บทเรียนการพัฒนาโภชนาการ : กรณีศึกษา ร.ร.มหาไถ่ศึกษาภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
ร้านค้าหนึ่งภายในโรงอาหาร แม้จะมีอาหารหลากหลายชนิดวางอยู่ แต่ดูเหมือนว่าข้าวเหนียวไก่ทอดที่ขายเป็นชุดคู่กัน จะเป็นอาหารยอดนิยมที่นักเรียนซื้อหาไปรับประทาน
เด็กชายหลายคนยืนเข้าแถวต่อคิวเพื่อซื้ออาหารมื้อกลางวันสำหรับวันนี้ คนก่อนหน้าซื้อข้าวเหนียวไก่ทอด เช่นเดียวกับอีกหลายคน
หากสังเกตุสักหน่อย จะเห็นว่าเด็กชายเหล่านี้รูปร่างค่อนไปทางท้วม หลายคนอวบอ้วน
หลังจากซื้อของจากแม่ค้าแล้ว พวกเขาล้อมวงนั่งรับประทานอาหารกลางวันร่วมกันที่โต๊ะภายในโรงอาหาร แน่นอนว่าอาหารกลางวันมื้อนี้ส่วนใหญ่เป็นข้าวเหนียวไก่ทอด
โรงเรียนมหาไถ่ศึกษาภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เป็นโรงเรียนเอกชน ตั้งอยู่ใจกลางเมืองขอนแก่น เปิดสอนตั้งแต่ระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ ๑ – มัธยมศึกษาปีที่ ๖
สำหรับนักเรียนระดับชั้นประถมศึกษาจะเป็นนักเรียนชายล้วน ส่วนนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาตอนต้นและตอนปลาย เป็นนักเรียนคละกันทั้งหญิงและชาย นักเรียนส่วนใหญ่มาจากครอบครัวที่มีฐานะทางเศรษฐกิจค่อนข้างดีไปจนถึงร่ำรวย
ครูกัญจณัฏฐ์ พรหมมินทร์ ครูโภชนาการของโรงเรียน สะท้อนปัญหาโภชนาการของนักเรียนว่า
“...ปัญหาโภชนาการของนักเรียนที่นี่คือโภชนาการเกิน โดยเฉพาะเด็กนักเรียนชั้น ป.๑ ถึง ป.๓ น้ำหนักจะเกินเกณฑ์มากกว่าครึ่ง...”
และได้สะท้อนสาเหตุของปัญหานั้นว่า
“...ปัญหามาจากการรับประทานของนักเรียน นักเรียนส่วนใหญ่ชอบกินขนมกรุปกรอบ น้ำอัดลม ชอบอาหารจำพวกทอด เด็ก ๆ จะไม่ชอบกินผัก พ่อแม่ส่วนใหญ่ตามใจลุกเรื่องการกินมากเกินไปจนติดกลายเป็นนิสัย...”
หลายปีก่อนผู้บริหารโรงเรียน เห็นว่าปัญหาโภชนาการนักเรียนเป็นปัญหาสำคัญที่จะต้องเร่งแก้ไข นอกจากการแต่งตั้งให้มีครูโภชนาการ ซึ่งก่อนหน้ายังไม่มีผู้รับผิดชอบงานนี้โดยเฉพาะแล้ว ยังได้ริเริ่มกิจกรรมหลายประการเพื่อแก้ปัญหาและพัฒนางานโภชนาการของโรงเรียน
ช่วงพักกลางวัน ณ โต๊ะรับประทานอาหาร ภายในโรงอาหารของโรงเรียน เด็กชายร่างตุ้ยนุ้ยกำลังรับประทานอาหารกลางวันร่วมกับเพื่อน ๆ อย่างเอร็ดอร่อย
ในมือถือข้าวเหนียว มีไก่ทอดวางอยู่ในภาชนะเบื้องหน้า เช่นเดียวกับเพื่อนของเขาอีกหลายคนในวง ข้าวเหนียวไก่ทอดเป็นอาหารมื้อกลางวันในวันนี้ เมื่อวาน วันก่อน ๆ รวมทั้งอาจจะเป็นวันพรุ่งนี้ คงพอจะบอกได้ว่า บรรดาเด็กชายเหล่านี้ล้วนเป็นสาวกข้าวเหนียวไก่ทอดอย่างแนบแน่น
พวกเขาตั้งข้อสังเกตและพูดคุยกันในกลุ่มถึงความผิดปกติของไก่ทอด เขารู้สึกว่าไก่ทอดอร่อยขึ้นกว่าที่เคยรับประทานมาสองสามวันแล้ว แป้งที่ชุบไก่ทอดมีความนุ่มเนียนเป็นพิเศษ
“ครูครับ ไก่ทอดดูแปลก ๆ ไปนะครับ...”
