เกณฑ์การตัดสินทำบุญ

ความเข้าใจในเรื่องการให้ทานมีเกณฑ์อย่างไร  บางท่านสงสัยว่าหากบริจาคมาก ก็ได้บุญมาก  หากบริจาคน้อย ก็ได้บุญน้อย อย่างนั้นหรือไม่  คำตอบที่ถูกต้องก็คือ  การให้ทานจะมีผลมากหรือผลน้อย หากขึ้นอยู่กับองค์ประกอบ ๓ ประการนี้ คือ

๑.  เจตนา คือความตั้งใจ จงใจจะถวาย และต้องมีเจตนาที่ดี  มีเจตนาที่เป็นกุศลในการถวายทาน ทั้งก่อนถวาย  เมื่อถวาย และหลังจากถวายแล้ว เจตนารมณ์ยังเหมือนเดิม ไม่เปลี่ยนแปลง

๒. วัตถุทาน  ได้แก่สิ่งของที่นำมาถวาย เป็นสิ่งของที่บริสุทธ์ ทั้งที่มาของสิ่งของ จะต้องได้มาโดยชอบธรรม  และลักษณะของสิ่งของที่ถวายจะต้องเป็นสิ่งที่มีประโยชน์แก่ผู้รับ ไม่เป็นสิ่งของอันเป็นโทษ

๓.  ผู้รับ  หมายถึงผู้ที่รับสิ่งของที่เราถวายเจาะจงผู้นั้น  ผู้รับอยู่ในฐานะที่เป็นผู้ควรแก่การถวายทาน คือมีศีล มีข้อปฏิบัติที่ถูกต้อง

เมื่อครบองค์ประกอบทั้ง ๓ นี้แล้ว ก็จะทำให้ทานนั้นมีผลมาก  ถึงแม้วัตถุทานนั้นจะเป็นของน้อย มีราคาน้อยก็ตาม  ในขณะเดียวกัน ถ้าหากว่าให้ทานที่ให้ ประกอบด้วยเจตนาที่แอบแผง เช่นให้ทานด้วยหวังจะได้ชื่อเสียง มีหน้ามีตา ให้ทานเพื่อหวังโชคลาภ อำนาจวาสนา แม้จะให้ทานมากก็จะได้ผลน้อย  ส่วนคนที่ให้ทานด้วยเจตนาที่ดี เพื่อหวังประโยชน์แก่ผู้รับ และหวังผลอันเป็นความสุขใจ เพื่อการขจัดกิเลสคือความโลภในสิ่งของให้เบาบางลงได้  แม้จะให้ทานน้อย  ก็จะมีผลมาก

สิ่งของที่เป็นวัตถุทานก็จะต้องเป็นสิ่งของที่บริสุทธิ์ หากโลภโกง คอรัปชั่น หรือลักขโมยของผู้อื่นมาถวาย  ทานนั้นก็จะไม่มีผลเป็นบุญ หรือมีผลน้อยที่สุด

ในส่วนของผู้รับ ถ้าเป็นผู้ที่มีศีล มีจริยาวัตรที่งดงาม ก็จะให้ทานนั้นมีผลมาก  ส่วนการให้ทานแก่ผู้ที่ไม่มีศีล หรือให้ทานแก่คนไม่ดี  รวมทั้งให้แก่สัตว์เดรัจฉาน  ก็ได้ผลเป็นบุญเช่นกัน  แต่ได้ผลน้อยกว่าผู้ทีมีศีล  พระพุทธองค์ตรัสว่า ทานที่พิจารณาดีแล้ว จึงให้ เป็นสิ่งที่พระพุทธเจ้าสรรเสริญ

ดังนั้นการทำบุญ  ควรคำให้ถูก  ไม่ควรให้ทานด้วยความโลภ ความขัดเคือง หรือด้วยความหลง ควรให้ทานโดยใช้ปัญญาประกอบ เราจะได้ผลบุญที่แท้จริง และการทำบุญใช่ว่าจะให้เงินทองวัตถุอย่างเดียวเท่านั้น  หากแต่ทำได้หลายประการ