การสอนเพื่อพัฒนาการคิด

จากที่ได้นำเสนอการสอนแบบพหุปัญญาไป วันนี้เราจะมาพูดกันถึงเรื่องการสอนการคิดนะครับ

เนื่องจากการพัฒนาการคิดเป็นสิ่ง สำคัญ จึงได้มีการค้นหาวิธีการต่าง ๆ เพื่อ นำมาใช้ในการพัฒนาความสามารถ ดังกล่าว ในปี ค.ศ.1984 ได้มีการประชุมของนัก การศึกษาจากประเทศต่าง ๆ ที่ The Wingspread Conference Center in Racing, Wisconsin State. เพื่อหาแนวทางในการ พัฒนาทักษะการคิดของเด็ก พบว่า แนว ทางที่นักการศึกษาใช้ในการดำเนิน การวิจัยและทดลองเพื่อพัฒนาการ คิดนั้น สามารถสรุปได้ 3 แนว คือ (เชิดศักดิ์ โฆวาสินธุ์, 2530)
 1. การสอนเพื่อให้คิด (teaching for thinking) เป็นการ สอนที่เน้นในด้านเนื้อหาวิชาการ โดย มีการปรับเปลี่ยนเพื่อเพิ่มความสามารถ ในด้านการคิดของเด็ก
2. การสอนการคิด (teaching of thinking) เป็นการสอน ที่เน้นเกี่ยวกับกระบวนการทางสมอง ที่นำมาใช้ในการคิด โดยเฉพาะเป็นการ ปลูกฝังทักษะการคิดโดยตรง ลักษณะของ งานที่นำมาใช้สอนจะไม่เกี่ยว ข้องกับเนื้อหาวิชาการที่เรียนในโรง เรียน แนวทางการสอนจะแตกต่างกัน ออกไปตามทฤษฎี และความเชื่อพื้นฐานของ แต่ละคนที่นำมาพัฒนาเป็นโปรแกรม การสอน
3. การสอนเกี่ยวกับการคิด (teaching about thinking) เป็นการสอนที่เน้นการใช้ทักษะการ คิดเป็นเนื้อหาสาระของการสอน โดยการ ช่วยเหลือให้ผู้เรียนได้รู้และเข้า ใจกระบวนการคิดของตนเองเพื่อ ให้เกิดทักษะการคิดที่เรียกว่า metacognition คือ รู้ ว่าตนเองรู้อะไร ต้องการรู้อะไร และ ยังไม่รู้อะไร ตลอดจนสามารถควบคุมและ ตรวจสอบการคิดของตนเองได้
สำหรับโปรแกรมการสอนเพื่อพัฒนาความ สามารถในการคิดที่จัดสอนในโรง เรียน เท่าที่ปรากฏอยู่ในปัจจุบันสามารถจำแนก ออกเป็น 2 ลักษณะใหญ่ ๆ คือ โปรแกรมที่มีลักษณะเฉพาะ (specific program) ซึ่งเป็นโปรแกรมพิเศษนอกเหนือจาก การเรียนปกติเป็นโปรแกรมที่สร้างขึ้น เพื่อเสริมสร้างการคิดวิจารณญาณโดยเฉพาะ (institutional programs to foster critical thinkgin) กับโปรแกรมที่มีลักษณะ ทั่วไป (general program) ซึ่งเป็นโปรแกรมที่ใช้เนื้อ หาวิชาในหลักสูตรปกติเป็นสื่อใน การพัฒนาทักษะการคิด เป็นการสอนทักษะ การคิดในฐานะที่เป็นตัวเสริมวัตถุ ประสงค์ของหลักสูตรที่มีอยู่ โดยเชื่อม โยงกับวัตถุประสงค์ของเนื้อหาวิชา
เนื่องจากความพร้อมและสถานการณ์ใน การจัดการเรียนการสอนในประเทศ ไทยมีลักษณะที่หลากหลาย ในที่นี้จึง จะขอนำเสนอแนวทางในการสอน เพื่อพัฒนากระบวนการคิดหลาย ๆ แนว เพื่อเป็นตัว เลือกให้แก่ครูและโรงเรียนในการ นำไปใช้ประโยชน์อย่างเหมาะสมกับ สถานการณ์

แนวการสอนเพื่อพัฒนาการคิด 
แนวที่ 1 การสอนเพื่อพัฒนาการ คิดโดยตรงโดยใช้โปรแกรมสื่อสำเร็จรูป หรือ บทเรียน/กิจกรรมสำเร็จรูป
สำหรับครูและโรงเรียนที่สนใจจะ พัฒนาความสามารถทางการคิดของนัก เรียนและสามารถที่จะจัดหาเวลาและ บุคคล รวมทั้งมีงบประมาณที่จะดำ เนินการได้ ได้มีผู้จัดทำโปรแกรมและ สื่อสำเร็จรูป รวมทั้งบทเรียน/กิจกรรมสำเร็จ รูปไว้บ้างแล้ว

แนวที่ 2 การสอนเนื้อหาสาระต่าง ๆ โดยใช้รูปแบบหรือกระบวนการสอนที่ เน้น การพัฒนาการคิดที่ได้มีผู้ พัฒนาขึ้น
การสอนเพื่อพัฒนาการคิดในลักษณะ นี้เป็นการสอนที่มุ่งสอนเนื้อหา สาระต่างๆ ตามวัตถุประสงค์ของหลักสูตร แต่ เพื่อให้การสอนนั้นเป็นการช่วย พัฒนาความสามารถทางการคิดของผู้ เรียนไปในตัว ครูสามารถนำรูปแบบการ สอนต่าง ๆ ที่เน้นกระบวนการคิดมาใช้ เป็นกระบวนการสอน ซึ่งจะช่วยให้ครู สามารถพัฒนาผู้เรียนได้ทั้งทางด้านเนื้อ หาสาระและการคิดไปพร้อม ๆ กัน

แนวที่ 3 การสอนเนื้อหาสาระ ต่าง ๆ โดยพยายามส่งเสริมให้ผู้เรียนพัฒนา ลักษณะการคิดแบบต่าง ๆ รวมทั้งทักษะ การคิดทั้งทักษะย่อย และทักษะผสมผสาน ในกิจกรรมการเรียนการสอน
แนวทางทั้ง 3 นี้น่าจะเป็นแนวทาง ที่ครูสามารถทำได้มากที่สุด และสะดวก ที่สุด เนื่องจากครูสอนเนื้อหาสาระอยู่ แล้ว และมีกิจกรรมการสอนอยู่แล้ว เมื่อ ครูมีความเข้าใจเกี่ยวกับการคิด ตามกรอบความคิดที่ได้เสนอมาข้าง ต้น ครูจะสามารถนำความเข้าใจนั้นมา ใช้ในการปรับกิจกรรมการสอนที่มี อยู่แล้วให้มีลักษณะที่ให้โอกาสผู้ เรียนได้พัฒนา ทักษะการคิด ลักษณะการคิด และ กระบวนการคิดที่หลากหลาย
 

หวังว่าครูผู้สอนหรือผู้สนใจจะได้แนวทางนำไปใช้ไม่น้อยก็น้อยมากนะครับ อิอิ

[@..สายธาร..@]

การพัฒนาการคิด  

ทำให้เกิดการเริ่มต้นด้วยสิ่งที่ดี  ในหัวใจค่ะ