ว่าด้วยผลกระทบ (impact) ของโครงการพัฒนา ตรวจวัดได้จริงหรือ

ผลลัพธ์ ผลกระทบ

วันนี้ผมขอกล่าวถึงเรื่องที่น่าเวียนหัวที่สุดในการทำโครงการพัฒนา (development project) นั่นก็คือเรื่องที่ว่าด้วย ผลกระทบ เนื่องเพราะทั้ง แหล่งทุน ผู้ดำเนินโครงการ และนักประเมินผล พยายามควานหาสิ่งนี้มาโดยตลอด แต่จะเจอบ้างหรือเปล่า ผมไม่มั่นใจ และเมื่อเจอแล้ว สามารถพูดได้อย่างเต็มปากหรือเปล่าว่า ผลกระทบนั้น เกิดขึ้นจากโครงการที่เราทำ สำคัญมากกว่านั้น ก็คือ จากผลกระทบแล้ว คือ อะไร ผลกระทบนี้มันจะเกิดอย่างยั่งยืนต่อไปหรือเปล่า

ผลกระทบ เป็นมายาคติที่สุดอย่างหนึ่งในแวดวงงานพัฒนา โดยมีกรอบความคิดที่ว่า เมื่อทำกิจกรรมต่างๆ ในโครงการ จะเกิด ผลผลิตหรือผลที่ได้ (output) ตัวผลผลิตจะส่งผลให้เกิด ผลลัพธ์ (outcome) และ ผลลัพธ์จะส่งผลให้เกิด ผลกระทบ (impact) ตามลำดับ ตามกรอบความคิดนี้ จึงดูเหมือน เมื่อเกิดผลกระทบแล้ว มันจะอยู่ยั่งยืนตลอดไป (นี่ยังไม่นับรวมว่า จะตรวจพบหรือไม่ ในช่วงเวลาที่นักประเมินเข้าไปประเมินผลนะครับ)

ข้อเท็จจริงนี้ ผมคิดว่า คนทำโครงการทุกคนรู้ดีว่า ไม่น่าจะจริง