ชายร่างตุ้ยนุ้ยเปรยกับคุณครูโภชนาการ
“ชอบไหมหละ ?...” คุณครูโภชนาการถามต่อ
“ชอบครับ...” เด็กชายหลายคนช่วยกันตอบจนเสียงสนั่นดังไปถึงโต๊ะข้าง ๆ
“รู้ไหมว่าไก่ทอดที่พวกเธอกำลังกินอยู่ใส่ผักด้วย...” คุณครูค่อยเฉลยความสงสัยของนักเรียน
“ใส่ผักแล้วทำไมไม่ขมเลยละครับ...”
การผสมผักลงในอาหารที่นักเรียนชอบรับประทานอยู่แล้วเป็นวิธีการหนึ่งของโรงเรียนที่พยายามส่งเสริมให้นักเรียนรับประทานผัก ครูกัญจณัฏฐ์ พรหมมินทร์ เล่าถึงความพยายามนี้ว่า
“นักเรียนระดับประถมที่นี่ชอบข้าวเหนียวไก่ทอด จะกินซ้ำ ๆ กันอยู่อย่างนั้นทุกวันไม่รู้จักเบื่อ เราก็มาคิดว่าจะทำอย่างไรดีจึงจะให้เด็กได้กินผัก...
...ก็เลยทดลองเอาผักผสมลงไปในแป้งที่ชุบไก่ทอด โดยจะหั่นผักให้ละเอียดจนไม่เผ็นเป็นชิ้นผัก บางวันก็ใส่ข้าวโพด บางวันใส่ฟักทองนึ่ง บางวันแครอท บางวันใส่ใบโหระพา แป้งที่ผสมผักเหล่านี้เวลาทอดแล้วแป้งจะนุ่มไม่แข็ง ...
...ตอนแรกก็นึกกังวลว่าเด็กจะกินหรือเปล่า แต่กลับกลายเป็นว่าเด็ก ๆ ชอบมาก เขาบอกว่าอร่อยกว่าเมื่อก่อนเสียอีก...”
