ผักพื้นบ้าน
ของดีที่บ้านจำรุง จังหวัดระยอง
ถามว่าวันนี้คุณรู้จักผักที่คุณกินหรือไม่
และมันมีกี่ชนิด คงได้รับคำตอบที่ไม่ต่างกันมากนัก
ไล่เรียงกันไป ๆ มา ๆ คงได้ซักสิบชนิด
คะน้า หอม ผักชี ถั่วงอก กวางตุ้ง
กะหล่ำ ผักบุ้ง ถ้ามากกว่านี้ต้องนึกนานหน่อย
และถ้าถามต่อไปว่ารู้จักผักพื้นบ้านบ้างหรือไม่
คงได้รับคำตอบที่คล้าย กันว่ารู้จักเมื่อสมัยเด็ก ๆ
ซึ่งทุกวันนี้อาจจะมีให้เห็นบ้าง
แต่กว่าเรียกชื่อก็ต้องนึกกันนาน
เรื่องได้กินคงไม่ต้องพูดถึง
สำหรับคนในเมืองที่มีวิถีชีวิตที่เร่งรีบและต้องรับประทานอาหารถุง
แม้แต่คนบ้านนอกอย่างผมเองก็เหมือนกัน
ก็ไม่ต่างจากที่ว่ามานัก
ย้อนกลับไปเมื่อสมัยที่ผมเป็นเด็ก ๆ
อาหารหลักของผม คือผักพื้นบ้าน
ผักขมผัดน้ำมัน ผักหวานต้มจิ้มน้ำพริก
ผักบุ้งนา ตำลึง กะถิน กินกันดิบ ๆ
ได้รสชาติดีนัก แกงส้มใบมะขาม
ยังจำได้ว่าแม่ผมชอบกินผักเสี้ยนดอง ผักกุ่มจิ้มน้ำพริก
ใบแต้ว ใบเสม็ดแดง ฯลฯ
ใครจะนึกว่าผักพื้นบ้านปลอดสารเคมี
ที่มีอย่างอุดมสมบูรณ์ในท้องถิ่นจะค่อย ๆ
หมดคุณค่า
ไปโดยที่เราเองก็ไม่รู้ตัว
เมื่อในสำรับกับข้าวของเราถูกแทนที่ด้วยผักในเมือง
ผักจากต่างถิ่นที่บางครั้งเราเองไม่รู้จัก
ไม่อยากโทษใครให้เจ็บกระดองใจ
รู้แต่ว่าวันนี้
คนส่วนใหญ่แทบไม่รู้จักผักพื้นบ้านพื้นเมืองกันแล้ว
หรือรู้จักก็แทบไม่ได้นำมากิน ด้วยเหตุปัจจัยต่าง ๆ
นานา
บ้านจำรุง ได้ตระหนักถึงเรื่องนี้เมื่อประมาณปี
2543
เมื่อเราได้ช่วยมีการเก็บข้อมูลครัวเรือน
แล้วพบว่าเราซึ่งเป็นชุมชนล็ก ๆ 150
ครัวเรือน มีการใช้สารเคมีกันอย่างรุนแรง
มีสารเคมีตกค้างในเลือดของพวกเรา
โรคภัยไข้เจ็บเข้ามาหาเราโดยที่เราไม่สามารถดูแลตัวเองได้ โรคภูมิแพ้เป็นโรคที่เราได้ยินบ่อยขึ้น
เรานำเรื่องนี้มาหารือกัน
แล้วพบว่าทั้งหลายทั้งปวงนั้นมาจากที่วิถีชีวิตเราเปลี่ยนไป
วิถีการกินที่เป็นไปตามค่านิยมสมัยใหม่
เราละเลยอาหารในท้องถิ่นที่มีคุณค่า เมื่อพบต้นตอของปัญหา
เราเริ่มจัดระบบการกิน วิถีชีวิตใหม่ร่วมกัน
โดยมีการจัดตั้งกลุ่มเกษตรพื้นบ้าน
นำผักพื้นบ้านมาฟื้นฟูร่วมกัน
ใช้สมาชิกกลุ่มเกษตรพื้นบ้านเป็นหลักในการผลิต
