โรคไข้เลือดออก
ไข้เลือดออกเป็นโรคที่เกิดจากยุงเป็นพาหะของโรคไข้เลือดออกนอกจากจะเป็นปัญหาสาธารณะสุขของประเทศไทยแล้วยังเป็นปัญหาสาธารณสุขทั่วโลกโดยเฉพาะประเทศ ในเขตร้อนชื้นและก่อให้เกิดความกังวลต่อผู้ปกครองเวลาเด็กมีไข้ บทความนี้จะบรรยายถึงโรคไข้เลือดออกในแง่การดูแลผู้ป่วยซึ่งมีหัวข้อดังต่อไปนี้
สาเหตุของไข้เลือดออก
โรคไข้เลือดออก เป็นโรคติดต่อที่เกิดจากยุงลายตัวเมีย บินไปกัดคนที่ป่วยเป็นไข้เลือดออกโดยเฉพาะช่วงที่มีไข้สูง เชื้อไวรัสแดงกีจะเพิ่มจำนวนในตัวยุงประมาณ 8-10 วัน เชื้อไวรัสแดงกี่จะไปที่ผนังกระเพาะและต่อมน้ำลายของยุง เมื่อยุงกัดคนก็จะแพร่เชื้อสู่คน เชื้อจะอยู่ในร่างกายคนประมาณ 2-7 วันในช่วงที่มีไข้ หากยุงกัดคนในช่วงนี้ก็จะรับเชื้อไวรัสมาแพร่ให้กับคนอื่น ซึ่งส่วนใหญ่มักจะเป็นเด็ก โรคนี้ระบาดในฤดูฝน ยุงลายชอบออกหากินในเวลากลางวันตามบ้านเรือน และโรงเรียน ชอบวางไข่ตามภาชนะที่มีน้ำขัง เช่น ยางรถยนต์ กะลา กระป๋อง จานรองขาตู้กับข้าว แต่ไม่ชอบวางไข่ในท่อระบายน้ำ ห้วย หนอง คลอง บึง
ลักษณะที่สำคัญของไข้เลือดออกคือ
ไข้สูงเฉียบพลัน ประมาณ 2-7 วัน
เบื่ออาหาร หน้าแดง ปวดศีรษะ ร่วมกับอาการคลื่นไส้อาเจียน และอาจมีอาการปวดท้องร่วมด้วย
บางรายอาจมีจุดเลือดสีแดงขึ้นตามลำตัว แขน ขา อาจมีกำเดาออก หรือเลือดออกตามไรฟัน และถ่ายอุจาระดำเนื่องจากเลือดออก และอาจทำให้เกิดอาการช็อคได้
การรักษา
ไม่มีการรักษาเฉพาะสำหรับโรคไข้เลือดออก การรักเพียงประคับประคองอย่างใกล้ชิดโดยการเฝ้าระวังภาวะช็อค และเลือดออก และการให้สารน้ำอย่างเหมาะสมก็จะทำให้อัตราการเสียชีวิตลดลงต่ำกว่าร้อยละ 1
วิธีที่จะป้องกันและควบคุมไข้เลือดออกที่ดีที่สุดคือการควบคุมการแพร่กระจายของยุงลาย
กำจัดแหล่งเพราะพันธุ์ยุง เช่น กะละ ยาง กระป๋อง
หาฝาปิดภาชนะ เช่น โอ่ง ถังน้ำ
ในแหล่งน้ำสาธารณะอาจจะเลี้ยงปลาเพื่อกินลูกน้ำ หรือใส่สารเคมีเพื่อฆ่าลูกน้ำ
อาการของโรคติดเชื้อไข้เลือดออก
ผู้ป่วยที่ติดเชื้อไข้เลือดออกอาจจะไม่มีอาการ หรือมีอาการเพียงเล็กน้อยหรืออาจจะเกิดอาการรุนแรงจนเสียชีวิต เมื่อหายร่างกายจะมีภูมิต่อเชื้อนั้นตลอดชีวิต ความรุนแรงของการติดเชื้อขึ้นกับอายุ ภาวะภูมิคุ้มกัน และความรุนแรงของเชื้อ ติดเชื้อไวรัสแดงกิวมีอาการได้ 3 แบบ
วิธีป้องกันไข้เลือดออกที่ได้ผลดี
ภาคครัวเรือนต้องป้องกันโดยการกำจัดแหล่งน้ำที่เพาะพันธุ์ยุง และการป้องกันส่วนบุคคล
ภาคชุมชนจะต้องมีการรณรงค์ให้มีการกำจัดแหล่งลูกน้ำในชุมชนอย่างน้อยปีละ 2-3 ครั้งและจะต้องทำพร้อมกันถั่วประเทศโดยการโฆษณาผ่านสื่อต่างๆ
