นิติกาญจน์

การใช้กฎหมายระหว่างประเทศ

2.  การชดใช้ค่าเสียหายจากความรับผิดชอบระหว่างประเทศของรัฐ

เมื่อมีความรับผิดชอบระหว่างประเทศ ก็ย่อมจะตามมาด้วยการชดใช้ความเสียหาย  ซึ่งรัฐอาจทำการชดใช้ในรูปแบบต่างๆ ที่เหมาะสมแล้วแต่กรณี

2.1  การปรับให้สถานการณ์กลับเข้าสู่สภาพเดิม

                ถ้าหากปัญหาที่ก่อให้เกิดความเสียหายแก่คนต่างชาติเป็นกฎหมายภายใน  หรือคำพิพากษาศาล หรือหมายจับที่ขัดกับกฎหมายระหว่างประเทศ  ทำให้รัฐมีความรับผิดชอบระหว่างประเทศ  รัฐนั้นก็อาจเลือกวิธียกเลิกกฎหมายภายใน หรือคำพิพากษา หรือหมายจับก็ได้

                คำพิพากษาศาลระหว่างประเทศได้ตัดสินให้ยกเลิกกฎหมายภายใน หรือคำพิพากษาหรือหมายจับก็มี อย่างเช่น ในคดีเขตปลอดภาษีระหว่างสวิสกับฝรั่งเศส  ศาลโลกได้ตัดสินให้กฎหมายฝรั่งเศสเกี่ยวกับเรื่องนี้ โมฆะ

                ในคดีหมายจับระหว่างคองโกกับเบลเยียม  ศาลโลกได้ตัดสินว่า  เบลเยียมต้องยกเลิกหมายจับ  ลงวันที่ 11 เมษายน ค.ศ. 2000  และแจ้งเจ้าหน้าที่ของประเทศต่างๆ ที่ได้รับหมายจับนี้ทราบด้วย  ทั้งนี้เนื่องจากศาลโลกเห็นว่าหมายจับที่เบลเยียมออก  เพื่อจับนาย  Abdulaye Yerodia Ndombasi  ซึ่งเป็ยรัฐมนตรีต่างประเทศคองโกในขณะนั้น  เป็นการไม่เคารพความคุ้มกันจากคดีอาญา  และความละเมิดมิได้ ซึ่งรัฐมนตรีต่างประเทศอุปโภปภายใต้กฎหมายระหว่างประเทศในขณะอยู่ในตำแหน่ง

2.2  การชดใช้ค่าเสียหาย

                โดยหลักการ ทุกกรณีที่เกิดความเสียหาย ก็อาจชดใช้ค่าเสียหายได้  แม้ในกรณีที่กำหมายภายในเป็นต้นเหตุของความเสียหาย  หากรัฐที่มีความรับผิดชอบระหว่างประเทศ เลือกวิธีการชดใช้ค่าเสียหาย โดยไม่ยกเลิกหรือแก้กฎหมายภายในก็ย่อมทำได้  แต่กฎหมายนั้นก่อให้คนต่างด้าวเกิดความเสียหายอีก  รัฐนั้นก็ต้องมีความรับผิดชอบระหว่างประเทศอีกและอาจนำไปสู่การชดใช้ค่าเสียหายอีก

                สำหรับการคำนวณค่าเสียหายนั้น  ให้ใช้หลักค่าเสียหายเท่ากับความเสียหาย  และไม่จ่ายความเสียหายทางอ้อม  อย่างกรณีเผาสถานทูตไทยที่กรุงพนมเปญ เมื่อ 29 มกราคม พ.ศ. 2546  รัฐบาลกัมพูชาได้ชดใช้ค่าเสียหาย  เมื่อวันที่ 17 มีนาคม พ.ศ. 2546  ให้แก่ประเทศไทย  ในส่วนของความเสียหายที่เกิดขึ้นกับทรัพย์สินของภาครัฐ ได้แก่ อาคารสถานที่ทำการของสถานเอกอัครราชทูต  ทำเนียบเอกอัครราชทูต  ความเสียหายของเจ้าหน้าที่สถานทูตไทย  ตามจำนวนที่รัฐบาลไทยได้เรียกร้องเป็นมูลค่า  5,923,633  เหรียญสหรัฐอเมริกา  (241,743,321 บาท)

