GotoKnow

มารยาท, มรรยาท

BM.chaiwut
เขียนเมื่อ 11 มิถุนายน 2551 18:49 น. ()
แก้ไขเมื่อ 21 มิถุนายน 2555 10:11 น. ()
มารยาท, มรรยาท

สองคำนี้ยังมีใช้ทั่วไปในภาษาไทย ขณะที่หนังสือรุ่นก่อนๆ เคยเห็นแปลกออกไปเช่น มริยาท มรยาท มฤยาท หรือ มาริยาท อีกด้วย ซึ่งความหมายก็ไม่แตกต่างกัน...

ถ้าพิจารณาตามสำนวนไทยๆ ผู้เขียนคิดว่า  คำทั้งสองนี้ มีความหมายแคบกว้างต่างกันไม่แน่นอนนัก ขึ้นอยู่กับบริบทซึ่งเป็นคำอื่นๆ ที่เข้ามาประกอบด้วย เช่น

  • นังคนนั้น เป็นคนไม่มีมารยาท
  • ลูกหลานของคุณหญิงทุกคนล้วนเป็นคนมีมารยาท
  • จำไว้ ไปอยู่บ้านเค้า ต้องหัดเป็นคนมีมารยาท
  • พวกสถุล ไร้มารยาท

เมื่อถือเอาตามนัยนี้ คำว่า มารยาท หมายถึง กิริยาอาการทางกายวาจาที่เหมาะสมกับสถานภาพและสังคมนั้นๆ นั่นคือ คำนี้มีความหมายเชิงบวกอย่างเดียวเท่านั้น...

 

ส่วนอีกนัยหนึ่งนั้น ลองมาพิจารณาข้อความทำนองว่า

  • สะใภ้บ้านโน้น มารยาททรามจริงๆ
  • มารยาทที่ดีคือ ต้องรู้จักผู้ใหญ่ผู้น้อย เป็นต้น
  • มารยาทจะดีหรือเลวขึ้นอยู่กับการอบรมสั่งสอนและความสำนึกของแต่ละคน

เมื่อถือเอาตามนัยนี้ มารยาท จะเป็นคำกลางๆ หมายถึงกิริยาอาการทั่วไปเท่านั้น จะต้องเพิ่มคำประเมินค่า เช่น ดี ชั่ว เลว ทราม ถูก ผิด... เข้าไปด้วยเพื่อบ่งชี้ว่าเป็นเชิงบวกหรือเชิงลบ...

..........

มารยาท (มรรยาท) ในภาษาไทย เป็นคำที่มาจากบาลีว่า มริยาทา (สันสกฤตว่า มรฺยาทา ) โดยคำนี้แยกศัพท์ได้ว่า ปริ + อา + ทา = มริยาทา และอาจตั้งวิเคราะห์ได้ว่า

  •  ปริฉินฺทิตฺวา อาทาตพฺพาติ มริยาทา
  • กิริยาใด อันคนดีทั้งหลาย ควรกำหนดแล้วถือเอา ดังนั้น กิริยานั้น ชื่อว่า มารยาท (ควรกำหนดถือเอา)

 

ตามนัยนี้ มารยาท จึงแปลว่า ควรกำหนดถือเอา ... อธิบายว่า กิริยาอาการทางกายวาจา เช่น เดิน ยืน นั่ง นอน และพูด เป็นต้น เมื่อเราเข้าสู่ไปสู่ประชุมชนใดๆ หรืออยู่ในสังคมใดๆ ก็ตาม เราต้องพิจารณา กล่าวคือกำหนดสถานภาพของตนเอง ผู้อื่น และสิ่งรอบข้างอื่นๆ  แล้วจึงแสดงกิริยาอาการทางกายวาจาออกไปให้เหมาะสมในขณะนั้นๆ... ถ้าทำได้ดังนี้ จึงเรียกว่า มีมารยาท มรรยาทดี คือ มีการกำหนดแล้วถือเอากิริยาอาการของตนเองตามความเหมาะสม...

........

อนึ่ง สำหรับนักบาลีบางท่านอาจฉงนกับการทำตัวว่า ปริ + อา + ทา จะมาเป็นคำว่า มริยาทา ได้อย่างไร จึงขอขยายความเพิ่มเติมอีกเล็กน้อย...

ปริ เป็นอุปสัค ความหมายเบื้องต้นแปลว่า รอบ (ปริญญา = รอบรู้) แต่ความหมายสูงขึ้น ปริ ก็อาจแปลว่า กำหนด ได้ในบางครั้ง (ปริญญา = กำหนดรู้)

 ทา รากศัพท์ ใช้ในความหมายว่า ให้ ... เมื่อมี อา อุปสัคนำหน้าซึ่งใช้ในการกลับความหมายเดิม (อา + ทา) ดังนั้น จาก ให้ จึงกลับความหมายเป็น ถือเอา .. (ตัวอย่างอื่นก็เช่น คม แปลว่า ไป ... เมื่อเป็น อาคม ก็กลับความหมายเดิมแล้วแปลว่า มา )

ปริ + อา + ทา นั้น ครั้งแรกจะเป็น ปริอาทา ...  ท่านว่าแปลง ป.ปลา เป็น ม.ม้า ก็จะได้เป็น มริอาทา ... และ ลง ย.ยักษ์ อาคมก็จะได้เป็น มริยาทา 

จากบาลีว่า มริยาทา (หรือสันสกฤตว่า มรฺยาทาแต่เมื่อมาเป็นคำไทยในปัจจุบัน ก็กลายเป็น มารยาท หรือ มรรยาท 

เหตุผลหนึ่งในการเปลี่ยนอักษรทำนองนี้ ซึ่งคล้ายคลึงกันทุกภาษาทั่วโลกก็คือ เพื่อประโยชน์แก่การออกเสียงให้สะดวกยิ่งขึ้นนั่นแล ....

 

 


ความเห็น

ยังไม่มีความเห็น

พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท
ภาษาปิยะธอน (Piyathon)
เขียนโค้ดไพทอนได้ด้วยภาษาไทย