Humanized Educare : บทเรียนและความรู้ (๔)

ประการที่สี่ “ปัจจัยที่ส่งผลต่อความสำเร็จของเวที”

 

    ในตอนที่แล้ว ผมได้กล่าวถึง ความสำเร็จของเวทีแลกเปลี่ยนนี้ว่ามีอะไรบ้าง

    เท่าที่ผมรับรู้และสัมผัสได้ ผมเห็นความสำเร็จของเวทีนี้อย่างน้อย ๔ ประการ ได้แก่ เวทีสร้างสุข เวทีสร้างความรู้ เวทีสร้างเครือข่ายฯ และเวทีสร้างความเชื่อมั่นและกำลังใจ

    ผลที่ได้รับจากการจัดเวทีแลกเปลี่ยนดังกล่าว คงมิใช่เกิดขึ้นลอย ๆ ด้วยความบังเอิญ แต่ผมคิดว่าผลเหล่านี้มาจากความสอดคล้อง ลงตัวของปัจจัยเงื่อนไขหลายประการ

 

   ประการแรก การเตรียมงาน

    ตามที่ผมเล่าไว้ใน Humanized Educare : บทเรียนและความรู้ (๑) ว่า ทีมงานให้ความสำคัญกับการเตรียมงานเป็นอย่างมาก เรียกได้ว่ากระทำอย่างประณีต

   การเตรียมการที่ดี ทั้ง ประเด็น/โครงสร้างคำถาม สื่อประกอบ ผู้นำกระบวนการ ผู้บันทึก การซักซ้อมความเข้าใจในทีมงาน มีส่วนอย่างยิ่งที่ทำให้เวทีลื่นไหลและประสบความสำเร็จ

   โดยเฉพาะประเด็น/โครงสร้างคำถาม ที่กำหนดขึ้นมาจากการเห็นสภาพจริงในพื้นที่ ข้อมูล/ความรู้จากการแลกเปลี่ยนในเวทีสองครั้งที่ผ่านมา รวมทั้งประเด็นที่ทีมงานต้องการสังเคราะห์เป็นองค์ความรู้ การมีคำถามเหล่านี้ทำให้การพูดคุยมีทิศทาง สามารถลงลึกและขยายกว้างได้ หลายคำถามทำให้เกิดเรื่องเล่าที่น่าสนใจ หลายคำถามช่วยตอกย้ำให้เจ้าของเรื่องเล่าชัดเจนต่อความรู้ของตนเองมากขึ้น เข้าใจปัจจัยเงื่อนไขที่ส่งผลต่อการทำงานของตนเองดียิ่งขึ้น หลายคำถามสร้างการเรียนรู้ให้ผู้เข้าร่วมได้อย่างหลากหลายและน่าสนใจรวมทั้งการสร้างแรงบันดาลใจ

 

   ประการที่สอง ความสามารถของผู้นำกระบวนการ

    ผมมีโอกาสได้สังเกตการทำงานของผู้นำกระบวนการแลกเปลี่ยนเพียงคุณเอก - จตุพร วิศิษฏ์โชติอังกูร ท่านเดียว แต่คาดว่าลักษณะและความสามารถน่าจะใกล้เคียงกัน จึงสามารถทำให้วงพูดคุยเป็นเวีทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้อย่างแท้จริง สร้างได้ทั้งความรู้ ความสุข และความเชื่อมั่น

    การนั่งสังเกตุการณ์อยู่นอกวงของผม นอกจากจะชื่นชมต่อบรรดาเรื่องเล่าทั้งหลายแล้ว ผมยังอดชื่นชมผู้ทำกระบวนการแลกเปลี่ยนไม่น้อย และกล่าวได้ว่าการทำหน้าที่นั้นเป็นปัจจัยที่ส่งผลต่อความสำเร็จข้างต้น

    ผู้ดำเนินกระบวนการทำอะไรบ้าง...

    เกริ่นนำเข้าสู่เรื่องและเชื่อมโยงไปสู่คำถาม เชื้อเชิญให้เกิดการเล่าเรื่องและแลกเปลี่ยนความรู้และความเห็นในเวทีพูดคุย สร้างบรรยากาศในวงพูดคุยให้ผ่อนคลาย สรุปและขมวดเรื่องเล่าของแต่ละคนและเชื่อมโยงไปสู่ประเด็นถัดไป การตั้งคำถามให้คนเล่าได้ทบทวนและไตร่ตรองประสบการณ์ของตนเอง

    ลักษณะของผู้นำกระบวนการที่เห็นเป็นอย่างไร...

