ชีวิตที่พอเพียง : 63. วิวัฒนาการของส้วมในชีวิตของผม
ขออภัยที่เล่าเรื่องที่ไม่สะอาดและมีกลิ่นไม่จรุงใจ แต่เรื่องนี้จะช่วยแสดงวิวัฒนาการในชีวิตของผมมากที่สุดเรื่องหนึ่ง
เมื่อเริ่มจำความได้ ที่บ้านผมใช้ส้วมหลุม มีฝา ๓ ด้านเป็นฝาโครงไม้ไผ่มุงจาก และมีประตูก็เป็นประตูไม้ไผ่มุงจาก บางครั้งก็มีหลังคา บางครั้งก็ไม่มี ถ้ามีก็เป็นหลังคาโครงไม้ไผ่มุงจากอีกนั่นแหละ มีไม้กระดานพาดปากหลุมสำหรับรองเหยียบ
เวลาไปใช้ส้วม ถ้าเป็นส้วมขุดใหม่ๆ ยังไม่มีอุจจาระหมักหมมมากนักก็ไม่เดือดร้อนมาก พอส้วมเก่าเวลามองลงไปในหลุมก็จะเห็นแมลงวันและหนอนยุ่บยั่บ และมีกลิ่นคลุ้ง ตอนนั้นผมไม่รู้จักส้วมแบบอื่น ก็ไม่เดือดร้อนอะไรมากนัก
เมื่อถ่ายเสร็จผมใช้กระดาษหนังสือพิมพ์เช็ดก้น ดังนั้นก่อนไปส้วมต้องฉีกกระดาษหนังสือพิมพ์ไปด้วย ได้อ่านตอนนั่งส้วมไปด้วย พอจะใช้กระดาษหนังสือพิมพ์ชำระก็ขยี้ๆ กระดาษให้นุ่มเสียก่อน แต่ผู้ใหณ่เขาใช้ "กะพด" คือกาบมะพร้าวส่วนที่เป็นเยื่ออ่อนเช็ดก้น ญาติผมคนหนึ่งเขามาจากในตลาดท่าตะเภา ซึ่งก็คือในเมืองชุมพร เขาใช้เศษไม้ไผ่เช็ดก้น
หลุมส้วมมักลึกประมาณหนึ่งเมตร พออุจจาระเต็มขึ้นมาสักครึ่งทางก็กลบแล้วย้ายที่ จริงๆ แล้วระหว่างนั้นผู้ใหญ่จะใช้ดินโรยลงในบ่อบ้างเพื่อลดกลิ่นและความน่าขยะแขยงลงไป
พออายุสัก ๑๐ ขวบ พ่อแม่ย้ายบ้านมาอยู่ใกล้โรงสี ซึ่งอยู่ใกล้ทางลงไปท่าน้ำกว่าบ้านเดิมประมาณ ๑๕๐ เมตร หลังบ้านมีสวนต้นไม้ใหญ่และพื้นดินโล่งเตียน "ส้วม" ของผมเป็นบริเวณพื้นที่นั้นเอง เวลาปวดท้องอึ ผมก็ฉีกกระดาษหนังสือพิมพ์กับฉวยจอบ (แบบที่ใช้ถากหญ้า และใช้ขุดดินได้) แล้วไปที่ดินโล่งนั้น เลือกขุดดินตรงบริเวณที่ไม่มีรอยขุดมาก่อน ลึกประมาณครึ่งศอก แล้วนั่งยองๆ ปล่อยอึลงไปในหลุม พอเสร็จกิจก็กลบ ผมว่าวิธีนี้ทำให้ต้นไม่งามดี ได้ปุ๋ยธรรมชาติ ทีนี้บางวันก็จะมีสุนัขรู้แกวตามเรามาด้วย เรายังไม่ทันเสร็จมันก็มาดมที่ใกล้ก้นเราแล้ว ผมเสียวมากว่ามันจะกัดผิดมาโดนส่วนสำคัญของผมเข้า ดังนั้นถ้าผมเห็นมันมาเลียบๆ เคียงๆ ก็ต้องหาไม้หรือก้อนหินไว้ปาไล่มันไป
หลังจากนั้นอีก ๒ - ๓ ปี เราก็มีส้วมซึมนั่งยองๆ ราดน้ำ หัวส้วมไม่เคลือบ จนเมื่อสร้างบ้านใหม่ตอนผมจวนจะเรียนจบแพทย์จึงมีส้วมโถ และมีอยู่ที่ชั้นบนของบ้านด้วย
วิจารณ์ พานิช
๒๓ มิย. ๔๙
ความเห็น (1)
ผมมีประสบการณ์ร่วมเหมือนท่านอาจารย์มาก แต่มันนานมากแล้วและเกือบลืมไปว่าเคยผ่านสิ่งเหล่านั้นมา อ่านแล้ว ภาพ "หนอนยุ่บยั่บ" ปรากฏชัดอีกครั้งหนึ่ง เหมือนอย่างภาพ มีดฝานหยวก และ ภาพ การฝานหยวกให้บางๆ อวดผู้ใหญ่ ที่ลอยมาปรากฏชัดอีกครั้ง เมื่ออ่านบันทึกเรื่องหนึ่งของท่าน หลังจากผมลืมมันแทบสนิท บันทึกชุดนี้ของท่านมีค่ามากสำหรับผมและคนทั้งหลาย อายุเลย 50 ได้ไปแบบหนึ่ง คนหนุ่มสาวก็จะได้ไปอีกแบบหนึ่งครับ