ขะลำ

ขะลำ คือข้อห้ามที่คนโบราณเชื่อว่า ถ้ากระทำไปแล้วจะเกิดสิ่งที่ไม่ดี

ขะลำ   

                                    กาพย์ยานี ๑๑                                  ว.วีระทักษ์

                        กล่าวถึงเรื่องความเชื่อ                         มีเหลือเฟือและมากมาย

            คอยฟังจะบรรยาย                                           มีอีกหลายคอยติดตาม

                ความเชื่อแต่ละภาค                              ล้วนหลายหลากและงดงาม

            จะขอกล่าวเอ่ยนาม                                          ชื่อ ขะลำ  เป็นอย่างไร

 

                        อันว่าขะลำนี้                                        เป็นสิ่งดีจำใส่ใจ

            จะกล่าวความเป็นไป                                       คนอีสานสืบต่อมา

                        ขะลำคือข้อห้าม                                   ให้ทำตามในตำรา

            ปฏิบัติอย่าชักช้า                                              โบราณว่าจะถูกคอง

 

                        จะกล่าวทีละข้อ                                    อย่ารั้งรอตามทำนอง

            จะสุขและสมปอง                                            หากยึดถือจำใส่ใจ

                        ข้อหนึ่งด่าพ่อแม่                                  ตอนท่านแก่ชะแรวัย

            เลี้ยงดูท่านเอาไว้                                              หากไม่ทำจะอัปปาง

 

                        การเดินผ่านผู้ใหญ่                               ควรเดินไปให้ถูกทาง

        เสงี่ยมเอี่ยมสำอาง                                            อีกท่าทางก็งามตา

                        ใครเขาจะเอ็นดู                                    คนเขารู้มิถือสา

        พร้อมทั้งการพูดจา                                          จะนำพาให้สุขใจ

 

                        ห้ามนั่งขวางประตู                               ใครก็รู้ว่าจัญไร

            คนเข้าออกนอกใน                                           อีกเดินไปไม่คล่องตัว

                        โบราณกล่าวไว้ว่า                                คนต่ำช้าว่าเมามัว

            คลอดลูกจะคาตัว                                             ถือว่าชั่วคนไม่ดี

 

                       

 

 

เอาสากไว้ในครก                                  สกปรกมีราคี

            ตำแล้วเก็บเข้าที่                                               สิ่งเหล่านี้ควรจดจำ

                        โบราณว่าคนมักง่าย                             ชอบสบายจนถลำ

            กิเลสเข้าครอบงำ                                              ความมักง่ายไม่ได้ดี

 

                        เวลาฟ้าฝนตก                                      มีดพร้าจกเก็บเป็นที่

            ฟ้าผ่าอาจจะมี                                                  แก้วแหวนนี้อันตราย

                        เอาไว้ป้องกันตัว                                  ผู้ร้ายชั่วอีกมากหลาย

            จะใช้ก็สบาย                                                    หาได้ง่ายสะดวกจัง

 

                        เด็กเยี่ยวใส่เตาไฟ                                 ราดลงไปมีมนต์ขลัง

            คนแก่คอยระวัง                                               อย่าให้เด็กได้กระทำ

                        ถือว่ามันไม่ดี                                       เปลวไฟนี้ใช่สีดำ

            รุนแรงและร้อนนำ                                           หากทำไปอันตราย

 

                        นั่งบนหัวที่นอน                                  ทั้งฟูกหมอนหญิงและชาย

            ทำให้ไม่สบาย                                                  ทั้งใจกายไม่สุขเลย

                        ที่นอนไม่ให้นั่ง                                                คอยระวังอย่าเฉยเมย

            ควรทำให้คุ้นเคย                                              เพื่อนเพื่อนเอ๋ยจงจำเอา

 

                        ยามกินข้าวเหนียวนั้น                          อย่าเมามันนะพวกเรา

            อย่าจกเป็นรูเข้า                                                คนเขาถือว่าไม่ดี

                        ว่าเป็นคนขี้เหนียว                               ไม่แลเหลียวต่อเพื่อนนี้

            หากทำเป็นปีปี                                                 จะไม่มีเพื่อนคอยแล

 

                       

 

 

 

บนบ้านเดินเสียงดัง                             จงระวังอย่างแน่วแน่

            คนเฒ่าและคนแก่                                            ว่าพ่อแม่ไม่สอนฤๅ

                        ว่าเป็นคนบอกยาก                               จะลำบากหากไม่ถือ

            อ่อนโยนให้ฝึกปรือ                                          ทั้งไม้มือให้อ่อนโยน

                       

เวลามีคนตาย                                       เช้าหรือสายอย่าตะโกน

            อย่าเป็นแมวทโมน                                           อีกผู้คนเขาจะชัง

                        สงบและเสงี่ยม                                                ช่วยกันเตรียมสิ่งที่ยัง

            ค่อยคิดค่อยระวัง                                             เพื่อคนตายจะไปดี

 

                        อีกทั้งใส่เสื้อผ้า                                     งานศพหนาอย่าหลากสี

            ใส่ดำไว้ถูกที่                                                    สีอื่นมีอย่าใส่ไป

                        คนเขากำลังทุกข์                                  อย่าสนุกโปรดจำไว้

            ว่าเป็นคนจัญไร                                               กาลเวลาไม่รู้เลย

                       