    มีข้อมูลที่เกี่ยวกับเรื่องเล่าของแต่ละคนในระดับที่พอจะตั้งคำถามเชิงลึกได้ แน่นอนมีความสามารถในการตั้งคำถามและสรุปประเด็น รวมทั้งการเชื่อมโยงเนื้อหา/ประเด็น ซึ่งเป็นเครื่องมือสำคัญของการพูดคุย อีกทั้งยังมีอารมณ์ขันมีทักษะในการทำให้บรรยากาศในวงพูดคุยเป็นกันเอง สบาย และผ่อนคลาย ไม่เคร่งเครียด

 

   ประการที่สาม เวทีและการออกแบบ

    การออกแบบเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ มีส่วนสำคัญต่อการส่งผล/ความสำเร็จของเวที เป็นการออกแบบที่มีทั้งเนื้อหาและวิธีการสอดคล้องกับลักษณะและความรู้ของผู้เข้าร่วม เนื้อหาการพูดคุยแลกเปลี่ยน ที่แม้เนื้อหาจะสามารถแยกย่อยในแต่ละช่วงแต่ละตอนได้ แต่ก็เชื่อมโยงเป็นเรื่องราวที่ต่อเนื่องกัน มีการสลับบรรยากาศเพื่อเติมเต็มและผ่อนคลายมิให้การพูดคุยเคร่งเครียดเกินไป

    การออกแบบเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้นี้ ใช้ปัจจัยประกอบหลายประการ เช่น ความรู้ความเข้าใจเบื้องต้นเกี่ยวกับผู้คนและเรื่องเล่าของเขารวมทั้งบริบทที่เกี่ยวข้อง การรู้จักและเข้าใจลักษณะของผู้เข้าร่วมแต่ละคนอย่างเพียงพอ (ซึ่งทั้งสองประการนั้นได้มาจากการลงพื้นที่สัมผัสกับปรากฏการณ์จริงในแต่ละโรงเรียน รวมทั้งการจัดเวทีก่อนหน้าทั้งสองครั้ง)

    นอกจากนั้นการให้ความสำคัญกับการเรียนรู้ที่ไม่เป็นทางการของผู้เข้าร่วม เป็นเรื่องที่ทีมงานให้ความสำคัญ ทำให้การแลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างกันมีมิติที่หลากหลาย กว้างขวางมากขึ้น (ไม่อาจพบได้ในการประชุมทั่วไป)

    ในการดำเนินการพูดคุย มีทั้งการพูดคุยในวงใหญ่ การพูดคุยในกลุ่มย่อย การทำกิจกรรมกลุ่มเพื่อผ่อนคลายบรรยากาศ มีการสลับให้ชมวิดิทัศน์ เป็นช่วง กิจกรรมทั้งหมดจัดได้สอดคล้องต่อเนื่องเชื่อมโยงระหว่างกันอย่างแนบเนียน จึงไม่มีช่วงเวลาใดที่เกิดอาการสะดุด หรือเป็นท่อน ๆ

   

   ประการที่สี่ ตัวจริงเสียงจริงคนเล่าเรื่อง

    เรื่องราว เรื่องเล่าและความรู้ในวงพูดคุยอาจจะไม่เป็นที่น่าสนใจ หากเรื่องเหล่านั้นเป็นเรื่องพื้น ๆ ทั่วไป เป็นความรู้มือสอง เป็นความรู้จากตำรา หรือจดจำเขามาเล่าอีกที

    ในตรงกันข้าม เวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้คราวนี้ ได้นำเอาตัวจริงเสียงจริง ผู้เป็นเจ้าของเรื่องเล่าที่เกิดจากการลงมือทำงานด้วยตนเองมาบอกเล่าถ่ายทอด แต่ละเรื่องเล่าล้วนเป็นเรื่องราวที่น่าสนใจ มีชีวิตชีวา และไม่ธรรมดา

    การเล่าโดยเจ้าของเรื่อง ทำให้คนฟังที่ได้รับรู้เรื่องราว เหมือนได้เข้าไปอยู่ในบรรยากาศนั้น ยิ่งมีผู้ดำเนินการคอยซักถาม รวมทั้งการเปิดโอกาสให้ผู้เข้าร่วมได้แลกเปลี่ยนแบ่งปันกันอย่างเสรี ก็ทำให้การฟังเรื่องราวเหล่านั้นน่าสนใจยิ่งขึ้น

