(ร่าง) โครงการ สุขภาพทางเลือก เพื่อสุขภาวะ (ม.เชียงใหม่)

เรียนเชิญผู้ทรงคุณวุฒิ กรรมการบริหารแผนงาน และผู้สนใจให้ข้อเสนอแนะเพื่อปรับปรุงโครงการให้สอดคล้องกับหลักการ Empowerment โดยใส่ข้อคิดเห็นของท่านลงในช่องแสดงความคิดเห็นและขอให้ใช้ชื่อจริงในการให้ข้อเสนอแนะด้วย ซึ่งแผนงานจะแจ้งให้หัวหน้าโครงการทราบและชี้แจงตามข้อเสนอแนะผ่าน blog ต่อไป

           จากสถานการณ์ด้านสุขภาพในปัจจุบัน พบว่ามีผู้ป่วยที่เป็นโรคร้ายแรงมากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นโรคจากการระบาดของเชื้อโรคต่างๆ ซึ่งมีการระบาดที่รวดเร็วและรุนแรง  หรือโรคที่เกิดจากพฤติกรรมการดูแลสุขภาพที่ไม่เหมาะสมก็ตาม ล้วนทำให้เป็นโรคที่มีการรักษาที่ยากมากขึ้นและซับซ้อนมากขึ้น ยกตัวอย่างเช่น โรคหัวใจ โรคมะเร็งต่างๆ หรือแม้แต่โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง เป็นต้น ต้องมีเครื่องมือ ที่มีเทคโนโลยีที่ทันสมัยในการรักษา ซึ่งนั้นก็หมายถึงค่าใช้จ่ายในการรักษาที่แพงมากขึ้น ในผู้ที่มีเศรษฐานะทางเศรษฐกิจที่ไม่ดี โอกาสทางเลือกในการรักษาในทางแพทย์แผนปัจจุบันจึงเป็นไปด้วยความลำบาก ยากที่จะเข้าถึง ทำให้คุณภาพชีวิตในการรักษาแย่ลง

         การแพทย์ทางเลือกจึงเป็นอีกทางเลือกหนึ่งของผู้ที่ต้องการรักษาในอีกรูปแบบหนึ่ง หรือมีแนวคิดความเชื่ออีกแบบหนึ่งในการดูแลสุขภาพ ซึ่งแม้อาจจะไม่สามารถรักษาโรคได้อย่างรวดเร็วเหมือนแพทย์แผนปัจจุบัน แต่ก็เชื่อได้ว่าเป็นทางเลือกหนึ่งที่อาจจะสามารถที่จะทำให้คุณภาพชีวิตของผู้ป่วย มีคุณภาพชีวิตที่ไม่แย่ลงไปกว่าเดิมหรือผู้ที่ต้องการดูแลตนเองให้มีสุขภาวะที่ดี ก็อาจจะเป็นทางเลือกหนึ่งก็ได้

      ดังนั้นในการเรียนรู้แนวทางการปฏิบัติตนเองเพื่อให้มีสุขภาวะที่ดีและเหมาะสมแก่ตนเองนั้น ก็ต้องอาศัยประสบการณ์ ความรู้และความสามารถของผู้รู้ต่างๆ มาคัดสรรให้เหมาะสมกับจริตของตนเอง หรือกลุ่มของตนเอง เพื่อเพิ่มและพัฒนาคุณภาพชีวิตให้ดีขึ้น ตั้งแต่ผู้ที่ยังมีสุขภาพที่สมบูรณ์ หรือแม้แต่ผู้ที่เจ็บป่วยก็ตาม ซึ่งควรที่จะมาแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ถ่ายทอดความรู้และประสบการณ์อันมีคุณค่าซึ่งกันและกัน นั้นก็ย่อมหมายถึงการสร้างเสริมให้ตนเองมีสุขภาวะที่ดีนั้นเอง   

ขั้นตอน / กิจกรรมของโครงการ หรือระเบียบวิธีวิจัย (โดยละเอียด)

