สาเหตุความยากจนของเกษตรกร (๙): เกษตรกรใช้น้ำไม่มีประสิทธิภาพ
<p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal">เมื่อวานนี้เกือบทั้งวัน ผมนั่งทำรายงานการวิจัย “การจัดการน้ำเพื่อเศรษฐกิจพอเพียง” ในระดับครัวเรือน</p> <p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal">โดยมานั่งไล่ทีละขั้นตอนตั้งแต่</p> <p style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; text-indent: -18pt; tab-stops: list 36.0pt" class="MsoNormal">· ข้อมูลน้ำฝน</p> <p style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; text-indent: -18pt; tab-stops: list 36.0pt" class="MsoNormal">· การเก็บน้ำฝน ในระบบต่างๆ</p> · การกักเก็บน้ำ จากแหล่งต่างๆ ที่มี <p style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; text-indent: -18pt; tab-stops: list 36.0pt" class="MsoNormal"></p>· การอนุรักษ์น้ำ และแหล่งน้ำ <p style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; text-indent: -18pt; tab-stops: list 36.0pt" class="MsoNormal"></p>· การใช้น้ำแบบหลากหลายวัตถุประสงค์ <p style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; text-indent: -18pt; tab-stops: list 36.0pt" class="MsoNormal"></p>· ประสิทธิภาพในการใช้น้ำ <p style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; text-indent: -18pt; tab-stops: list 36.0pt" class="MsoNormal"></p>· การหมุนเวียนใช้ทรัพยากรน้ำ <p style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; text-indent: -18pt; tab-stops: list 36.0pt" class="MsoNormal"></p>· การแบ่งหน้าที่ในการจัดการทรัพยากรน้ำ <p style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; text-indent: -18pt; tab-stops: list 36.0pt" class="MsoNormal"></p>· ผลตอบแทนในการใช้น้ำ ในด้านต่างๆ ทั้งที่เป็นตัวเงินและในเชิงมูลค่าด้านต่างๆ <p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p>จนกระทั่ง <p style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; text-indent: -18pt; tab-stops: list 36.0pt" class="MsoNormal"></p>· ผลของการใช้น้ำต่อชีวิต และความสุขของคนในระดับครัวเรือน <p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p>ทำให้ผมได้ข้อสรุปง่ายๆ และสั้นๆว่า <p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p>เกษตรกรยังใช้น้ำอย่างไม่มีประสิทธิภาพและคุ้มค่า กล่าวคือ ผลเฉลี่ยจากแปลงเกษตรที่ทำกิจกรรมอย่างเข้มข้นที่สุด ที่ศึกษาจำนวน ๑๓๐ ครัวเรือน ในเขตจังหวัด นครราชสีมา บุรีรัมย์ มหาสารคาม และยโสธร ประกฏผลดังนี้ <p style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; text-indent: -18pt; tab-stops: list 36.0pt" class="MsoNormal"></p>· มีการเก็บน้ำฝนไว้ในดินตลอดฤดูปลูกโดยเฉลี่ยเพียง ๓๓% <p style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; text-indent: -18pt; tab-stops: list 36.0pt" class="MsoNormal"></p>· เก็บไว้ในบ่อน้ำ (ถ้ามี) เพียง ๑๔% <p style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; text-indent: -18pt; tab-stops: list 36.0pt" class="MsoNormal"></p>· เก็บเป็นน้ำดื่มเพียง ๐.๒๕% <p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p>การสูญเสียโดยเก็บไว้ไม่ได้นั้น ถึง ๒ ใน ๓ ของฝนที่ตกลงมาในพื้นที่ <p style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; text-indent: -18pt; tab-stops: list 36.0pt" class="MsoNormal"></p>· สูญเสียโดยการระเหยกลับคืนไปในอากาศถึง ๖๖% <p style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; text-indent: -18pt; tab-stops: list 36.0pt" class="MsoNormal"></p>· สูญเสียโดยกาซึมลึกลงไปในดิน เพียง ๑% กว่าๆ <p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p>และน้ำที่เก็บไว้จำนวน ๑ ใน ๓ นั้น ยังมีการใช้น้ำ ดังนี้ <p style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; text-indent: -18pt; tab-stops: list 36.0pt" class="MsoNormal"></p>· ๑๕% ใช้ในการปลูกพืชสวน ไม้ผล <p style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; text-indent: -18pt; tab-stops: list 36.0pt" class="MsoNormal"></p>· ๑% ใช้ในการเสริมการทำนา <p style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; text-indent: -18pt; tab-stops: list 36.0pt" class="MsoNormal"></p>· ๑% ใช้ในครัวเรือน <p style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; text-indent: -18pt; tab-stops: list 36.0pt" class="MsoNormal"></p>· ๐.๕% ใช้ในการเลี้ยงสัตว์ <p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p>และทุ่มเทค่าใช้จ่ายในการจัดการน้ำประมาณ ๕%ของการลงทุน (ไม่รวมค่าขุดบ่อ และค่าเครื่องสูบน้ำ) <p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p>จากพื้นที่ทำกินเฉลี่ย ประมาณ ๒๐ ไร่ มีพื้นที่บ่อ ๑๑๐๐ ตารางเมตร ที่ความจุประมาณ ๓๓๐๐ คิวบิคเมตร ทำให้มีรายได้ก่อนหักค่าใช้จ่าย ๗๓๐๐๐ บาท และเมื่อใช้จ่ายในครัวเรือน(เก็บทุกรายการ)แล้ว เหลือเงินเก็บเฉลี่ยปีละ ประมาณ ๑๐,๐๐๐ บาทต่อครัวเรือน (จากแปลงเดียวต่อครัวเรือนที่เก็บข้อมูล) <p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p>แสดงว่า แม้มีการใช้น้ำเพียงไม่ถึง ๒๐% ของปริมาณน้ำฝนที่ตกในพื้นที่ภาคอีสาน ก็ยังสามารถทำการเกษตรเลี้ยงครอบครัวตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงได้ <p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p>แล้วทำไมเกษตรกรจึงบ่นว่าขาดแคลนน้ำ <p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p>และบางแห่งแถมมีน้ำท่วม <p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p>บางแห่งซ้ำร้ายแห้งแล้วท่วม ท่วมแล้วแห้งแล้ง สลับกัน <p style="margin: 0cm 0cm 0pt" class="MsoNormal"></p>แสดงว่าการจัดการน้ำของเราน่าจะยังไม่ดีพอ คงไม่ใช่การขาดแคลนน้ำ ที่ทำให้ยากจนกระมังครับ
ความเห็น (10)
สวัสดีครับท่านอาจารย์แสวง
- ลองมาปั้นน้ำเป็นตัวแล้วเป็นเก็บไว้ในรูปของป่า ของน้ำใต้ดิน ของน้ำผิวดิน ของความชื้นในอากาศ
- ฝากน้ำไว้ในธนาคารท้องฟ้าได้ไหมครับ จะเรียกใช้ตอนไหนก็ใช้การร่ายมนต์เรียกฝนลงมาโดยการเรียกเมฆลงมาให้คล้อยลอยต่ำด้วยป่าไม้ แล้วก็กลายเป็นน้ำฝนได้
- แหม พูดเหมือนง่ายเลยครับ....
- ไปลุยงานต่อครับผม
คุณเม้งครับ
เทคนิคที่ว่าต้องใช้ระบบ "พวกมากลากไป" ครับ
ตอนนี้ยังหัวเดียวกระเทียมลีบอยู่เลยครับ
รอสักหน่อยนะครับ อาจชาติหน้าตอนบ่ายๆก็ไม่แน่ใจครับ
ดีแล้วตรับ เร่งงานให้เสร็จ ใจจะได้โล่งๆ โลกมันสดใสขึ้นอีกเยอะเลยละ ผมซึ้งมาแล้วครับ
สวัสดีครับ
ความคิดเช่นเดียวกับคุณเม้งในการทำธนาคารน้ำ พระบทสมเด้จพระเจ้าอยู่หัวพระงองค์มีพระราชดำรัสเรื่องการจัดการน้ำในพื้นที่การเกษตร โดยเฉพาะที่นำ ถึงแม้เกษตรกรจะมีความจำเป็นหลักที่มุ่งเน้นการผลิตเพื่อจำหน่ายมากกว่าการมีพอกิน เกษตรทฤษฎีใหม่ก็มีความยืดหยุ่นสูงพอที่จะ นำทฤษีมาปฏิบัติได้ง่ายเช่น ที่ บ้านมวงบุญมี และบ้านขี้เหล็ก หมู่ 6 ตำบลแก อำเภอรัตนบุรี จังหวัดสุรินทร์ มีการขุดบ่อขนาด 5 - 10 ของแลงนา ไร้ขอบไว้มุมใดมุมหนึ่งของที่นา เพื่อจัดการปัญหาน้ำ ถ้าปีใดแล้งก็นำน้ำน้นมาใช้ไม่ต้องรอฝน ถ้าปีใดท่วมจนข้าวเสียหาย แต่ชาวเกษตรกรยังมีบ่อที่มีปลาจำหน่ายอาจะได้กำไรกว่าการจำหน่ายข้าวเปลือก หรือแม้แต่การที่ได้ทั้งสองอย่างก็จะเป็นผลมากยิ่งทวีคูณ
เทคนิคการชลอารสูญเสียน้ำจากความร้อนของดวงอาทิต จำเป็นต้องพึ่งอาจารญืละ ว่า พืชน้ำชนิดใดที่ให้ผลดี ทั้งเป็นอาหารคน และอาหารปลา
คำว่า "ปลาข่อน" ของทางอีสานจะไม่สูญปล่าวแห่งปัญญา
วอนนักวิจัยช่วยเกษตรกรไทย เพราะเกษตรกรท่านชราภาพมาก ขาดคนรุ่นใหม่สานต่อ
เทคนิคไอเดียดี ๆ เริ่มเก่าตามอายุ ผมน้อยใจที่คนไทยไม่สามารถผลิตเครื่องจักรเกี่ยวนวดรารคาต่ำได้ ทั้ง ๆ ที่ต้นฉบับอยุ่ที่ประเทศไทย เพียงไม่ถึง ปี 2 เดือน ประเทสจีนไม่รู้ซื้อสิทธิบัตรเราหรือเปล่าผลิตเชิงพานิชมาขายให้เราราคา เกือยสองแสนโน้น ทำนำกี่ปีจึงจะคุ้ม ไม่ต้องเอ่ยเครื่องจักรไทยหรอก ราคาเป็นล้าน ! .....