    เพราะความน่าสนใจของเรื่องราว ทำให้การแลกเปลี่ยนเรียนรู้เป็นไปอย่างเพลิดเพลิน การพูดคุยเป็นไปอย่างออกรส ทั้งในเวทีที่เป็นทางการ และการพูดคุยแบบไม่เป็นทางการ

 

   ประการที่ห้า สัมพันธภาพและความคุ้นเคยของผู้เข้าร่วม

    การที่เวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้คราวนี้ลื่นไหล ไม่ติดขัด ปัจจัยสำคัญประการหนึ่งคือ ผู้เข้าร่วมทั้งผู้บริหาร ครูผู้ปฏิบัติงาน กระทั่งทีมงานมีความรู้จักและคุ้นเคยเป็นทุนเดิมอยู่แล้ว

    คุณเอก – จตุพร วิศิษฏ์โชติอังกูร รู้จักผู้บริหารและคุณครูจากทุกโรงเรียน เนื่องจากการลงไปพบปะ พูดคุย ทำความรู้จักและเข้าใจเรื่องราวของโรงเรียนถึงในพื้นที่มาแล้ว

    ทีมงานกับผู้เข้าร่วม เคยพบปะเจอะเจอ ทำกิจกรรมร่วมกันมาครั้งนี้เป็นครั้งที่สาม เช่นเดียวกับผู้เข้าร่วมที่พบปะพูดคุยกันครั้งนี้เป็นครั้งที่สาม

    การรู้จักคุ้นเคยกัน ทำให้เวทีแลกเปลี่ยนฯ ไม่เสียเวลาในการสร้างความคุ้นเคย อีกทั้งเนื้อหาในคราวนี้เป็นการเก็บตกและต่อยอดจากเวทีครั้งก่อน ก็ทำให้เวลาลื่นไหลมากขึ้น

    การจัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในลักษณะนี้ สัมพันธภาพที่แนบแน่นของผู้เข้าร่วมส่งผลโดยตรงต่อการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ซึ่งกล่าวได้ว่าผู้เข้าร่วมแต่ละคนมีความคุ้นเคยกันเป็นอย่างดี จึงกล้าที่จะเล่า รับฟังอย่างใส่ใจ ฯลฯ

 

   ประการที่หก สถานที่และการอำนวยความสะดวก

    ห้องประชุมในการจัดเวทีแลกเปลี่ยนฯ เป็นห้องประชุมชนาดใหญ่ แม้ว่าจะมีการจัดกลุ่มย่อย ๒ กลุ่ม ความกว้างของห้องที่ทำให้การจัดวงพูดคุยมีระยะที่ห่างกันพอประมาณ เสียงจากการพูดคุยในกลุ่มมิได้รบกวนกัน นอกจากนั้นเพดานของห้องที่สูง จึงทำใฟ้อยู่ในบรรยากาศที่สบาย ผ่อนคลาย ไม่รู้สึกกดทับเหมือนอยู่ในห้องประชุมทั่วไป

    นอกจากนั้นการจัดสภาพแวดล้อมภายในห้องประชุม ยังจัดให้มีบรรยากาศแบบสบาย ไม่เป็นทางการมากนัก ก็ยิ่งทำให้การพูดคุยน่าสนใจยิ่งขึ้น

    สื่อต่าง ๆ ที่เตรียมไว้ โดยเฉพาะสื่อวิดิทัศน์ และกิจกรรมกลุ่ม ก็ทำให้บรรยากาศที่ประชุมไม่จำเจ

    วิดิทัศน์ที่นำเสนอเป็นระยะ นอกจากจะเป็นการเปลี่ยนบรรยากาศแล้ว ยังเป็นการเล่าเรื่องอีกรูปแบบหนึ่ง ทำให้คนเข้าใจภาพของแต่ละฌรงเรียนมากขึ้น รวมถึงการสร้างความภาคภูมิใจแก่เจ้าของเรื่องได้ไม่น้อย

    กิจกรรมกลุ่ม ซึ่งได้เตรียมไว้อย่างเหมาะสมและสอดคล้องกับเนื้อหาของการพูดคุย ก็ช่วยผ่อนคลายบรรยากาศของการพูดคุยได้ และบางช่วงเป็นการกระตุ้นก่อนการพูดคุย ในทุกกิจกรรมสร้างความสนุกสนานเพลิดเพลินควบคู่ไปความข้อคิดความรู้ที่แฝงอยู่ในกิจกรรมนั้น

   

[ขจิต ฝอยทอง]

ประเด็นที่เจอตัวจริง เสียงจริงนี้ชัดเจนมากครับ คุณครูและผู้บริหารเล่าปานกับว่า น้ำไหลมาจากน้ำตก จับประเด็นแทบไม่ทันครับ ขอบคุณครับ...

