เทคนิคการจัดกระบวนการเรียนรู้ด้วย "PRA"

การมีส่วนร่วมไม่ได้หมายถึงแค่การจัดคนเข้าร่วมหรือรับฟังหากแต่เป็นการร่วมในทุกขั้นตอน....หากกระบวนการดี ผลผลิตและผลลัพธ์ย่อมออกมาดี

            PRA หรือชื่อเต็มคือ Participatory Rural Appraisal หมายถึง การวิเคราะห์ชุมชนแบบมีส่วนร่วม ปัจจุบันเริ่มเป็นที่รู้จักและนำไปใช้กับกลุ่มเป้าหมายหลายประเภทในพื้นที่ต่างๆ ผลการนำไปใช้พบว่า แนวคิด  หลักการ และกระบวนการ PRA มีความเหมาะสมเพื่อนำผลการวิเคราะห์ไปใช้ให้เกิดประโยชน์ในด้านต่างๆ รวมทั้งเป็นประโยชน์ต่อการจัดกิจกรรมต่างๆด้วย จึงขอนำเนื้อหาที่เป็นประโยชน์ต่อการจัดกิจกรรมค่ายดังนี้

การจัดเตรียมการจัดกิจกรรม PRA

ก่อนการจัดกิจกรรม วิทยากรควรเตรียมการในเรื่องดังนี้

1.เตรียมกลุ่มเป้าหมาย

·    ศึกษาข้อมูลพื้นฐานของกลุ่มผู้ที่มาเข้าร่วมกิจกรรม เช่น พื้นฐานทางครอบครัว การศึกษา ธรรมเนียม ประเพณี ข้อมูลเหล่านี้สามารถนำมาเป็นประเด็นในการพูดคุยได้

·    ก่อนเริ่มกิจกรรมหากวิทยากรเข้าไปทำความรู้จักหรือสร้างความสัมพันธ์กับผู้เข้าร่วมกิจกรรมก่อนก็จะเป็นการสร้างความคุ้นเคย ไม่เป็นคนแปลกหน้าต่อกัน จะช่วยให้การแสดงออกต่อกันเป็นไปโดยธรรมชาติ

2.เตรียมสถานที่จัดกิจกรรม

·    หลักการของ PRA เน้นความเสมอภาค การจัดที่นั่งที่สอดคล้องที่สุดคือการนั่งพื้น  การจัดสถานที่จึงควร เป็นพื้นราบเรียบ พื้นดิน  ใต้ร่มไม้ มีแสงสว่างพอสมควร สะดวกต่อการจัดกิจกรรม บรรยากาศสบายๆไม่เป็นทางการ ไม่มีผู้คนพลุ่กพล่าน ลักษณะของการจัดที่นั่งที่เหมาะสมควรจัดเป็นรูป วงกลมหรือครึ่งวงกลม ให้ทุกคนได้เห็นหน้ากัน และจะเกิดความรู้สึกว่าเป็นส่วนหนึ่งของกลุ่ม

3.การนัดหมายกลุ่มเพื่อทำกิจกรรม

·    การนัดหมายกลุ่มควรให้ทางกลุ่มเป็นผู้กำหนดเอง แต่หากวิทยากรกำหนดไว้แล้วเป็นตารางกิจกรรม ควรถามความคิดเห็นจากทางกลุ่มเพื่อถือเป็นการตกลงร่วมกัน

·    ในการนัดหมาย วิทยากรต้องสำรวจความเรียบร้อยของสถานที่ก่อนจะมีการจัดกิจกรรมทุกครั้ง  และวิทยากรต้องอดทนเพราะบางกลุ่มอาจมาล่าช้า ไม่พร้อมเพรียงกัน วิทยากรอาจต้องมีกิจกรรมสำรองระหว่างรอเวลานานๆ

 

 

4.เตรียมกิจกรรมสำรอง

·    การจัดกิจกรรม ทุกครั้งจะต้องมีกิจกรรมสำรองไว้ทุกครั้ง เพราะกิจกรรมที่ตั้งไว้อาจจัดไม่ได้ด้วยเหตุผลต่างๆ วิทยากรจะได้นำกิจกรรมสำรองมาใช้