นอกจากนั้นแล้ว โรงเรียนยังได้ริเริ่มกิจกรรมอีกหลายประการในการพัฒนาโภชนาการของโรงเรียน เช่น
การปรับปรุงคุณภาพอาหารกลางวันของโรงเรียน เนื่องจากนักเรียนทุกคนในโรงเรียนจะรับประทานอาหารที่จัดทำโดยโรงอาหารของโรงเรียน ในระยะแรกอาหารที่จัดทำมักจัดทำตามความชอบของนักเรียน ซึ่งอาหารส่วนใหญ่มักไม่มีส่วนประกอบหรือเป็นอาหารจำพวกผัก ข้าวที่ใช้เป็นข้าวขาว
การปรับปรุงเริ่มจากการปรับเปลี่ยนจากข้าวขาวเป็นข้าวกล้อง ในระยะแรกนักเรียนไม่คุ้นชินทำให้ไม่ยอมรับประทานจำนวนมาก ต่อมาทางโรงอาหารจึงค่อยผสมข้าวขาวลงไปด้วย ทำให้ได้ข้าวสวยที่หุงนุ่มลง นักเรียนเริ่มรับประทานกันมากขึ้นและคุ้นชิน
สำหรับกับข้าว จากเดิมที่ไม่มีเมนูผัก โรงอาหารก็เริ่มเปลี่ยนรายการอาหารให้มีผักมากขึ้น ซึ่งพบว่า นักเรียนส่วนใหญ่จะชอบอาหารจำพวกผักทอด
ในส่วนการกำกับควบคุมมิให้นักเรียนรับประทานอาหารที่ไม่เป็นประโยชน์ต่อร่างกาย ถึงแม้ว่าโรงเรียนจะยกเลิกมิให้มีการจำหน่ายขนมกรุปกรอบและน้ำอัดลมแล้ว แต่ก็ยังมีนักเรียนอีกจำนวนไม่น้อยที่แอบนำเอาทั้งขนมกรุปกรอบและน้ำอัดลมใส่กระเป๋าลักลอบเข้ามารับประทานในโรงเรียน ทางโรงเรียนแก้ปัญหาด้วยการประกาศห้ามมิให้นักเรียนนำอาหารเหล่านั้นเข้ามา ซึ่งต่อมาได้มีการตรวจค้นและยึดของต้องห้ามนี้เป็นระยะ จนกระทั่งปัญหาดังกล่าวค่อยเบาบางลงไป
ราวกลางปี ๒๕๕๒ โรงเรียนได้เข้าร่วม “โครงการประกวดแผนส่งเสริมโภชนาการดีอย่างยั่งยืนในโรงเรียน” ซึ่งจัดขึ้นโดย บริษัทไฮคิวผลิตภัณฑ์อาหารจำกัด ร่วมกับกรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข เพื่อรณรงค์ให้เด็กไทยมีพฤติกรรมการบริโภคอาหารให้ถูกหลักโภชนาการ โดยการกระตุ้นและผลักดันให้โรงเรียนเอาใจใส่ในการดูแลเรื่องการกินของนักเรียนให้ถูกต้องเหมาะสมตามหลักโภชนาการ
โรงเรียนฯ ได้จัดทำ “โครงการมหาไถ่ ใส่ใจ รักสุขภาพ” ส่งเข้าประกวด ซี่งได้รับการคัดเลือกจากคณะกรรมการ และได้รับการสนับสนุนงบประมาณจำหนวนหนึ่งให้ปฏิบัติงานตามแผนงานที่ได้เสนอไว้
โครงการมหาไถ่ ใส่ใจ รักสุขภาพ มีวัตถุประสงค์การดำเนินงานเพื่อเสริมสร้างความรู้กี่ยวกับโภชนาการแก่นักเรียน ควบคู่ไปกับการสร้างเสริมลักษณะนิสัยในการบริโภคผักผลไม้ ทั้งนี้มุ่งหวังให้นักเรียนได้นำความรู้ที่ได้รับนำไปปรับใช้ในชีวิตประจำวัน
กิจกรรมที่จะดำเนินตามโครงการ เป็นการเสริมงานพํฒนาโภชนาการของโรงเรียน โดยเลือกทำกิจกรรมในวาระพิเศษเนื่องในวันพ่อห่งชาติ ซึ่งทางโรงเรียนจะจัดกิจกรรม “หมู่บ้านคุณธรรม” ในวันที่ ๔ ธันวาคม ๒๕๕๒ ซึ่งในงานดังกล่าวจะมีการนำเสนอนิทรรศการเกี่ยวกับโภชนาการจากการคิดค้นและดำเนินการโดยนักเรียน รวมทั้งการจัดกิจกรรมประกวดต่าง ๆ อีกหลายหลายการ
