“คน” ในประเด็นที่จะพูดถึงนี้คือคนตัวเป็น ๆ คน ๆ เดียว (เดียวดายจัง) และจะเจาะลงไปในประเด็นเมื่อเป็นคนก็ต้องมีพฤติกรรมต่าง ๆ ออกมา แล้วอะไรบ้างที่เป็นต้นเหตุปัจจัยของพฤติกรรมจนทำให้ “คน” ตัวเป็น ๆ ที่ว่านะ เป็น “คน” ที่ไม่เหมือนกัน หรือผิดแผกแตกต่างกันออกไป ทั้งนี้ผมยึดเอาประเด็นหลัก ๆ ตามงานของ พิทยา บวรวัฒนา (2545) ลองมาดูกันต่อไหมครับว่ามีอะไรบ้าง
-
ค่านิยม (Values) เป็นความเชื่อพื้นฐานที่เกี่ยวกับ ถูกต้อง – ผิด หรือ ชั่ว – ดี ค่านิยมจะเปลี่ยนแปลงได้ยาก เพราะสั่งสมมานานอาจจะตั้งแต่เด็ก
-
ทัศนคติ (Attijudes) เป็นความรู้สึกที่ถูกแสดงออกมาว่าชอบหรือไม่ชอบ เรื่องนี้เปลี่ยนแปลงง่ายหน่อย และในตัวตนเองแล้วมีแนวโน้มที่จะไม่พยายามขัดแย้งกันในตัวตนเอง
-
บุคลิกภาพ (Personality) โดยพื้นฐานจะมีอยู่หลายประการประกอบขึ้นมาเป็น “คน” เช่น ลักษณะสงวนท่าทีตนเอง อ่อนไหว เป็นคนว่าง่าย ขี้ขลาด ตื่นตกใจง่าย ไว้วางใจ ... เป็นอาทิ
-
สำเหนียก (Perception) เป็นการตีความหรือให้ความหมายกับสิ่งรอบ ๆ ตัวเอง ฉะนั้น สิ่งใดสิ่งหนึ่ง เมื่อแต่ละคนให้ความหมายหรือตีความกันไป อาจจะไม่เหมือนกันก็ได้ ประเด็นนี้แหละที่นำเรื่องยุ่ง ๆ มาสู่ “คน” ได้อีกหลายเรื่องที่เดียว
-
การเรียนรู้ (Learning) เป็นประเด็นของการเปลี่ยนพฤติกรรมอย่างถาวร อันเป็นผลมาจากการเรียนรู้ผ่านการปฏิบัติ และพบว่ามีผลดี ก็จะทำซ้ำ ๆ
-
การจูงใจ (Motivation) เป็นการสร้างแรงปราถนาในตัวคนที่จะทำเพื่อสนองความต้องการของตนเองเป็นหลัก (แม้ผลลัพธ์จะเพื่อคนอื่น) ประเด็นนี้ก็มีเรื่องมีราวที่ต้องอธิบายต่ออีกเยอะมาก มีทฤษฏีกล่าวไว้มากมาย
เท่าที่พยายามยกมาก็น่าจะพอเห็นได้ว่า “คน” นี่ยุ่งเหยิงเอาการทีเดียว การที่องค์กรจะพยายามปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของคนคงต้องพิจารณาในประเด็นที่เป็นต้นเหตุปัจจัยเหล่านี้เป็นสำคัญ ยากไม่ยากลองคิดต่อกันดูนะครับ