หมอทำขวัญนาค ตอนที่ 12 ทำขวัญนาคสุดมันส์หรือต้องการสมาธิ

หมอทำขวัญนาค ตอนที่ 12

“ทำขวัญนาคสุดมันส์

หรือต้องการสมาธิ”

นายชำเลือง มณีวงษ์

ผู้มีผลงานดีเด่นทางวัฒนธรรมเพลงพื้นบ้าน

(พานพุ่มพนมมาลา รางวัลราชมงคลสรรเสริญ ปี 2547)

          ผมผ่านประสบการณ์ในการประกอบพิธีทำขวัญนาคมานานหลายปี ตั้งแต่ปี พ.ศ.2513 รับงานทำขวัญนาคในชุมชนของตนเอง หลังจากที่พ่อคุณวัน มีชนะท่านวางมือ ผมกับญาติ (ลูกพี่ลูกน้องกัน) 2 คน ออกรับงานไปทั่ว บ้านไหนติดต่อมาก็ไปทำพิธีให้ สมัยนั้นค่าตอบแทนไม่มาก แต่เงินที่ได้ใช้ไปนานกว่าที่จะหมด เพราะค่าของเงิน 150-350 บาท เมื่อปี พ.ศ.2513 มีค่าสูงมาก (ผมเป็นครูชั้นจัตวา เงินเดือน 700 บาท)

          พ่อคุณสอนผมอยู่เสมอว่า พิธีทำขวัญนาค มีความศักดิ์สิทธิ์ มีความศรัทธาเลื่อมใสอยู่ในนั้น เพราะว่าผู้ที่จะบวช หรืออุปสมบท จะต้องสละแล้วซึ่งความสุขส่วนตัว เพื่อบำเพ็ญตนตามบัญญัติของพระพุทธองค์ จะเห็นได้จากวันที่จะบวช เมื่อปลงผม โกนคิ้วออกไป ก็จะเหลือเพียงผ้านุ่งที่ดูบริสุทธิ์ นุ่งขาวห่มขาว ยกเว้นนาคที่เป็นชนบางกลุ่มอาจนุ่งผ้าสี แต่งตัวนาคตามความเชื่อโบราณ แต่ก็มีกริยาที่เต็มไปด้วยความสำรวมในจิต

          เมื่อไม่กี่วันที่ผ่านมา ผมและลูกศิษย์ คือ ธีระพงษ์ พูลเกิด (ท็อป) และ ภาธิณี นาคกลิ่นกุล (แป้ง) ไปประกอบพิธีทำขวัญนาคที่บ้านโป่ง จังหวัดราชบุรี งานนี้สร้างความประทับใจให้ผมและเด็ก ๆ 2 คนที่ไปกับผมมาก ท่านเจ้าภาพมีมิตรไมตรีที่ดีมาก ให้การต้อนรับ อำนวยความสะดวกและให้เกียรติผู้ที่ไปประกอบพิธีมาก เครื่องไฟเสียงดี ไฟฟ้าประดับในงานพอสวยงาม แต่มีขัดข้องเรื่องของกระแสไฟฟ้าเล็กน้อย ทำให้พิธีทำขวัญนาคต้องหยุดไปชั่วขณะ 2 ครั้ง ช่วงละ 10 นาที เพื่อซ่อมแซมอุปกรณ์ไฟฟ้า ทางด้านเครื่องดนตรีที่รับเพลงทำขวัญนาค อาจจะไม่สามารถรับหมอขวัญได้ทุกเพลง แต่นักดนตรีเขาก็เก่งมาก ทั้งที่เราไม่เคยร้องส่งร้องรับร่วมกันมาเลย (ตรงนี้ต้องขอขอบคุณวงดนตรีเอาไว้มาก ๆ )

         