ยามนอนทุกเวลา                                  ควรตรึกตราอย่าทำเฉย

            ปฏิบัติให้คุ้นเคย                                              ตะวันตก  อย่าหันไป

                        เป็นทิศของคนตาย                              ขะลำ ร้ายกว่าสิ่งใด

            ว่าผีจะติดใจ                                                     เอาวิญญาณ ไปด้วยกัน

                       

ตาบอดมองไม่เห็น                               เขาอยากเป็นเช่นเราพลัน

            แต่ว่าตัวเขานั้น                                                            ได้เกิดมาตาพิการ

                        อย่าแกล้งคนตาบอด                            ให้จดจอดในการงาน

            แกล้งแล้วใช่สำราญ                                         อีกเวรกรรมจะตามทัน

                       

 

 

 

 

ทั้งห้ามการทอผ้า                                 สีข้าวหนาอย่าทำกัน

            ขะลำ กันทั้งนั้น                                               ถือว่ามันนั้นไม่ดี

                        เชื่อว่าถ้ากระทำ                                   ผีจะนำไปเข้าที่

            อย่าทำจงรอรี                                                   ไปกับผีไม่รู้ตัว

 

                        น้ำลายอย่าถ่มใส่                                  เด็กผู้ใหญ่อย่าถ่มมั่ว

            เขาว่าเป็นคนชั่ว                                              ทั้งเมียผัวอย่าไปทำ

                        เป็นคนไม่อ่อนน้อม                             ไม่ยินยอมจึงถลำ

            ไม่มีจงจดจำ                                                    สิ่งทำไปไม่ดีนา

 

                        เสื้อผ้าใส่ถูกทาง                                   อย่ากลับข้างตามตำรา

            ไม่เป็นคนผีบ้า                                                 ก็ถือว่าไม่พอคน

                        อีกอย่างลายผีใส่                                   โปรดจำไว้อย่าสับสน

            เป็นคนสัปดน                                                  ที่ผู้คนไม่ทำกัน

 

                        สุดท้ายการกินข้าว                               พ่อแม่เรากินก่อนนั้น

            ลูกลูกค่อยกินพลัน                                           ความสุขนั้นจะตามมา

                        พ่อแม่ได้กินก่อน                                  แล้วขอพรให้ลูกยา

            กินตามอิ่มหนำหนา                                         สุขอุราสบายใจ

 

                        ที่กล่าวมาทั้งหมด                                ขอจงจดจำเอาไว้

        ขะลำ  อีสานไง                                                 ความเชื่อถือสืบต่อมา

                        จดจำเป็นแบบอย่าง                             จะนำทางได้ดีหนา

            สุขใจและกายา                                                 กันทั่วหน้า หากถือกัน

           

                                                                       

 

 

 

คำอธิบายศัพท์

 

            ขะลำ                                       ข้อห้าม     เพราะถ้าทำไปแล้วจะเกิดสิ่งที่ไม่   ดีตามมา

            คลอดลูกจะคาตัว                    คลอดลูกยาก

            คอง                                         ทำนอง ครองธรรม ประเพณี

            จก  (กริยา)                               ล้วง

            ถลำ                                         หลงผิดไป

            พร้าจก                                     มีดกับจอบ

            ไม่พอคน                                 คนบ้า

            ราคี                                          สิ่งไม่ดี

            สัปดน                                     ไม่ปกติ

            สาก                                         สากกระเบือ ที่ใช้ตำพริก

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

กิจกรรมท้ายบทเรียน

                   1.นักเรียนอ่านบทประพันธ์นี้  เป็นร้อยแก้ว 1 จบ  หรือจนชำนาญ

                        2. อ่านบทประพันธ์นี้เป็นร้อยกรอง 1 จบ หรือจนชำนาญ

                        3.ถอดคำประพันธ์จากเนื้อเรื่องให้เป็นร้อยแก้ว

                        4.ตอบคำถามจากเนื้อเรื่องต่อไปนี้

                                    4.1 ขะลำ  หมายถึงอะไร

                                    4.2 ถ้าเราด่าพ่อแม่ของเราผลที่เกิดขึ้นจะเป็นอย่างไร

                                    4.3 การเดินผ่านผู้ใหญ่ให้ถูกทำนองคองธรรมทำอย่างไร

                                    4.4 ทำไมคนโบราณไม่ให้นั่งขวางประตู

                                    4.5 เวลาฝนตกฟ้าคะนองไม่ให้ถือมีดถือพร้าเพราะอะไร

                                    4.6 ทำไมถึงห้ามเยี่ยวใส่ไฟ

                                    4.7 การที่เราเดินเสียงดัง ๆ บนบ้านจะทำให้เกิดอะไร

                                    4.8 การแกล้งคนตาบอดจะมีผลอย่างไร

                                    4.9 เวลามีงานศพเขาไม่ให้ทำอะไรบ้าง

                                    4.10 พวกเราเป็นคนสมัยใหม่มีความเชื่อเกี่ยวกับ ขะลำ หรือไม่  เพราะอะไร

                        5.ลองฝึกแต่งคำประพันธ์ประเภท กาพย์ยานี  11  อย่างน้อย 4 บท