แอคทีฟลดนิ่ว+วิธีป้องกันนิ่วถุงน้ำดี


การศึกษาใหม่จาก อังกฤษพบ การออกแรง-ออกกำลังช่วยป้องกันนิ่วถุงน้ำดีได้ 17% ถ้าแอคทีฟ (active = เคลื่อนไหวบ่อย หรือออกแรง-ออกกำังเป็นประจำ) เพิ่มขึ้น และถ้าเปลี่ยนจากการนั่งๆ นอนๆ ทั้งวัน เป็นแอคทีฟมากที่สุดจะลดเสี่ยงได้ 70% [ BBC ]

...

[wikipedia]

ภาพที่ 1: > ภาพแสดงทางเดินอาหาร > (1). หลอดอาหาร, (2). กะบังลม, (3). กระเพาะอาหาร, (4). ตับ, (5). ถุงน้ำดี, (6). ลำไส้เล็ก, (7). ตับอ่อน, (8). ม้าม > [ wikipedia ]

...

[wikipedia]

ภาพที่ 2: ภาพแสดงกระเพาะอาหาร (stomach), ลำไ้ส้เล็กส่วนต้น (duodenum), ตับอ่อน (pancreas) จะเห็นท่อน้ำดีที่มีรูปคล้ายแกนกลางในใบไม้ > [ wikipedia ]

ถุงน้ำดี (gall bladder) รับน้ำดีจากตับ สะสม-รวบรวมไว้-ดูดน้ำออก-ทำให้เข้มขึ้นขึ้น, เมื่อเรากินอาหารจะมีการกระตุ้นให้ถุงน้ำดีหดตัว บีบน้ำดีออกไปสู่ท่อน้ำดีรวม (common bile duct / CBD) รวมกับท่อตับอ่อน แล้วไหลออกทางลำไส้เ็ล็กส่วนต้น (duodenum)

...

[macmillan]

ภาพที่ 3: ภาพแสดงที่ตั้งของตับกับถุงน้ำดีอยู่ด้านบนทางขวา เวลาปวดมักจะปวดบริเวณเดียวกัน > [ macmillan.org.uk ]

กะบังลมมีรูปโค้งคว่ำลง คล้ายกับฝาชีที่ครอบกับข้าวกันแมลงวัน, ตับอยู่แนบชิด ติดกับกะบังลมส่วนบนด้านใน ทำให้มีตำแหน่งของตับอยู่ค่อนข้างสูง 

...

[gesa]

ภาพที่ 4: ภาพแสดงนิ่วในถุงน้ำดี ซึ่งอาจทำให้มีอาการได้โดยการอุดท่อทางออกถุงน้ำดี หรือทำให้โอกาสเกิดโรคถุงน้ำดีอักเสบเพิ่มขึ้นได้ > [ gesa.org.au ]

กลไกที่ทำให้เกิดอาการมีหลายอย่างถ้านิ่วตกไปในท่อน้ำดีรวมได้แก่ อุดตันท่อน้ำดีรวม ทำให้ปวด (มักจะปวดท้องส่วนบน ค่อนไปทางขวา หรือร้าวไปด้านหลัง)

...

นิ่วถุงน้ำดีที่ ตกไปในท่อน้ำดีจะเพิ่มเสี่ยงเกิดการติดเชื้อท่อน้ำดีรวม (มักจะมีไข้หนาวสั่น-ปวด-ตัวเหลืองร่วมกัน), อุดตันท่อน้ำดีรวม (มักจะมีดีซ่าน-ปวดร่วมกัน), หรือไปทำให้เกิดการระคายเคือง-อุดท่อตับอ่อน (ทำให้ตับอ่อนอักเสบ) ได้ [ gesa.org.au ]

...

[empowher]

ภาพที่ 5: แสดงนิ่วถุงน้ำดีที่หลุดไปอุดท่อน้ำดีรวม (common bile duct / CBD) ซึ่งอาจทำให้มีอาการปวด, ท่อน้ำดีรวมติดเชื้อ, หรือดีซ่านได้ > [ empowHer ]

... 