·       ในการตั้งคำถาม ควรเตรียมเผื่อไว้ หรือตั้งคำถามในหลายลักษณะ เพื่อช่วยให้เข้าใจประเด็นชัดเจน

 

5.      เตรียมวัสดุ อุปกรณ์ให้พร้อม

·       วัสดุ อุปกรณ์ เตรียมไว้สำรองด้วยเผื่อต้องแบ่งกลุ่มเพิ่มถ้ามีคนจำนวนมาก

·    สำรวจความเรียบร้อยของวัสดุอุปกรณ์ที่ใช้ เช่น คอมพิวเตอร์ เทปเพลง ลำโพง ฯลฯ และเตรียมอุปกรณ์สำรองในกรณีไฟฟ้าดับ เช่น กระดาษบรู้ฟ สีเมจิก เทปกาว กระดาษเปล่า

·       ควรมีการเตรียมป้ายชื่อสำหรับ Leader และผู้เข้าร่วม

·       ควรมีการเตรียมผู้ช่วยวิทยากร ทีมเตรียมวัสดุอุปกรณ์ ทีมจดบันทึกหรือทีมสังเกตการณ์ด้วย

 

การจัดกิจกรรม PRA

            เมื่อเตรียมทุกอย่างพร้อมแล้ว ต่อไปคือการจัดกิจกรรมกับกลุ่ม ตามลำดับดังนี้

1.การจัดกิจกรรมเตรียมความพร้อม

·       แนะนำตัว/ละลายพฤติกรรม

·       กำหนดข้อตกลงร่วมกันเพื่อจะทำให้กิจกรรมดำเนินไปได้อย่างราบรื่น

·       กิจกรรมเตรียมความพร้อม

-    ปฐมนิเทศ/ การชี้แจงกิจกรรม

-    เล่นเกมสนุกๆใช้เวลาเล็กน้อยแต่ได้สาระ

 2.แบ่งกลุ่มเป็นกลุ่มขนาดเล็ก

การแบ่งเป็นกลุ่มเล็กควรจัดเป็นกลุ่มที่เหมาะสมคือ 7- 15 คน โดยแบ่งกลุ่มเพื่อ

v  ทุกคนมีส่วนร่วมเต็มที่

v  เกิดการระดมความคิดที่หลากหลาย

v  ประหยัดเวลาในกรณีที่มีผู้เข้าร่วมจำนวนมาก หรือมีประเด็นที่ต้องการความคิดเห็นหลากหลาย

v  ลดพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมบางอย่างเช่น การพูดมาก การพูดโอ้อวด

v  รู้จักสนิทสนมง่าย

การแบ่งกลุ่มทำได้หลายวิธี เช่น

ü   ใช้การนับ ต้องการให้มี 5 กลุ่มก็ให้นับ 1- 5 แล้วรวมคนนับเลข 1 เข้าเป็นกลุ่มเดียวกัน

ü   ใช้อายุ วัน เดือน ปี เกิดแบ่ง วิธีนี้ทำให้ทราบข้อมูลผู้เข้าร่วมกิจกรรมด้วย

ü   ใช้เกม เช่น เกมรวมเงิน เกมอะตอมโมเลกุล ฯลฯ

ü   แบ่งตามประเด็นความสนใจ

3.เริ่มทำกิจกรรม ต่างๆ ตามที่ทางวิทยากรเตรียมมา

4.คอยสังเกตและเข้าไปช่วยเหลือ

-      การแลกเปลี่ยนความคิดเห็นมีความเสมอภาคหรือไม่ ถ้าพบว่าไม่มีความเสมอภาคต้องเข้าไปช่วยแก้ไข

-      พฤติกรรมที่จะต้องพิจารณาแก้ไขคือ พฤติกรรมที่ขัดขวางการทำงานและความก้าวหน้าของกลุ่ม ได้แก่

o     ขี้อาย นั่งเฉยๆ ลังเล

o     พูดมาก โอ้อวด

o     ไม่ฟังความคิดเห็นคนอื่น ชอบโต้แย้ง

o     ล้อเลียนเพื่อน  หัวเราะเยาะความคิดเพื่อน

o     ทำตลก ดึงความสนใจเพื่อน

o     พูดจาก้าวร้าว ไม่สุภาพ

พฤติกรรมดังกล่าว หากเห็นว่าทำให้กิจกรรมกลุ่มไม่ก้าวหน้า วิทยากรต้องเข้าไปแก้ไขอย่างละมุนละม่อม อย่าสั่ง วิธีที่เหมาะคือ

