ทฤษฎีและปัญหาคุณธรรม : การประเมินค่าทางศีลธรรม
จะประเมินค่าความเป็นคนดีได้อย่างไร ? นี้คือปัญหาเชื่อมโยมมาจากครั้งก่อน... กล่าวคือ เมื่อมีปัญหาว่าจะตรวจสอบความมีคุณธรรมของคนจากภายในหรือภายนอกเพื่อจะประเมินค่าว่าคนนั่นเป็น คนดีหรือไม่ ? อย่างไร ? ...
ถ้าจะตรวจสอบจากภายใน ก็ไม่สามารถทำได้ เพราะความมีคุณธรรมเป็นเพียงคุณค่าภายในที่ไม่สามารถจับต้องได้ จิตใจของคนแต่ละคนเราก็หยั่งไม่ถึง และอุปนิสัยอันพึงปรารถนาที่เรียกว่าคุณธรรมนี้ ก็มีหลากหลายซึ่งบางอย่างหรือบางครั้งก็มีความขัดแย้งจนยากที่จะตัดสินได้ แม้ว่าจริยปรัชญาบางสำนักพยายามเสนอแนวคิดเรื่องคุณธรรมหลักออกมาก็ตาม....
ถ้าจะตรวจสอบจากภายนอก โดยสังเกตจากพฤติกรรมหรือสิ่งที่ถูกกระทำแล้ว ก็ต้องวางหลักการหรือกฎเกณฑ์เข้าไปจับพฤติกรรมหรือการกระทำนั้นๆ ว่าเป็นสิ่งที่ดีหรือถูกต้องหรือไม่เพียงไร ? แต่กฎเกณฑ์หรือหลักการที่วางไว้ก็มีหลากหลายเช่นเดียวกัน....
ปัจจุบันมีแนวคิดคู่ขนานว่า ความเพียงพอเพื่อตรวจสอบความเป็นคนดีมีคุณธรรมได้ จะต้องอาศัยสองอย่างประกอบกัน กล่าวคือ จะต้องอาศัยพื้นฐานอุปนิสัยที่พึงปรารถนาจากภายใน (คุณธรรม) และจะต้องอาศัยหลักการหรือกฎเกณฑ์เพื่อตรวจสอบพฤติกรรมที่แสดงออกมาหรือสิ่งที่ถูกกระทำขึ้นมา.... ดังเช่น แฟรงเกนา ( Frankena, William) กล่าวไว้ว่า...
- ลักษณะนิสัยปราศจากหลักการก็มืดบอด ส่วนหลักการที่ปราศจากลักษณะนิสัยก็ไร้กำลัง
- (Traits without principles are blind, but principles without traits are impotent )
..........
กลับมายังคำถามเดิมว่า จะประเมินค่าความเป็นคนดีได้อย่างไร ? ซึ่งโพจแมน (Pojman, Louis P.) ได้จำแนกการประเมินค่าทางศีลธรรมไว้ ๔ นัย กล่าวคือ
- การกระทำ = ถูก ผิด และเลือกได้
- ผลลัพธ์ = ดี เลว และไม่มีค่าทางศีลธรรม
- อุปนิสัย = มีคุณธรรม มีความชั่วร้าย และเป็นกลาง
- แรงจูงใจ = เจตนาดี เจตนาเลว และเป็นกลาง
แนวทางการประเมินค่าเหล่านี้ ๓ นัยแรกสามารถจำแนกออกเป็นทฤษฎีจริยศาสตร์ได้หลายสำนัก... ส่วนนัยสุดท้ายคือ แรงจูงใจ มิได้แยกออกเป็นทฤษฎีหนึ่งต่างหาก แต่ก็แฝงตัวอยู่ในทฤษฎีข้างต้น กล่าวคือ แต่ละทฤษฎีมักจะมีแนวคิดเรื่องแรงจูงใจประกอบด้วย แต่เหตุผลในการกล่าวอ้างก็แตกต่างกันออกไป...
เฉพาะทฤษฎีคุณธรรม ก็เป็นเพียงหนึ่งตามนัยข้างต้นเท่านั้น...
จะเห็นได้ว่า การจะประเมินค่าและตัดสินความเป็นคนดีนั้นเป็นสิ่งที่ยาก มิใช่สิ่งที่จะเข้าใจได้ง่ายๆ
ความเห็น (4)
กราบนมัสการหลวงพี่BM.chaiwut
เรื่องการประเมินค่าทางศีลธรรม หากจะให้ตัวเองเป็นผู้แจกแจง จะเป็นเรื่องที่ยากมากเลยค่ะ
ดิฉันมาลองคิดดู มองแค่การประเมินเฉยๆ เหมือนประเมินวัตถุสิ่งของน่ะค่ะ ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการประเมินวัตถุนั้นๆ ก็จะขึ้นกับปัจจัยหลักๆ ดังนี้
- ตัวผู้ประเมิน
- สิ่งที่ถูกประเมิน
- สิ่งแวดล้อมขณะประเมิน
ซึ่งปัจจัยแค่นี้ก็ทำให้ผลการประเมินเปลี่ยนไปได้หลากหลาย มากๆ อยู่แล้ว แล้วถ้าต้องมาประเมินศีลธรรมกัน สำหรับตัวเองเป็นเรื่องยากมากๆ เลยค่ะ แต่ชอบประโยคนี้มากเลยค่ะ
ลักษณะนิสัยปราศจากหลักการก็มืดบอด ส่วนหลักการที่ปราศจากลักษณะนิสัยก็ไร้กำลัง
แล้วก็ยืนยันตามที่หลวงพี่ว่าไว้เลยค่ะว่า
จะเห็นได้ว่า การจะประเมินค่าและตัดสินความเป็นคนดีนั้นเป็นสิ่งที่ยาก มิใช่สิ่งที่จะเข้าใจได้ง่ายๆ
ขอบคุณค่ะ
รู้สึกว่าเขาอธิบายได้ดี
ทฤษฎีนี้ เขื่อว่า ศิลปะที่มีคุณค่าอย่างแท้จริงจะต้องรับใช้ศีลธรรมและสังคม ภายใต้สโลแกนที่ว่า ศิลปะเพื่อชีวิต
ไม่แสดงตน
เจริญพร