[ NIH ]

ภาพที่ 6: แสดงตับ (liver) ซึ่งทำหน้าที่ผลิตน้ำดี (bile) และหลั่งน้ำดีออกไปเก็บไว้ในถุงน้ำดี (gallbladder),

เมื่อคนเรากินอาหารที่มีไขมัน จะมีการกระตุ้นให้ถุงน้ำดีหดตัว บีบน้ำดีออกมาทางท่อถุงน้ำดี (cystic duct), ไหลผ่านท่อน้ำดีรวม (common bile duct / CBD) ไปรวมกับท่อตับอ่อน (pancreatic duct), เทลงสู่ลำไส้เล็กส่วนต้น (duodenum) > [ NIH ]

...

น้ำดี (bile) ช่วยย่อยไขมัน โดยทำงานคล้ายน้ำยาทำความสะอาดไขมัน (detergents) เช่น สบู่ แชมพู ผงซักฟอก น้ำยาล้างจาน ฯลฯ คือ มีแขน 2 แขน ข้างหนึ่งจับน้ำ อีกข้างหนึ่งจับน้ำมัน ทำให้น้ำกับน้ำมันรวมกันได้เป็นเนื้อเดียวกัน (ปกติจะแบ่งแยกกันคล้ายขั้วทางการเมือง)

เมื่อน้ำดีทำให้น้ำกับน้ำมันมันมาอยู่ใกล้กัน, น้ำย่อยไขมันที่เป็นโปรตีน (ละลายอยู่ในน้ำย่อยที่เป็นน้ำ) จึงจะเข้าไปจับยึดไขมัน และย่อยไขมันได้

...

[ BBC ]

ภาพที่ 6: การศึกษานี้แบ่งระดับการออกกำลังเป็น 4 ระดับ (ต่อวัน)ได้แก่ [ BBC ]

(1). inactive (ไม่แอคทีฟ / ไม่ออกแรง-ออกกำลัง) > งานนั่งๆ นอนๆ + ไม่ออกกำลัง

(2). moderately inactive (ไม่แอคทีฟปานกลาง) > งานนั่งๆ นอนๆ + ออกกำลัง 30 นาที หรือ ยืนทำงาน + ไม่ออกกำลัง

(3). moderately active (แอคทีฟปานกลาง) > งานนั่งๆ นอนๆ + ออกกำลัง 1 ชั่วโมง หรือ ยืนทำงาน + ออกกำลัง 30 นาที

(4). active (แอคทีฟ) > งานนั่งๆ นอนๆ + ออกกำลังเกิน 1 ชั่่วโมง หรือ ยืนทำงาน + ออกกำลังเกิน 30 นาที หรือ งานใช้แรง + ออกกำลังบ้าง

...

ขอให้สังเกตว่า การยืนทำงานมีค่า = ออกกำลัง 30 นาที/วัน, การทำงานแบบใช้แรงมีค่า = ออกกำลัง 1 ชั่วโมง

เพราะฉะนั้นถ้าเราพัก (เบรค) ทุกๆ 1-2 ชั่วโมง หันไปเดินเร็ว 3-5 นาที หรือขึ้นลงบันได 1 ชั้นจะเพิ่มระดับการออกแรง-ออกกำลังได้อย่างมากมาย

...

ถ้าทำงานแบบนั่ง ทำ ให้ลุกขึ้นยืนทำงานสัก 5 นาที แล้วยืนสลับนั่งลงสัก 1-2 ครั้งทุกๆ ชั่วโมง, แบบนี้ก็เพิ่มระดับการออกแรง-ออกกำลังได้มากเช่นกัน

อาจารย์ผู้บริหารร้านสะดวกซื้อ 7-eleven ท่านหนึ่งให้สัมภาษณ์ว่า คนที่ทำงานที่นั่นต้องแข็งแรง และมักจะทำงานได้ไม่เกิน 3 ปี เพราะเหนื่อยมาก

...