กิจกรรม (ตามลำดับก่อนหลัง)	ช่วงเวลาดำเนินการ
1. ประชุมระดมสมองเพื่อร่างโครงการในกลุ่มบุคลากรของคณะและผู้สนใจ ในสุขภาวะ  เพื่อขออนุมัติโครงการ	สิงหาคม 2552
2.  เสนอขออนุมัติจัดทำโครงการ  สุขภาพทางเลือก เพื่อสุขภาวะ	สิงหาคม 2552
3. จัดตั้งคณะผู้ดำเนินงานที่ประกอบด้วยบุคลากรของคณะและผู้สนใจใน สุขภาวะต่างๆ จากกลุ่มอื่นๆ	กันยายน  2552
4. ประชุมระดมสมองวางแผนการดำเนินงานในกลุ่มบุคลากรของคณะและ ผู้สนใจในสุขภาวะ	กันยายน  2552
5. ดำเนินการประชาสัมพันธ์โครงการเพื่อสร้างกระแสการส่งเสริมสุขภาพทางเลือก/สุขภาวะ	ตุลาคม  2552
6. ดำเนินกิจกรรมตามที่ได้วางแผนไว้ร่วมกัน	ตุลาคม  2552
7. แลกเปลี่ยนประสบการณ์และการเรียนรู้ร่วมกันในเรื่อง สุขภาพทางเลือก เพื่อสุขภาวะกับผู้รู้ต่างๆ จำนวน  12  ครั้ง	ตุลาคม 2552 – ตุลาคม 2553
8. สรุปผลการเรียนรู้ร่วมกัน ครั้งที่ 1	เมษายน  2553
9. ดำเนินกิจกรรมตามที่ได้วางแผนไว้ร่วมกันต่อ	เมษายน  -  ตุลาคม    2553
10. สรุปผลการเรียนรู้ร่วมกัน ครั้งที่ 2	กันยายน   2553
11.  สรุปผลการเรียนรู้ส่ง  สสส.  ปิดโครงการ	ตุลาคม  2553
12.  โครงการดำเนินต่อไปโดยคณะกรรมการผู้ดำเนินงาน	ตุลาคม  2553

 

[แผนงานโรงเรียนทันตแพทย์สร้างสุข]

แบบสรุปผลประเมินโครงการโรงเรียนทันตแพทย์สร้างสุข

 