สำหรับชุมชนที่ห่างไกลก็อาจจะต้องใช้อาสาสมัคร
จัดโปรแกรมสำหรับเด็กและครอบครัวเพื่อกำจัดลูกน้ำ
สถานที่และเวลาในการระบาดของโรคไข้เลือดออก
ส่วนมากจะพบการระบาดในฤดูฝน เกิดจากความถี่ในการกัดและการเจริญเติบโตของไวรัสในตัวยุง ในฤดูฝนมีมากกว่าในฤดูหนาวและฤดูร้อน และพบว่าถ้าพบผู้ป่วยในช่วงฤดูหนาวและฤดูร้อนปีใดจะมีอัตราป่วยด้วยโรคไข้เลือดออก มากกว่าปกติในช่วงฤดูฝนของปีนั้นจะเกิดการระบาดดังกล่าว อ้างใน ประหยัด แดงสุภา ( 2542 : 16 –20 )
ระยะไข้สูง
มีอาการไข้ขึ้นสูง 2-7 วัน เบื่ออาหาร อาเจียนออกมามีสีน้ำตาลปนอยู่ ปวดศีรษะไข้ขึ้นสูง 38-40 °c ปวดท้อง ปวดกล้ามเนื้อ วันที่ 2-3 ผู้ป่วยมักซึมลงหน้าแดง ตัวแดง อาจมีผื่น หรือจุดเลือดออกตามผิวหนัง 60-90%
ระยะฟื้น
อาการทั่วไปดีขึ้น ความดันโลหิตและชีพจรกลับเป็นปกติ ปัสสาวะออกมากขึ้น ตับที่โตจะลดขนาดลงภายใน 1-2 สัปดาห์ เริ่มรับประทานอาหารได้ มักมีผื่นแดงที่ขา ปลายเท้า ปลายมือ และมีอาการคัน
อุบัติการณ์ของโรคไข้เลือดออก
เมื่อ คศ 1970มีการระบาดของไข้เลือดออกเป็นครั้งคราว9 ประเทศ ปัจจุบันไข้เลือดออก
ระบาดเพิ่มมากขึ้นในระยะเวลา 10 ปีที่ผ่านมา ปัจจุบันไข้เลือดออกเป็นโรคประจำ
ของประเทศมากว่า 100 ประเทศในแถบแอฟริกา อเมริกา เอเชียตะวันออกเฉียงใต้
โดยมีความรุนแรงมากในแถบ เอเซียตะวันออกเฉียงใต้ประชากรประมาณ 2500 ล้านคนในประเทศที่มีการระบาดจะเสี่ยงต่อการติดเชื้อไข้เลือดออก ประมาณว่าจะมีการติดเชื้อร้อยละ 2.5 แต่อาจจะสูงถึงร้อยละ 20 หากให้การรักษาอย่างดีอัตราการเสียชีวิตอาจจะลดลงต่ำกว่าร้อยละ 1
ลักษณะของยุงลาย
ยุงลายเป็นยุงขนาดเล็กสีดำ มีลายขาวสลับดำตามขาและลำตัว ยุงลายจะออกหากินในเวลากลางวัน ยุงลายจะไข่ในน้ำใสค่อนข้างสะอาด ซึ่งขังอยู่ตามภาชนะต่าง ๆ เหล่านี้คือ
1. ตุ่มน้ำกินน้ำใช้ แท้งค์น้ำและภาชนะใส่น้ำที่ไม่มีฝาปิดมิดชิด
2. ภาชนะใส่น้ำหล่อขาตู้กับข้าว จานรองกระถางต้นไม้ แจกันใส่ดอกไม้ และตู้เลี้ยงปลาที่ไม่ใช้
3. ยางรถยนต์เก่า ๆ กระป๋อง ถังพลาสติกที่ชำรุด กะลา โอ่งแตก ขวดแตก ฯลฯ ที่ทิ้งไว้และมีน้ำขังอยู่
จะกำจัดยุงลายได้อย่างไร
1. ปิดฝาตุ่มน้ำกินน้ำใช้ให้มิดชิดและคอยปิดตลอดเวลา อย่าให้ยุงลายลงวางไข่ได้
2. ใส่ยาฆ่าลูกน้ำ (อะเบท) หรือใส่เกลือประมาณ 2 ช้อนกาแฟลงในถ้วยน้ำหล่อขาตู้กับข้าว เพื่อกำจัดลูกน้ำยุงลายหรือเติมน้ำเดือดลงไปทุก 7 วัน
3. กระป๋อง กะลา โอ่งหรือไหแตกเป็นแหล่งขังน้ำให้ยุงลายลงไปไข่ได้ ให้นำไปฝังหรือทำลายเสีย
ยุงลาย
ตำบลผม ปีนี้โดนอย่างหนักเลยครับ เฮ้อ
สนใจการจัดโปรแกรมสำหรับเด็กและครอบครัวเพื่อกำจัดลูกน้ำ
รบกวนหน่อยได้ไหมคะ