ถ้าเทียบพนักงานร้านสะดวกซื้อที่ยืนทำงานทั้งวันจะพบว่า มีการใช้กำลังงานเทียบเท่าแอคทีฟระดับ 4 เป็นส่วนใหญ่

นี่คงเป็นเหตุผลหนึ่งที่ว่า ทำไมคนที่ทำงาน 7-eleven มักจะมีหุ่นดี (ไม่ค่อยอ้วน) ซึ่งถ้านอนให้พอด้วยจะป้องกันอ้วนได้ดีมาก (การอดนอนทำให้หิวมากขึ้น)

... // ...

นิ่วถุงน้ำดี (gallstones) เป็นโรคที่พบได้บ่อย ผู้ชายมีโอกาสเป็นโรคนี้ 1/6 จากระยะเวลาตลอดชีวิต ส่วนผู้หญิงมีโอกาสเป็นโรค 1/3, โรคนี้พบเพิ่มขึ้นตามอายุ อาุยุมากมีโอกาสเป็นโรคมากกว่าอายุน้อย

นั่นคือ ผู้ชาย 6 คนมีโอกาสเป็นนิ่วถุงน้ำดี 1 คน, ผู้หญิง 3 คนมีโอกาสเป็นนิ่วถุงน้ำดี 1 คน, ข่าวดี คือ นิ่วขนาดเล็กบางส่วนหลุดออกจากถุงน้ำดี ตกลงไปในท่อน้ำดีรวม และลำไส้เล็กได้ ทำให้โอกาสตรวจพบต่ำกว่านี้

...

นิ่วถุงน้ำดี ส่วนใหญ่ (70%) ไม่มีอาการ ส่วนน้อย (30%) มีอาการ และอาจมีภาวะแทรกซ้อน เช่น นิ่วตกลงไปในถุงน้ำดี อุดท่อน้ำดีรวมทำให้เกิดภาวะดีซ่าน (ตาเหลือง-ตัวเหลือง) ฯลฯ

อ.นพ.พอล บานิม และคณะจากมหาวิทยาลัยอีสท์ แองเกลีย UK ทำการศึกษากลุ่มตัวอย่าง 25,000 คนพบว่า คนที่ "ถีบ (active = เคลื่อนไหวอยู่เสมอ ออกแรง-ออกกำลังเป็นประจำ)" มากที่สุดลดเสี่ยงนิ่วถุงน้ำดี 70% เมื่อเทียบกับคนที่ "ถีบ" น้อยที่สุด

...

กลไกที่เป็นไปได้ คือ การออกแรง-ออกกำลังทำให้ลำไส้เคลื่อนไหวมากขึ้น และโคเลสเตอรอลชนิดดี (HDL) เพิ่มสูงขึ้น

การศึกษานี้แบ่งระดับการออกแรง-ออกกำลังเป็น 4 ระดับ และพบว่า การเพิ่มระดับการออกกำลังขึ้น 1 ระดับ ลดเสี่ยงได้ 17%

...

ปัจจัยเสี่ยง ที่ำสำคัญได้แก่ เพศหญิง อ้วน ลดน้ำหนักอย่างรวดเร็วหรือน้ำหนักขึ้นๆ ลงๆ เกิน 10 ปอนด์ หรือ 4.54 กิโลกรัม แบบที่เรียกว่า "โยโย่ (yoyo = ลูกดิ่ง), การตั้งครรภ์หรือได้รับฮอร์โมนเพศหญิง เช่น ฮอร์โมนชดเชยหลังหมดประจำเดือน ยาคุมกำเนิด ฯลฯ, เบาหวาน, โรคเลือดจางพันธุกรรมที่มีเม็ดเลือดแดงแตกบางชนิด, ...

กินอาหารไขมันสูง โคเลสเตอรอลในเลือดสูง อดอาหารนานเกิน 8 ชั่วโมงหรือกินข้าวน้อยมื้อ (ทำให้น้ำดีค้างอยู่ในถุงน้ำดีนาน) [ umich.edu ][ drmirkin ]

...