ประเด็นพิจารณา	ผลการพิจารณา	ข้อคำถาม / ข้อเสนอแนะ	คำชี้แจง / การแก้ไขของหัวหน้าโครงการ (ในลักษณะข้อต่อข้อ)
หลักการและเหตุผลโครงการ (สอดคล้องกับกรอบประเด็นหลัก น่าสนใจ เป็นประโยชน์  เป็นไปได้ ฯลฯ)	ดีแล้ว
วัตถุประสงค์ของโครงการ (เป็นไปได้  วัดได้  สอดคล้องกับหลักการและเหตุผล)	โปรดปรับปรุง	2.1 ยังมีความสับสน/ความไม่ชัดเจนระหว่าง การเขียนวัตถุประสงค์และการเขียน “ผลที่คาดว่าจะได้รับ”  จะเห็นได้ว่า ข้อ 2 และ 4 เป็นการเขียนในลักษณะ “ผลที่คาดว่าจะได้รับ” ควรปรับคำที่ใช้ (wording) เพื่อให้เกิดความชัดเจน และ มีลักษณะที่เป็นวัตถุประสงค์ (โปรดดูรายละเอียดในข้อเสนอแนะเพิ่มเติม ด้านล่าง)
ตัวชี้วัดและวิธีการประเมิน (สมเหตุสมผล  ตรงประเด็น เป็นไปได้)	โปรดปรับปรุง	3.1 ยังมีความไม่ชัดเจนในการวัด ว่าจะวัดอย่างไร ยังมีความสับสนในระหว่าง ตัวชี้วัดความสำเร็จและวิธีการวัด  พบว่า ในช่องที่เขียนด้านบนว่า ตัวชี้วัดความสำเร็จ และ วิธีการประเมินตัวชี้วัด นั้น เมื่อพิจารณาเนื้อหาที่เขียนไว้ทั้งสองช่อง พบว่า สามารถนำเนื้อหามารวมกันได้ หรือ จัดให้อยู่ภายใต้หัวข้อที่ 2 คือ ตัวชี้วัดความสำเร็จ สำหรับช่องที่เขียนว่า วิธีการประเมินตัวชี้วัดนั้น ควรระบุว่า จะใช้วิธีการอะไรในการประเมินความสำเร็จตามตัวชี้วัดที่ระบุไว้ในช่องที่ 2 เช่น การใช้แบบสอบถาม การสังเกต การจัดประชุมกลุ่มย่อย  การสนทนาแบบไม่เป็นทางการ ฯลฯ ควรพยายามประเมินทั้งแบบเชิงปริมาณ และเชิงคุณภาพ  (ดูรายละเอียดด้านล่าง)
วิธีการดำเนินโครงการ (เน้น participation, empowerment)	โปรดปรับปรุง	4.1 กิจกรรม ยังไม่ค่อยชัดเจน ยังมองไม่ค่อยเห็นว่า จะทำอะไร อย่างไร ยกตัวอย่างเช่น กิจกรรมข้อที่ 6 และ 7 ควรระบุด้วยว่า จะทำอะไร การแลกเปลี่ยนประสบการณ์และการเรียนรู้ร่วมกันเกี่ยวกับสุขภาพทางเลือก ทั้งหมด 12 ครั้งนั้น ควรมีการระบุรูปธรรมว่าใช้วิธีใดในการแลกเปลี่ยน  อาจจะ ยกตัวอย่างให้เห็นประมาณ 2-3 ตัวอย่าง/2-3 ครั้ง 4.2 ควรมอบหมายแบบฝึกหัดให้ผู้เข้าฟัง ไปลองคิดดูว่าตัวเองจะนำเอาแนวคิดสุขภาพทางเลือกที่หลากหลายไปใช้อย่างไร  ให้ลองนำไปใช้ดู แล้วสัก 2-3 เดือน กลับมาแลกเปลี่ยนกันอีกครั้ง (สามารถตั้งงบประมาณในส่วนนี้เพิ่มเติมได้)
วิธีการสังเคราะห์องค์ความรู้ (ใช้วิจัย  KM  ประชุม ฯลฯ)	โปรดปรับปรุง	5.1 ควรเล่าเรื่องแนวคิด  วิธีการดำเนินงาน และประสบการณ์ที่ได้รับ ไว้ในบล็อก gotoknow.org/blog/ismile
งบประมาณ (ประหยัด สมเหตุสมผล มีประสิทธิภาพ ฯลฯ)	เหมาะสม	6.1 6.2 6.3 6.4

 

ข้อเสนอแนะเพิ่มเติม

วัตถุประสงค์ข้อที่ 2 ควรปรับเป็น....เพื่อส่งเสริมและสร้างบรรยากาศให้บุคลากรในคณะและผู้สนใจทั่วไปมีพฤติกรรมการดูแลสุขภาพที่เหมาะสมกับตนเอง วัตถุประสงค์ข้อที่ 4 ควรปรับเป็น.....เพื่อส่งเสริมให้บุคลากรในคณะและผู้สนใจทั่วไปเกิดการเรียนรู้ในการดูแลตนเองอย่างต่อเนื่อง การวัดสุขภาวะ รวมทั้ง การวัดการดูแลสุขภาพที่เหมาะสม การวัดการเรียนรู้ด้านสุขภาพทางเลือก นั้น ถ้าต้องการวัดในเชิงปริมาณ ควรทำเป็นดัชนีองค์ประกอบ (composite index) ว่าจะดูจากอะไรได้บ้าง (1,2,3, 4) ยกตัวอย่างเช่น การวัดสุขภาวะ จะดูจากอะไรได้บ้างว่าคน ๆ หนึ่งมีสุขภาวะมากน้อยแค่ไหน หรือจะใช้วิธีถามจากผู้รับประโยชน์จากโครงการนี้เอง ซึ่งจะเป็น การวัดสุขภาวะ จากมุมมองของผู้รับประโยชน์เอง อันที่จริง เราสามารถดำเนินการได้ทั้ง 2 วิธีไปพร้อม ๆ กัน (ทั้งเชิงปริมาณ และเชิงคุณภาพ และจากทั้งมุมมองของผู้ดำเนินการ และมุมมองของผู้เข้าร่วม-ผู้รับประโยชน์)  แต่ผู้ดำเนินโครงการ ฯ จำเป็นจะต้องคุยกันก่อนด้วยว่า จะวัดผลลัพธ์แต่ละด้านดังกล่าวข้างต้นอย่างไร ดูจากอะไร  กล่าวคือ จำเป็นจะต้องมีการทำสิ่งที่เป็นนามธรรม ให้เป็นรูปธรรม สำหรับการประเมินเชิงคุณภาพ ก็อาจจะให้ทางผู้รับประโยชน์-ผู้เข้าร่วมกิจกรรม สะท้อนว่า เขามีสุขภาวะไหม ประกอบไปด้วยอะไรบ้าง รวมทั้ง การดูแลสุขภาพที่เหมาะสมก็เช่นกัน เขาคิดว่า เขามีการดูแลสุขภาพที่เหมาะสมแล้วหรือยัง เพราะอะไร อย่างไร ทำไม และเขาจะดำเนินการอย่างไร เพื่อให้เกิดการดูแลสุขภาพที่เหมาะสม ฯลฯ ควรมีการจัดกลุ่มพูดคุยกันระหว่างผู้ดำเนินโครงการ กับกลุ่มผู้รับประโยชน์ต่าง ๆ ว่า สถานะสุขภาพของแต่ละคน แต่ละกลุ่มตอนนี้เป็นอย่างไร และถ้าจะดำเนินการตามแนวคิดหลัก หรือ ข้อเสนอของโครงการนี้ จะดีหรือไม่ สนใจไหม เพราะอะไร และจะทำอะไรร่วมกันได้บ้าง ทำอย่างไร วัดอย่างไร ฯลฯ  การเตรียมการและการสื่อสารเกี่ยวกับเรื่องนี้กับกลุ่มผู้รับประโยชน์ หรือ กลุ่มเป้าหมายต่าง ๆ ตั้งแต่ต้นมีความสำคัญมาก เพราะจะทำให้การดำเนินงานร่วมกันราบรื่น เนื่องจากคนจำนวนมากมีส่วนร่วมในการกำหนดตั้งแต่ต้น ถ้าทำตรงนี้ได้ และมีการบันทึกข้อมูลไว้อย่างเป็นระบบ เท่ากับสำเร็จไปแล้วครึ่งหนึ่ง ผู้ดำเนินโครงการ จะต้องเชื่อในพลังและศักยภาพของผู้รับประโยชน์ เปิดให้เกิดการคิดร่วมกัน ทำร่วมกัน ประเมินผลร่วมกัน หรือทำให้ทุกคนมีความรู้สึกเป็นเจ้าของเกี่ยวกับเรื่องที่จะดำเนินการร่วมกัน โดยการสื่อสารเกี่ยวกับแนวคิดหลักของโครงการให้ชัดเจน และรับฟังทุกเสียง จะทำให้เกิดความสำเร็จได้ง่าย ทำแล้วสนุก ได้ผลดี ไม่เหนื่อย ทุกคนอยากเข้าร่วม และสามารถทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลง หรือมีพลังขับเคลื่อนได้อย่างต่อเนื่องต่อไปในระยะยาว อันที่จริง โครงการนี้น่าสนใจ และ คำหลัก-แนวคิดหลักต่าง ๆ ที่ใช้ในโครงการ (key words and key concepts) เป็นเรื่องที่มีความสำคัญ  ถ้ามีการดำเนินการด้วยความระมัดระวัง มีความเป็นระบบ มีความชัดเจนในด้านต่าง ๆ ทุกขั้นตอน ดังที่กล่าวมาทั้งหมดข้างต้น โดยเฉพาะ การปรับวิธีการวัดผลแบบมีส่วนร่วม จะเป็นโครงการที่ดีมาก แต่ถ้าไม่มีการปรับตามข้อเสนอแนะ คิดว่าจะเป็นโครงการที่เกิดขึ้น มีการจัดกิจกรรมแต่ละครั้ง แล้วอาจหายไป หรือ มองไม่ค่อยเห็นผลในระยะยาว จึงควรปรับโครงการให้มีความชัดเจน เพื่อให้เกิดผลที่แท้จริง ที่ทุกคนภูมิใจและขอเป็นกำลังใจให้ด้วย