ผักพื้นบ้านปลอดสารเคมีสู่ชุมชน ผ่านพนักงานขายของกลุ่ม
มีการรณรงค์สร้างค่านิยม
ผ่านสื่อวิทยุชุมชนบ้านจำรุง ซึ่งเป็นสื่อของเราเอง
เรามีร้านส้มตำจำรุง ที่รับผักพื้นบ้าน
ของกลุ่มไปกินกับส้มตำ
ผู้คนที่มาร่วมเรียนรู้ในวิถีชุมชนบ้านจำรุง มาพักโฮมเสตย์
เราจัดอาหารพื้นบ้านรับรองเป็นอาหารหลัก
ผู้คนในชุมชนหันมานิยมกินผักพื้นบ้านเพิ่มขึ้น
ซึ่งหลังจากที่เราช่วยกันทำแบบนี้มาตั้งแต่ปี 2543
เริ่มส่งผลเป็นที่ยอมรับในทุกระดับ
ผู้ผลิตได้ผลิตผักพื้นบ้านปลอดสารเคมีอย่างมีความสุข
เพราะไม่ต้องกังวลกับเรื่องราคาสารเคมีแพง
สุขภาพดีขึ้นทั้งสุขภาพกาย สุขภาพใจ
ผู้บริโภคได้กินผักพื้นบ้านตามฤดูกาลส่งผลดีต่อสุขภาพ
ภาวะอยู่เย็นเป็นสุขเริ่มเกิดขึ้น
เรานำดอกอัญชันมาแปรรูปเป็นน้ำดอกอัญชันสีสวย
ต้อนรับนักเดินทาง
ในปีนี้เราเตรียมพื้นที่ ที่เอื้อต่อการเกิดผักพื้นบ้านชายน้ำ
ตลอดแนวลำรางสาธารณะ 1,200
เมตร
เพื่อที่จะให้ชุมชนได้มีผักพื้นบ้านกินอย่างหลากหลายเพิ่มขึ้นและลดรายจ่ายของครอบครัว
1 ปีที่ผ่านมา
นักเดินทางที่มาบ้านจำรุงได้กินผักพื้นบ้านปลอดสารเคมีและนำแนวคิดไปบอกต่อกันเองมากกว่า
1,000 คน
ที่สำคัญชุมชนได้เห็นคุณค่าของผักพื้นบ้านมากขึ้นเรื่อย ๆ
สำรับกับข้าวของเรามีผักเมืองน้อยลง สุขภาพชุมชนดีขึ้น
อากาศบริสุทธิ์ขึ้นเพราะใช้สารเคมีน้อยลง
ผมเองรู้จักผักพื้นบ้านเพิ่มขึ้น
รู้ว่าเมื่อนำผักหวานมายำ
ให้รสชาติที่ไม่แพ้ยำถั่วพู รู้ว่าหมูต้มชะมวง
เมื่อเรากลัวอ้วนกินแต่ใบชะมวงรสชาติแปลกไปอีกอย่าง
ยังมีผักที่กินกับน้ำพริกที่กินสด ๆ นั้นให้ความรู้สึกของการเป็นไทย ๆ
ได้ดีเหลือเกิน เช่นดอกอัญชัน ผักแว่น
ยอดมันสัมปะหลัง หัวปลี ใบบัวบก ผักบุ้งนา หัวไพล
ถั่วพู ตำลึง ชะอม ผักหวาน ผักขม หน่อข่า
กระชาย ฯลฯ
อยากชวนทุกท่านหันมาดูแลรักษาผักพื้นบ้านรอบ ๆ ตัว รอบ ๆ
บ้าน แล้วช่วยกันรดน้ำ ใส่ปุ๋ย
(ปุ๋ยอินทรีย์นะครับ) ท่านจะมีความสุข
เพลิดเพลินไปอีกแบบ
อยากชวนทุกท่านทำสวนครัวร่วมกัน
เหมือนบทเพลงที่กลุ่มเกษตรพื้นบ้านนำไปร้องนำในรายการวิทยุบ้านจำรุง
ซึ่งเมื่อฟังแล้วอยากทำสวนครัวขึ้นมาทันที