          แขกท่านผู้มีเกียรติมาร่วมงานกันเป็นจำนวนมาก งานนี้ไม่มีเลี้ยงโต๊ะจีน รับประทานอาหารกันแบบไทย ๆ ใครมาร่วมอนุโมทนาก็นำอาหารมารับรองเป็นราย ๆ ไป จัดเลี้ยงแบบเก่า เพื่อนของพ่อนาคมากันเป็นจำนวนมาก เป็นเพื่อนนักเรียนรุ่นเดียวกันซึ่งจบการศึกษาปริญญาตรี สาขาวิศวกรรมศาสตร์ จากสถาบันที่มีชื่อเสียง พ่อนาคเป็นเด็กหนุ่มที่มีความสามารถสูง มีความรับผิดชอบดีมากทั้งที่อยู่กันเพียง 3 พี่น้อง (พ่อ-แม่จากไปหมด) มี ปู่ ตา ยาย น้า อาให้การช่วยเหลือดูแล

         

         

          งานนี้มองดูเผิน ๆ สงบเงียบ ไม่ถึงกับเหงา มีคนทยอยกันมาร่วมอนุโมทนาเป็นระยะ ๆ ผมไปถึงบ้านงาน เวลาประมาณ 16.50 นาที สถานที่ทำขวัญอยู่ที่หน้าบ้าน เจ้าภาพเตรียมการเอาไว้อย่างดี ปูเสื่อผืนยาว 2 ผืนต่อกัน ตั้งหลักบายศรีเอาไว้ที่กลางบ้าน (พื้นที่อาจจะแคบไปนิด) เพราะญาติ ๆ มากันมากด้วย มีญาติของพ่อนาคหลายท่านมาให้การดูแลหมอขวัญ ทักทายถามถึงเรื่องราวที่เกี่ยวข้องกับการประกอบพิธีและการเดินทาง จนได้เวลาทำขวัญนาค ผมและลูกศิษย์ไปเปลี่ยนเครื่องแต่งตัว เตรียมที่จะออกมาประกอบพิธีทำขวัญนาค

          มองดูพ่อนาค วางตัวสงบ เรียบร้อยมาก พูดน้อย ทำตามที่ผมแนะนำ เมื่อนั่งยังจุดที่จัดเอาไว้เรียบร้อยก็เริ่มเข้าสูพิธีทำขวัญนาค บทร้องในตอนต้น ๆ จะว่าทำนองธรรมวัตร (ทำนองเสนาะ) ผมเริ่มก่อน ตามด้วยลูกศิษย์ 2 คนว่าเพลงสลับกัน มาจนถึงเพลงแหล่ จังหวะหน้าทับสองไม้ (ใช้กลอง 2 หน้าลูกใหญ่ ๆ ตีด้วยหวาย) ก็เข้าจังหวะทำนองดี ผมร้องไป ก็มีพี่ ๆ เขาลูกขึ้นยืนเต้น (ดูสวยงาม) ห่างจากผมออกไป ประมาณ  3-5 เมตร พอจบเพลงเขาก็นั่งลงอย่างสงบ

         

         

          ผมร้องบททำขวัญนาคต่อไปจนถึงตอนที่จะคลอดบุตร (กำเนิดของคน) พี่ ๆ ที่มาร่วมงานก็ไปหาพานหรือถาดใหญ่ ๆ มาเดินขอน้ำใจจากท่านที่มาฟังทำขวัญ มีคนที่มีน้ำใจมอบเงินให้เป็นจำนวนมากพอดู ท่านก็นำเอาเงินมาให้ผม ผมบอกพี่ ๆ ไปว่า ให้พ่อนาคไปเถิดครับ พี่แกก็นำเอาไปใส่ในพานให้พ่อนาค