แม้งานจะกำหนดให้มีขึ้นในช่วงต้นเดือนธันวาคม แต่การเตรียมงานเพื่อนำผลงานนำมาเสนอทางโรงเรียนได้ให้นักเรียนเตรียมผลงานกันตั้งแต่ต้นเดือนกันยายน ก่อนการจัดงาน ๔ เดือน
กิจกรรมเริ่มต้นจากการจัดประชุมแกนนำนักเรียน “หมู่บ้านคุณธรรม” เพื่อวางแผนการดำเนินงาน หลังจากนั้นได้กำหนดให้นักเรียนเตรียมสื่อที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับโภชนาการสำหรับการนำเสนอเป็นนิทรรศการในวันจัดงาน ทั้งนี้นิทรรสการดังกล่าวจะอิงกับกลุ่มสาระการเรียนรู้ดังนี้
กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย เขียนเรียงความเรื่อง “โภชนาการของเด็กไทยในปัจจุบัน”
กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ เขียนแผนผังความคิดหัวข้อ “การบริโภคอาหารตามหลักโภชนาการ”
กลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะ วาดภาพหัวข้อ “เมนูเพื่อสุขภาพ”
กลุ่มสาระการเรียนรู้การงานอาชีพและเทคโนโลยี ให้นักเรียนปลูกพืชผักสวนครัว และประกอบอาหาร “เมนูสุขภาพ” จากพืชผักสวนครัวที่ตนเองปลูก
ผลงานของนักเรียนจาก ๔ กลุ่มสาระวิชาการเรียนรู้ จะถูกคัดเลือกและนำเสนอในลักษณะนิทรรศการในการจัดกิจกรรม “หมู่บ้านคุณธรรม”
นอกจากการแสดงนิทรรศการแล้ว ยังมีกิจกรรมอีกหลายรายการ เช่น การประกวดเต้นประกอบเพลง “เด็กไทยรักผัก” การแสดงละคร “กินผักเพื่อสุขภาพ” การประกอบอาหาร “เมนูเพื่อสุขภาพ” ฯลฯ
ครูกัญจณัฏฐ์ พรหมมินทร์ กล่าวถึงผลพวงจากการเข้าร่วมโครงการว่า
“...โรงเรียนได้ดำเนินงานพัฒนาโภชนาการมาแล้วเป็นระยะ การเข้าร่วมโครงการทำให้โรงเรียนมีการทำงานที่มีคุณภาพมากขึ้น และน่าจะช่วยแก้ปัญหาเรื่องโภชนาการเกินของเด็กได้...”
ความเห็น (5)
มาจองก่อนค่ะ
- เคยดูรายการหนึ่ง ถ้าจำไม่ผิดทางช่อง 9
- เขาให้น้องๆนักศึกษามาแข่งขันกันทำ อาหารคาวหวานให้เด็กอนุบาล
- โดยต้องถูกหลักโภชนาการ ที่สำคัญทำอย่างไรให้ผักน่ากิน
- เรียกว่า ถ้ามีการเปลี่ยนรูปแปลงร่าง ผสมโน่นนิดนี่หน่อย
- ช่วยให้เด็กๆทานผักได้เยอะเลยเจ้าาา...
- วันก่อนไปทำกิจกรรมที่กรุงเทพฯ
- พบเด็กที่อ้วนผิดปกติมาก
- คงต้องทำโครงการแบบนี้เหมืนกัน
- อยู่ตากใช่ไหมครับ
จตุพร วิศิษฏ์โชติอังกูร
มาตรวจการบ้านครับ :)
ดีมากเลยครับ เสียดายตรงว่า ส่งช้าไปหน่อย
สวัสดีคะคุณหนานเกียรติ
โรงเรียนนี้น้องสาวพี่เป็นครูอยู่คะ
พี่เป็นศิษย์เก่าโรงเรียนมหาไถ่หญิงและมหาไถ่บ้านน้อย
ซิสเตอร์ บราเดอร์ สอนให้กินผัก นะคะ บังคับกันเลยคะ ทุกวันพุธจะมีแกงจืดใส่ผัก ต้องทานให้หมด แต่ก่อนไก่ทอดไม่รู้จักคะ ต้องข้าวต้มใส่ผัก ต้มนมผงชงให้ดื่ม พี่กับเพื่อน ๆวิ่งหนีกันเป็นแถวเมื่อถึงเวลาให้ทานอาหารของโรงเรียน