มีเนื้อร้องดังนี้
พริก มะเขือ ขิง ข่า ตะไคร้
เราไม่ควรจะไปซื้อที่ตลาด
ปลูกให้งามยามเมื่อขาด วิ่งปราดไปในสวนครัว
เลือกเก็บเอาตามชอบใจจะกินเมื่อไร ก็ไม่ต้องกลัว
จะกินแกงเผ็ด ผัดเห็ดแกงคั่ว
เรามีผักสวนครัวไม่ต้องกลัวอดกิน
เช้า เช้า ไปทำงานเย็นกลับมาบ้านพรวนดิน
ล้อมรั้วด้วยผักกะถิน ล้อมรั้วด้วยผักกะถิน
ถั่วพูน่ากินปลูกไว้ข้าง ๆ
ยกร่องหอมกระเทียม ไม่ต้องตระเตรียมให้หมดสตางค์
เหลือจากกินใช้ขายไปเสียบ้าง ยังได้สตางค์มาสร้างครอบครัว
ฟักแฟงแตงกวา โหระพา ราคานิดหน่อย
ซื้อกินบ่อย ๆ นิดนิด หน่อยหน่อยไม่คอยรู้ตัว
พอถึงหนึ่งปี คิดบัญชีเงินมันรั่ว
ถ้าทำสวนครัว ก็เหลือเงินเป็นร้อย ร้อย มันน้อยเมื่อไร
มันน้อยเมื่อไร
วันนี้
เชิญชวนทุกท่านที่สนใจเรื่องราวของผักพื้นบ้าน
แวะมาสนทนาวิสาสะ มากินผักพื้นบ้านตามฤดูกาลกันได้
ที่บ้านจำรุง ตำบลเนินฆ้อ อำเภอแกลง จังหวัดระยอง
สอบถามเพิ่มเติมได้ที่ โทรศัพท์
07-8178030
ชาติชาย
เหลืองเจริญ / บ้านจำรุง / 26 มีนาคม
2549
ยินดีที่จะไปเยี่ยมชมครับผู้ใหญ่ พูดถึงผักแล้ว นึกถึงสุขภาพครับ ถ้ามีภาพประกอบด้วย สุขภาพน่าจะดียิ่งขึ้นไปใหญ่ ผมอยากรู้เรื่องราวของ "ธนาคารขยะ" บ้างครับ ไปคราวที่แล้วไม่ค่อยได้ถามอะไรมากนัก ตัวแต่ตะลึกกับความเขียมขจีของบ้านจำรุงเลยไม่ได้ถาม แล้วจะติดตามตอนต่อไปครับ
ตอนนี้บ้านจำรุงมีเว็บไซต์แล้วนะครับ
มีเรื่องราวดีๆ มากมายทั้งเรื่องเล่าชุมชน ชุมชนเศรษฐกิจพอเพียง มหาวิทยาลัยชีวิต คลิปวีดีโอชุมชนต่างๆ
http://sites.google.com/site/banjumrung
ไประยองเมื่อวันที่ 14 มกราคม 2553 ประทับใจมากประธานบ้านจำรุงนำเสนอได้ดีมากพูดแบบธรรมชาติไม่แสแสร้งเป็นกันเองกับทุกๆคน ชาวบ้านจำรุงน่ารักมากๆ คุณยายที่ร้องเพลงก็ไพเราะมากๆ ชาวบ้านที่นี่นำหลักปรชญาพอเพียงของในหลวงของเรามาใช้อาหารที่นี่อร่อยมากๆแม่บ้านที่นี่เป็นกันเองมากๆ น่าจะเป็นตัวอย่างที่ดี เหมาะสมเหลือเกินที่บ้านจำรุงได้รับรางวัลวิถีชีวิตตัวอย่างของความสำเร็จของชีวิต ถ้ามีโอกาสอยากไปดูงานอีกขอยกนิ้วให้ด้วยความจริงใจ
จากใจ...กรรมการกองทุนชุมชนราชเดชดำรง เครือข่ายเทศบาลนครเชียงราย