สูตรลักษณะของ คนไข้นิ่วถุงน้ำดีกล่าวกันว่า มี '3F' ได้แก่ fat (อ้วน), forty (40up / 40 ปีขึ้นไป, ทว่า... ที่พบมาก คือ 60up) & female (ผู้หญิง)

UK ซึ่งมีประชากรใกล้เคียงกับไทยมีคนไข้ที่ได้ัรับการผ่านิ่วถุงน้ำดีออกเกือบ 50,000 ราย/ปี

...

วิธีป้องกันนิ่วถุงน้ำดีอาศัยหลักการลดความเสี่ยงได้แก่ [ mayoclinic ]

(1). กินอาหารไขมันต่ำ - เส้นใย (ไฟเบอร์) สูง มีถั่วหรือนัท (เช่น อัลมอนด์ ฯลฯ) และกินปลาทะเลที่ไม่ผ่านการทอด 2 ครั้ง/สัปดาห์ขึ้นไป

หลีกเลี่ยงอาหารไขมันสูง-โคเลสเตอรอลสูง-ไฟเบอร์ต่ำ

(2). กินอาหาร ที่มีแคลเซียม เช่น นมไขมันต่ำ, นมถั่วเหลืองเสริมแคลเซียม (นมถั่วเหลือง-น้ำเต้าหู้ส่วนใหญ่มีแคลเซียมต่ำ), งาดำบด (ถ้าไม่บด ร่างกายย่อยเปลือกไม่ได้) ฯลฯ และวิตามิน C, E จากธรรมชาติมากพอ

(3). ไม่อดอาหาร หรือกินอาหารที่ไม่มีไขมันเลย (กินอาหารไขมันต่ำดีกับสุขภาพมากกว่า โดยเฉพาะถ้าใช้ไขมันชนิดดี) > การอดอาหารทำให้น้ำดีค้างอยู่ในถุงน้ำดีนาน เพิ่มเสี่ยงนิ่ว

(4). แอคทีฟ ออกแรง-ออกกำลังทุกวัน (เบาบ้างหนักบ้างดีกว่าไม่ทำเสียเลย)

(5). ไม่ลดน้ำหนักเร็วเกิน 1-2 ปอนด์/สัปดาห์ หรือ 0.45-0.9 กิโลกรัม/สัปดาห์

(6). พยายามรักษาน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ

...

ถึงตรงนี้... ขอให้ท่านผู้อ่านมีสุขภาพดีไปนานๆ ครับ

...

 ติดตามบล็อกของเราได้ทางทวิตเตอร์ > [ Twitter ]

Thank [ BBC ]; [ umich.edu ]; [ drmirkin ]; [ gesa.org.au ]; [ macmillan.org.uk ]; [ empowHer ]; [ NIH ][ mayoclinic ]; [ wikipedia ]

ที่มา                                                         

  • Thank BBC > Exercise 'cuts risk of developing painful gallstones'. 8 February 2010. / Source > European J of Gastroenterology and Hepatology. 
  • นพ.วัลลภ พรเรืองวงศ์ รพ.ห้างฉัตร ลำปาง สงวนลิขสิทธิ์. ยินดีให้นำไปเผยแพร่โดยอ้างอิงที่มาได้. > 14 กุมภาพันธ์ 2553.
  • ข้อมูลทั้งหมดเป็นไปเพื่อการส่งเสริมสุขภาพ ไม่ใช่วินิจฉัยหรือรักษาโรค ท่านที่มีโรคประจำตัวหรือความเสี่ยงต่อโรคสูงจำเป็นต้องปรึกษาหมอที่ดูแล ท่านก่อนนำข้อมูลไปใช้.
หมายเลขบันทึก: 336565เขียนเมื่อ 14 กุมภาพันธ์ 2010 21:58 น. ()แก้ไขเมื่อ 12 กุมภาพันธ์ 2012 12:35 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกันจำนวนที่อ่านจำนวนที่อ่าน:


ความเห็น (2)

สวัสดีครับคุณหมอ

             จะพยายามนึกถึงบทความนี้มาก ๆ ในการดำรงชีพแต่ละวัน

                                                   ขอบพระคุณครับ

ขอขอบคุณท่านผู้อ่านเช่นกันครับ......

พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ทั้งเว็บทั้งแอปใช้งานฟรี
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท