผิดครองคูบ่แม่นแนวเด้เจ้า ให้เจ้าเอาใจเมี้ยนจัดเฮือนนอนให้เป็นบ่อนจังสินอนฮอดแจ้งสิแฝงซอดเซ้าคันเจ้าแต่งดี
เฮือน 3 นั้นได้แก่เฮือนกาย   ให้มีความละอายอย่าสิป๋านมโต้นคนสิเห็นผางฮ้ายเฮือนกายน้องฮั่ว รักษากายให้กุ้มกายหุ้มห่อแพรเสื้อกะอย่าสิแก้ปะปล่อยไว้หลาย ให้รักษาเฮือนกายอย่าให้เฮือนเฮาฮ้างให้เจ้าปุนปองล้างเฮือนกายให้สะส่วย ให้มันสวยอยู่เรื่อยดูได้สู่ยามให้เจ้าหมั่นอาบน้ำชำระตนโต หัวของนางให้หมั่นสระสรงน้ำให้มันงามเหลือล้ำดำดีอยู่คือเก่า ผมให้งามฮอดเฒ่าหวีเรื่อยอย่าเซาอย่าว่าเป็นผู้เฒ่าขายขาดมีผัว ปะให้หัวแดงหยองกะบ่งามเด้เจ้าว่าโตมีผัวแล้วบ่สระหัวจักเถื่อ เกิดขี้คร้านนุ่งเสื้อแนวนั้นบ่ดีครั้นพิถีพิถันไว้รักษากายให้โก้คล่อง ผัวกะมองอยู่เรื่อยเห็นหน้ากะว่างาม เฮือน 3 นี้ นารีควรฮ่ำ ธรรม 3 ข้อนี้ จำไว้อย่าหลง

น้ำ 4 นั้นให้หมั่นเพียรทำจำคำสอนฮ่ำฮอนเด้อเจ้า >>

• น้ำ 1 นั้นแม่นน้ำอาบสรงศรี    อย่าให้มีทางอึดให้หมั่นหามาไว้เมื่อเวลาเฮาใช้สระสีล้างส่วย อย่าให้มวยขาดแห้ง อย่าให้แอ่งขาดเกลี้ยงเมืองบ้านสิกล่าวขวัญ
• น้ำ 2 นั้นแม่นน้ำดื่มเฮากิน    ขอให้ยินดีหาใส่เติมเต็มไว้รักษาไห หรือหม้อ ถัง ออม อุแอ่ง อย่าให้แมงง้องแง้งลงเล่นแอ่งกินขัดให้เกลี้ยงอย่าให้เกิดมีไคล ดูให้ใสซอนแลนแอ่งกินดูเกลี้ยงอย่าให้มีกะหลึนเหมี่ยงสนิมไคลใต้ก้นแอ่ง อย่าให้น้ำขอดแห้งแลงเช้าให้เกื่อยขนก้นแอ่งน้ำอย่าให้เกิดมีตม อย่าให้มีแนวจมอยู่เนาในน้ำ อย่าให้ไผเอาข้าวของไปหว่านใส่ บาดมันไข่พุขึ้นสิปานน้ำฮากหมา ให้รักษาแอ่งน้ำยามดื่มอย่ามีอึดคึดอยากกินยามใด๋ก็เล่าตักกินได้ มีแขกไปไทยค้าคนมาเซาแหว่ก็ได้แวใส่ได้เอาน้ำรับรอง
• น้ำ 3 นั้นได้แก่น้ำเต้าปูน    ผู้ที่เป็นแม่เฮือนให้เหล่าหามาพร้อม ให้คอยดอมเด้อหล่า หาปูนใส่กระบอกอย่าให้ซอกขาดแห้งหาไว้ใส่ขัน พันพลูพร้อมพันยาไว้ถ้าพี่ พันดีๆให้เรียบร้อยคอยต้อนแขกคน  
• น้ำ 4 นั้นแม่นน้ำกลั่นอมฤต    คือน้ำจิตน้ำใจแห่งนางหนูน้อยให้เจ้าคอยหาน้ำในใจใสแจ่ม เพียงดั่งน้ำเต้าแก้วใสแล้วบ่ขุ่นมัว อย่าให้มีหมองมัวผัวว่าอย่าโกรธา รักษาน้ำใจดีอย่าให้มีแข็งกระด้าง ขอให้นางคานน้อยใจดีอยู่อ่องต่องคือดั่งน้ำหมากพร้าวบ่มีเปื้อนแปดตม อย่าให้มีคำขมต่อไผพอน้อยอย่าได้คอยหาข้องอแงฮ้อยแง่ เคียดข่อหล่อแข่แหล่แนวนั้นบ่ดีคันเฮ็ดได้จั่งสี้สิมีแต่ความสุข ผัวกะสุขเมียกะสุขสิค่อยมีเงินล้าน  ผัวกะหวานเมียกะอ้อยออยกันเข้าบ่อน เมียกะนอนอยู่ใกล้ผัวได้ผ่างพาขอให้นางคานหล้าทำตามโบราณเก่า จังสิมีขึ้นได้ความไฮ้บ่แล่นเถิง

      ถ้าผู้ใดนำไปประพฤติปฏิบัติจักมีชีวิตที่รุ่งเรืองแม้ว่าบางสิ่งจะพ้นสมัยไปแล้วแต่เราก็ยังสามารถประยุกต์นำมาใช้ได้เสมออย่าพึ่งไปคิดว่านี่เป็นของโบราณไม่เห็นจะต้องไปตักหาบน้ำหรือเตรียมเต้าปูนกินหมากแต่อย่างใดเราก็ยังสามารถประยุกต์ของใหม่ให้รับกับคำสอนของเก่าได้อยู่มิใช่หรือ ปรับคำสอนให้เข้ากับยุคสมัยนะค่ะ

                                                       ดร.เก๋ เจ้าค่ะ