                ส่วนค่าเสียหายที่จะชดใช้ให้ภาคเอกชนไทยนั้น  รัฐบาลกัมพูชาให้หักภาษีหรือค่าเช่าที่ดินหรือค่าสัมปทาน  ที่เอกชนไทยผู้เสียหายจะต้องชำระให้แก่รัฐบาลกัมพูชา  และมีบางกรณีที่รัฐบาลกัมพูชาจ่ายค่าเสียหายเป็นเงินสดและเงินตราต่างประเทศด้วย

                มีบางประเทศที่เวนคืนทรัพย์สินของคนต่างด้าวแล้วจ่ายค่าเสียหายเป็นเงินตราสกุลท้องถิ่น  ซึ่งไม่สามารถโอนออกนอกประเทศได้  จึงต้องพึงระวังเจรจาให้เรียบร้อยในประเด็นนี้  และในกรณีที่มีความตกลงคุ้มครองการลงทุน  ก็มักจะระบุให้สิทธิโอนค่าชดใช้ความเสียหายออกนอกประเทศได้

2.3  การขอโทษ

                ในกรณีที่เป็นความเสียหายทางจิตใจ  ก็มักจะให้มีการขอโทษหรือแสดงความเสียใจ  อย่างในกรณีเผาสถานทูตไทยที่พนมเปญ  นอกจากชดใช้ค่าเสียหายเป็นเงินแล้ว  รัฐบาลกัมพูชาก็ได้แสดงความเสียใจด้วย  เพราะเป็นเรื่องที่กระทบกระเทือนทางด้านเกียรติภูมิของประเทศและจิตใจของคนไทย  (บันทึกช่วยจำของรัฐบาลกัมพูชา ลงวันที่ 30 มกราคม ค.ศ. 2003 ข่าวสารนิเทศที่ 56/2546 ลงวันที่ 31 มกราคม 2546)

 

2.4  การลงโทษผู้กระทำผิด

                ในกรณีที่เจ้าหน้าที่ของรัฐหรือบุคคลธรรมดาได้กระทำความผิดอันก่อให้เกิดความรับผิดระหว่างประเทศของรัฐ  รัฐที่เสียหายก็อาจเรียกร้องให้รัฐที่มีความรับผิดชอบระหว่างประเทศลงโทษผู้ทำความผิดตามกฎหมาย  รวมทั้งให้ลงโทษทางวินัยข้าราชการด้วย  อนึ่งในกรณีเผาสถานทูตไทยที่พนมเปญ  รัฐบาลไทยก็ได้เรียกร้องให้ฝ่ายกัมพูชาลงโทษผู้กระทำความผิดด้วย

                หากรัฐที่มีความรับผิดชอบระหว่างประเทศไม่ยอมทำการชดใช้ความเสียหายตามหลักกฎหมายระหว่างประเทศ  ดังที่กล่าวข้างต้นก็จะทำให้เกิดข้อพิพาทระหว่างประเทศ  ซึ่งมีวิธีการระงับข้อพิพาทโดยสันติวิธีหรือวิธีการระงับข้อพิพาทที่รุนแรงถึงขั้นใช้กำลังหรือสงคราม

 

ที่มา :  นพนิธิ  สุริยะ  กฎหมายระหว่างประเทศ คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์  , สมบูรณ์ เสงี่ยมบุตร อดีตอธิบดีกรมสนธิสัญญาและกฎหมายและเอกอัครราชทูตไทย  กฎหมายระหว่างประเทศ , กฎหมายระหว่างประเทศและองค์การระหว่างประเทศ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช  วันที่ 13 มีนาคม 2551