[บางทราย]

ขอเวลาเสร็จงานเขียนแล้วจะตามกวาดความรู้เรื่องนี้นะครับ

[หนานเกียรติ]

 

 สวัสดีครับ อ.ขจิต ฝอยทอง

ขอบคุณอาจารย์ที่แวะมาเยี่ยมครับ
ผมทิ้งระยะเวลาไว้หลายวันจึงมาเขียน ทำให้ตกหล่นไปหลายประเด็นครับ
แหะ แหะ งานเข้าเหรอครับ...

.................................................

 

 สวัสดีครับ พี่บางทราย

ขอบคุณมากครับพี่
เป็นบันทึกที่ผมสรุปตามแบบของผมครับ
มาอ่านอีกทีพบว่าไม่ค่อยสมบูรณ์เท่าไร
แต่ไหน ๆ ก็เขียนแล้ว จึงนำมาแบ่งปันครับ 

 

[จตุพร วิศิษฏ์โชติอังกูร]

ขอบคุณมากครับ สำหรับมุมมองของผู้สังเกตการณ์

ผมเพิ่งกลับมาจากบุรีรัมย์ได้สักพักใหญ่ๆครับ กระบวนการเรียนรู้ที่เราจัดให้กับน้อง นศ. เกษตร มข. กว่า ๔๐ ชีวิต นำโดย ดร.เเสวง รวยสูงเนิน  ประสบความสำเร็จและน่าประทับใจมากครับ ผมจะนำเรื่องราวเขียนเพื่อเเลกเปลี่ยนต่อไปครับ

สำหรับเวที การเเลกเปลี่ยนครั้งนี้ พี่หนานเกียรติได้สะท้อนมุมคิด มุมมอง ออกมาได้อย่างดี เก็บได้ทุกเม็ด สื่อได้ทุกอารมณ์

ผมกำลังวางแผนรายงานก้าวหน้า และ ฉบับสมบูรณ์ครับ บันทึกเหล่านี้จะเป็นส่วนหนึ่งของการ AAR ครับ

ขอบคุณอีกครั้งนะครับ

[หนานเกียรติ]

 

 สวัสดีครับ เอก - จตุพร วิศิษฏ์โชติอังกูร

แหะ แหะ มาไม่ให้สุ้มไม่ให้เสียง
สองชิ้นหลังมาผมเขียนไม่ค่อยออก เพราะมันไม่สด ปล่อยให้เวลาผ่านไปแล้วมาเขียน อารมณ์ความรู้สึกหายไปเยอะเลย
ได้บทเรียนครับ หากจะเขียนรีบ ๆ เขียนซะให้เสร็จตอนที่ยังสดใหม่อยู่
รออ่านการแบ่งปันเรื่องราวจากอีสานนะครับ

 

[หมอเจ๊ คนสวย แซ่เฮ]

• เขียนอย่างรู้รายละเอียดคนเดียวแบบพี่อีกคนแล้ว  มีคนเคยติงพี่ว่า
• เขียนอะไรไม่รู้ ต้องให้เดา......พอมาอ่านๆดูที่เขียนไป...เออ..จริง
• รวบรัดตามความเข้าใจของเราไวไปหน่อย......มาแลกเปลี่ยนประสบการณ์นะคะ
• เป็นประสบการณ์หนึ่งของตัวเองที่ได้รับคำสะท้อนมาจากคนใกล้ชิดค่ะ
• เห็นบอกว่าฝึกตัวเองอยู่ก็เลยเอามาเป็นของฝาก
• ..........
• รู้สึกเหมือนพี่เลย "มาอ่านอีกทีรู้สึกไม่สมบูรณ์เท่าไร" เขียนไปแล้ว ก็ขี้เกียจรื้อแก้ใหม่ เขียนแล้วเขียนเลย เหมือนกัน  น่าจะรู้สึกเหมือนกันเลยเนอะ
• เวลาเขียนบางทีไม่มีอารมณ์จะเขียน.....แต่ก็เขียน....เวลาเขียนด้วยอารมณ์อย่างนี้ไม่เคยพอใจผลงานเขียนของตัวเองสักที  วันหลังเลยเอาใหม่  นั่งรำพึงก่อนจะเขียนเรื่องอะไร  ไม่นึกคำที่จะเขียนแล้ว  ลงมือพิมพ์ไปตามที่รำพึงถึงเรื่องราว รู้สึกกับเรื่องราวอยู่  ได้พบว่าดีแฮะ อ่านเองแล้วสนุกกว่า  เวลาพิมพ์ก็เพลินกว่าวิธีมานั่งนึกคำ
• .........
• สรุปว่าตามอ่านจบแล้วนะคะ 4 บันทึกรวด  ยังมันอยู่เลย  มีอีกหรือเปล่า
• .........
• เขียนต่ออีกน่า น่านะ