เมื่อ อา. 09 ก.ย. 2550 @ 02:16
สวัสดีครับท่านอาจารย์
- อีสานของเราเหลือเฟือทุกอย่าง ไม่ว่าดิน น้ำ อากาศ ความชื้นสัมพัทธ์ รวมทั้งความสงบของบ้านเมือง แต่เราใช้ประโยชน์ไม่คุ้มค่าซักอย่าง
- คนบ้านเรานอนกอดความอุดมสมบูรณ์รอวันเปลี่ยนมือไปให้คนนามสกุลยาวๆ ที่เข้ามาอยู่เมืองไทยเพียงไม่กี่ชั่วอายุคนเท่านั้นเอง
- เศร้านะครับ ฝนตกเป็นระยะๆ แต่ต้นข้าวเหี่ยวเมื่อฝนทิ้งช่วงเพียงไม่กี่วัน
- เกี่ยวกับเรื่องนี้ ผมได้เขียนไว้ที่ อีสานไม่แล้งอย่งที่เข้าใจครับ
ครูวุฒิครับ
ผมว่าการศึกษาเป้นเรื่องสำคัญ เรื่องนี้ต้องฝากครูวุฒิ ด้วยนะครับ
ผมจะเปิดเรื่องนี้วันพรุ่งนี้ครีบ
ขอบคุณครับ
- ขอบคุณครับท่านอาจารย์
- ผมเห็นเช่นเดียวกับท่านอาจารย์ในเรื่องความสำคัญของการศึกษา โดยเฉพาะการศึกษาในระดับพื้นฐานของชนบท ที่ปัจจุบันยังไม่มีความสอดคล้องกันเลยกับบริบทของสังคม ส่วนใหญ่กลายเป็นเครื่องมือบีบคั้นเด็ก จนงอมพระรามกันไปทั้งตัวเด็ก ครู และผู้ปกครองเลยครับ (ก็เพราะความที่เป็นการศึกษาในยุคปฏิรูปการศึกษานั่นแหละครับ ซึ่งวิเคราะห์ดูแล้วกลายเป็นว่า "ปฏิรูปการฆ่าเด็กทั้งเป็นมากกว่า")
- ถ้าอาจารย์เปิดประเด็นนี้ ผมคงมีมุมมองได้แลกเปลี่ยนกับท่านอาจารย์พอสมควร เพราะตลอดชีวิตที่เริ่มเกี่ยวข้องกับการศึกษา (ตั้งแต่เข้าเรียน ป.1 จนมาอยู่ในตำแห่งผู้บริหารการศึกษา) ผมเก็บอะไรๆที่เกี่ยวข้องไว้เยอะพอควรครับ
- สวัสดีครับ
ขอบคุณครับ
น่าสนใจครับประเด็นที่เสนอมา
หลักสูตรท้องถิ่นพอเป็นทางเลือกสักหน่อยไหครับ
คุณครูนอกระบบครับ
ฟังชื่อชั้นก็ซึ้งแล้วครับ
ผมกำลังทำงานเชื่อมโยงการนำการจัดการน้ำแบบหลายวัตถุประสงค์ เข้าสู่นโยบายชาติ
แต่ก็เลือดตาแทบกระเด็นก็ได้มานิดหน่อย และเอามาบ่นในบล็อกนี่แหละครับ
ตอนนี้พวกเรายังทำตัว "กินเมือง" แบบสมัยโบราณอยู่ครับ
เมื่อไหร่เราจะเลิกคำนี้เสียทีก็ไม่ทราบครับ
ขอความเห็น และเป็นกำลังใจด้วยนะครับ