สามัญการ

การจัดวิ่งมินิฮาฟมาราธอน และฟันรันที่ผ่านมา  ข้าพเจ้าก็ได้ไปร่วมกิจกรรมการออกกำลังกายร่วมฉลอง 50 ปีกับเขาด้วย ได้มีท่านอาจารย์ท่านหนึ่งผู้ที่คร่ำหวอดกับการออกกำลังกายมานานท่านได้ชี้แนะว่า เวลาวิ่งจริงกับซ้อมต่างกัน เมื่อวิ่งในการแข่งขันนั้นทำให้ วิ่งเร็วขึ้นโดยไม่รู้ตัว จะเป็นด้วยแรงจูงใจของผู้ที่มาวิ่งด้วยมากหน้าหลายตาที่สปีดกันเต็มที่ หรือเห็นมีเพื่อนเลยมีกำลังใจลืมเหนื่อยก็ไม่ทราบ เมื่อวิ่งเสร็จอีกวันก็จะปวดเมื่อยไปทั้งวัน  และก็มีอาจารย์อีกท่านหนึ่งที่เข้าร่วมวิ่งฟันรันมาบอกว่า  เออได้วิ่งฟันรันวิ่งเร็วด้วยกะจะให้เข้าเส้นชัยอันดับต้นๆ และตอนนี้ปวดเมื่อยตัว  จึงอยากวิเคราะห์สาเหตุทางวิทยาศาสตร์สักเล็กน้อย

ความพยายามที่เราพยายามที่อธิบาย ทำนาย ควบคุมประสบการณ์ของเราโดยการหาสามัญการ (generalization) เกี่ยวกับรูปแบบหรือ ระเบียบแบบแผน (pattern or regularity) ดังที่เคยมีข้อสรุปเป็นสามัญการว่า จะเจ็บกล้ามเนื้อเมื่อทำงานหนักเกินไป หรือคุณภาพกับราคาจะต้องไปด้วยกัน หรือ การกระทำเห็นได้ชัดเจนกว่าคำพูด เพราะตามปกติไม่เคยเจ็บปวดถ้าใช้งานตามปกติ  การที่เราทราบเกี่ยวกับการปวดกล้ามเนื้อ ทำให้เรากล่าวได้ว่า ฉันทำงานหนักเกินไปวานนี้ นั่นแหละคือสาเหตุที่ทำให้ปวด (เป็นการอธิบาย) หรือ ฉันอาจจะยังปวดอยู่ในวันพรุ่งนี้ (ทำนาย) หรือ ฉันจะไม่ทำงานหนักเกินไปวันนี้ (ควบคุม)

ในทำนองเดียวกันสามัญการอีกสองข้อหลังคือ คุณภาพกับราคาไปด้วยกัน และการกระทำเห็นได้ชัดกว่าคำพูดสามารถวิเคราะห์ได้ทำนองเดียวกันกับประการแรก  นักวิทยาศาสตร์เช่นเดียวกันสังเกตรูปแบบและสามัญการเกี่ยวกับสิ่งที่สังเกตนั้น แต่ทำโดยมีความละเอียดถูกต้องและให้มีความเชื่อมั่นสูง (precision and reliability)  ที่จุดนี้เป็นเหตุผลสำคัญสำหรับผู้ที่ไม่ใช่นักวิทยาศาสตร์สามารถที่จะได้ประโยชน์จากการศึกษาวิทยาศาสตร์และวิธีการทางวิทยาศาสตร์

นักวิทยาศาสตร์ใช้เครื่องมือต่างๆ ที่ชาญฉลาดมากมายและจัดการหาแนวทางในการค้นหารูปแบบที่มีในวัตถุและเหตุการณ์ต่างๆ  สามัญการที่พวกเข้าสร้างขึ้นเพื่ออธิบายสิ่งที่เขากำลังสังเกต เช่น ฟอสซิลแสดงบางลักษณะของสิ่งมีชีวิตที่ได้สูญพันธ์ไปแล้ว  อุปราคาเกิดขึ้นเมื่อโลก ดวงอาทิตย์ และดวงจันทร์เรียงตัวอยู่ในแนวเดียวกัน เป็นต้น