[หนานเกียรติ]

 

สวัสดีครับ พี่ หมอเจ๊ คนสวย แซ่เฮ

แหะ แหะ พี่หมอครับ จริง ๆ สัญญาไว้ว่าจะเขียนทั้งหมด ๕ บันทึก บันทึกสุดท้ายจะเป็นเรื่องบทเรียนของตัวเองในแง่การจัดการความรู้ครับ
เป็นเพราะเวลามันเลยมาค่อนข้างไกล อารมณ์ บรรยากาศ ซีดจางลง
ไม่รู้บันทึกชิ้นสุดท้ายจะทำให้คนอ่านไป ซดน้ำ (เพราะฝืดคอ) ไปหรือเปล่า
ขอบคุณพี่หมอมาก ๆ เลยครับ

[จตุพร วิศิษฏ์โชติอังกูร]

ผมขออนุญาตติดต่อผ่านหน้าบันทึกนี้นะครับ

• ผมส่งรายชื่อให้กับกองทันตฯ แล้ว ช่วยเช็ครายละเอียดที่อยู่ และอื่นๆด้วยครับ
• สำหรับการ BAR (KM ของ ทันตแพทย์) หากมีประเด็นไหนที่จะเพิ่มเติมเชิญได้เลยนะครับ

 

[หนานเกียรติ]

 

 เอก - จตุพร วิศิษฏ์โชติอังกูร ครับ

ข้อมูลเรื่องที่ติดต่อถูกต้องตามนั้นครับ

ประเด็น BAR ขอผมคิดต่ออีกหน่อยนะครับ พรุ่งนี้จะส่งเมล์ความคิดเห็นให้ครับ

[Man In Flame]

สรุปงานเสวนา ๙ วิธีฟื้นฟูชาติ ที่ผ่านมาครับ

http://gotoknow.org/blog/plays-learns/307280

[กรรณิการ์ วิศิษฏ์โชติอังกูร]

สวัสดีคะ กำลังจะทำวิจัยที่ต้องรวบรวมองค์ความรู้

ต้องจัดเวทีชาวบ้าน แบบนี้ต้องอาศัยการแลกเปลี่ยนเรียนรู้

จากบันทึกนี้บ่อยแล้วคะ จะเอาไปประยุกต์ใช้กับงานตัวเองด้วยคะ

เยี่ยมที่สุดเลยคะ

[krutoom]

สวัสดีค่ะช่วงนี้งานเข้าจึงห่างไปค่ะ..แต่ก็ตามติดอ่านทุกบันทึก..เพื่อความรู้ต่อยอดค่ะ

[หนานเกียรติ]

 

 สวัสดีครับ ท่าน Man In Flame

สรุปงานเสวนา ๙ วิธีฟื้นฟูชาติ ที่ผ่านมาครับ
http://gotoknow.org/blog/plays-learns/307280

เข้าไปเยี่ยมชมมาแล้วครับ
ขอบคุณมากครับ

..............................................................

 

 สวัสดีครับ คุณ กรรณิการ์ วิศิษฏ์โชติอังกูร

สวัสดีคะ กำลังจะทำวิจัยที่ต้องรวบรวมองค์ความรู้
ต้องจัดเวทีชาวบ้าน แบบนี้ต้องอาศัยการแลกเปลี่ยนเรียนรู้
จากบันทึกนี้บ่อยแล้วคะ จะเอาไปประยุกต์ใช้กับงานตัวเองด้วยคะ
เยี่ยมที่สุดเลยคะ

ขอบคุณที่แวะมาเยี่ยมครับ
ผมรู้จักคุณกรรณิการ์ จากเอกแล้วครับ
วันนั้นเราคุยถึงนิดหน่อยครับ

.......................................................

 

 สวัสดีเจ้า คุณครู rinda

สวัสดีค่ะช่วงนี้งานเข้าจึงห่างไปค่ะ..แต่ก็ตามติดอ่านทุกบันทึก..เพื่อความรู้ต่อยอดค่ะ

ยินดีเจ้า...