·       พยายามให้ทุกคนมีส่วนร่วม  ชักชวนคนที่ไม่พูดให้ได้พูดแสดงออกบ้าง เช่น น้องส้มคิดว่าอย่างไงบ้างครับ

·       ให้ผู้ที่พูดมากให้โอกาสคนอื่นพูดบ้าง เช่น ไหน เราฟังน้องออมเล่าบ้างดีไหม

·       เสนอทางเลือกให้กลุ่มพิจารณา หากกลุ่มคิดไม่ออก เวลาใกล้หมดแล้ว

·       กระตุ้นให้กลุ่มรีบคิด โดยอาจยื่นข้อเสนอหากคิดเสร็จเร็วจะพาเล่นเกม

·       ผู้ที่ทำตัวเป็นปัญหาต่อกลุ่มมากอาจต้องเชิญมาคุยเป็นการส่วนตัว

5.จดบันทึกปรากฏการณ์ในกลุ่ม

§       บรรยากาศการแลกเปลี่ยน และการทำกิจกรรม

§       สนุกสนาน  ผ่อนคลาย

§       เครียด

§       เฉื่อยชา

§       การมีส่วนร่วมของผู้เข้าร่วมกิจกรรมแต่ละคน

§       ปัญหาและการแก้ปัญหา

§       ระยะเวลาที่ใช้ในการทำกิจกรรม

§       เก็บผลงานของทางกลุ่ม หรือจำลองผลงาน

 

6.สรุปกิจกรรม

หลังจากบันทึกปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นภายในกลุ่มแล้ว เราควรมีการสรุปภาพรวม และรายบุคคลของทั้งกลุ่ม ว่าเป็นอย่างไร เช่น

§       การช่วยเหลือ เอื้ออาทรกันภายในกลุ่ม

§       การสร้างปัญหาและการแก้ไขปัญหา

§       การยอมรับความคิดเห็น

§       ความเป็นผู้นำผู้ตามของแต่ละคน

§       ความพึงพอใจในแต่ละกิจกรรมของแต่ละคน

 

 

7.ประเมินกิจกรรม

หากต้องการทราบว่าผู้เข้าร่วมกิจกรรมมีความพอใจในกิจกรรมหรือไม่เราควรให้ผู้เข้าร่วมประเมินกิจกรรม โดยการ

-    ถามความรู้สึกแต่ละคน

-  เขียนภาพหน้าคน 3 แบบ ยิ้ม J (พอใจ)  เฉยๆ  (ปานกลาง)  หน้าเบ้  (ไม่พอใจ)  แล้วให้แต่ละคนออกไปกาใต้ภาพที่ตรงกับความรู้สึกของตน

-    แจกแผ่นกระดาษที่ตัดไว้ แล้วให้เขียนแสดงความรู้สึก

-    ติดแผ่นกระดาษเปล่าไว้แล้วให้ออกไปเขียนแสดงความรู้สึก

8. สรุปบทเรียนของ Leader

            เมื่อกิจกรรมสิ้นสุดลง Leader ควรมีการสรุปบทเรียนให้กับตัวเอง เช่น

-     ข้อผิดพลาด ข้อบกพร่อง เกิดอะไร วิธีที่แก้ไขใช้ได้หรือไม่ อย่างไร หากไม่ได้ จะมีวิธีการแก้ไขอย่างไร

-         ความสำเร็จในการทำงานครั้งนี้คืออะไร

[แสงแห่งความดี...]

สวัสดีครับ

การได้กลับมา ณ.จุดเริ่มต้น กับคนที่มีความคิดที่ รู้สึก ....ชื่นชม อีกท่านหนึ่ง

การค้นหา คำตอบ บางอย่าง อาจต้อง ไขว่คว้า เพื่อให้ได้มาด้วยความ พอดี ที่ไม่ใช่ ความพอใจของเรา

ขอบพระคุณ แนวคิดที่ไม่เคย อ่านผ่านสายตามาก่อน

ด้วยความระลึกถึง ครับ