          พอมาถึงตอนเพลงโศก ตอนที่แม่เจ็บท้อง ผมให้ลูกศิษย์ร้องเพลงทำนองไทยเดิม บรรยายอาการเจ็บท้องของแม่ ตามด้วยผมร้องเพลงเจ็บท้องในทำนองเศร้า ๆ ต่อ ตอนนี้พี่ ๆ น้า ๆ ที่มาในงานก็ร่วมแสดงประกอบการทำขวัญนาคแบบชนบท ที่เขาเล่นกัน ไม่มีเอะอะ การแสดงสนุกดูเรียบร้อย จนกระทั่งบรรยายมาถึงตอนคลอดบุตร เขาก็ใช้ผ้าขนหนูทำเป็นเด็กอุ้มกันไปมาและขับกล่อมให้นอน สร้างความสุขให้กับทุกคนที่มาในงานได้มาก

          ในส่วนตัวผมเอง ในฐานะผู้เป็นโหรา ประกอบพิธีเคยประสบมาหลากหลาย บางสถานที่เล่นแรงจนเราเจ็บตัว ได้อายไปก็มี บางสถานที่ก็เล่นสนุก แต่สุภาพเรียบร้อย มีสติเกิดสมาธิปัญญา งานเดินไปได้อย่างเรียบร้อยก็น่าที่จะมีส่วนร่วมได้ แต่ทั้งนี้ย่อมเป็นไปตามทำเลพื้นบ้านในแต่ละแห่งซึ่งเราไม่สามารถที่จะเรียนรู้ได้ล่วงหน้าจะรับรู้ได้ก็ต่อเมื่อไปถึงงานนั้น ๆ เรียนร้อยแล้ว

          

          

           ถ้าจะให้ผมได้แสดงความเห็นตรงนี้ ในฐานะของผู้ประกอบพิธี ผมเคยเห็นคนที่มาร่วมงานเขาเต้นประกอบการทำขวัญในตอนที่ดนตรีรับ พอจบเพลงเขาก็นั่งลง ผมเคยเห็นมีผู้ฟังเข้ามาแสดงประกอบการทำขวัญ เป็นหมอตำแย เป็นแม่ของนาคนอนเจ็บท้องจะคลอดบุตร มีเพื่อนบ้านมาช่วยเหลือกัน หาของมาให้กิน หายามาทาและดมก็เป็นภาพที่สอนใจคนรุ่นหลังได้ดี การแสดงออกอย่างสร้างสรรค์ย่อมไม่มีสิ่งขัดขวาง หากไม่เกินเลยไปจนเสียความตั้งใจ เพราะเรากำลังมุ่งที่จะพาพ่อนาคไปสู่ความสงบ มีสมาธิเกิดสติปัญญาแน่วแน่ที่จะตัดกิเลสทั้งปวงให้จงได้นั่นเอง

           ติดตามรับชมบันทึกการทำขวัญนาคสดจากสถานที่จริงในงานบวชนาค ในหลายสถานที่ได้ที่เว็บไซต์ youtube.com ค้นหาหัวข้อ "ทำขวัญนาค" ได้ครับ

ชำเลือง  มณีวงษ์  เข็มเครื่องหมายเชิดชูเกียรติ รางวัลผู้สร้างสรรค์คุณประโยชน์

                        ต่อประชาชนโดยส่วนรวมอย่างดียิ่งของจังหวัดสุพรรณบุรี ปี 2552

[พระมหาแล ขำสุข(อาสโย)]

โยมอาจารย์มีพลังสร้างสรรค์เยอะจริง ๆ

ลูกศิษย์ลูกหาก็สืบสานได้ดังใจหลายคน

เจริญพร

[ชำเลือง]

นมัสกาล พระมหาแล ขำสุข ด้วยความเคารพ

• กราบขอบพระคุณท่านมา ณ ที่นี้ด้วยครับที่ให้กำลังใจ
• ด้านทำขวัญนาคถ่ายทอดไปให้เด็ก ๆ ได้ 7-8 คน (แต่ว่าจะเอาจริงได้แค่ไหนก็ยังไม่รู้) เพราะการร้อง การนำเสนอ ยากกว่าเพลงพื้นบ้านมาก
• ส่วนผู้ที่สนใจก็เข้ามาฝึกหัดกันบ้างแต่ยังไม่โดดเด่นให้เห็นผลงาน ครับ