เพราะ นพลักษณ์เป็นศาสตร์ที่เน้นการสังเกตตนเอง ว่าแต่ละบุคคลมีพฤติกรรมต่างๆ เนื่องด้วยแรงจูงใจใดเป็นตัวผลักดัน ซึ่งจะสะท้อนถึงกิเลส ความคิดยึดติด การใส่ใจ และโลกทัศน์ของคนแต่ละลักษณ์ 

ดังนั้นบุคคลอื่นจะสังเกตได้เพียงพฤติกรรมที่แสดงออกภายนอกเท่านั้น ทั้งนี้มีแต่ตนเองเท่านั้นที่จะไตร่ตรองและย้อนนึกไปพิจารณาว่า อะไรเป็นแรงจูงใจที่แท้จริงในแต่ละพฤติกรรม

เมื่อผู้นั้นสังเกตและค้นพบแล้วว่าแบบแผน หรือกลไกการทำงานทางจิตของตนเองเป็นเช่นไร แล้วนำไปเทียบเคียงตามทฤษฎีนพลักษณ์  ก็จะสามารถระบุว่าตนเองเป็นลักษณ์ใด

การศึกษานพลักษณ์จะนำไปสู่การข้ามพ้น “กับดัก” ที่คนแต่ละลักษณ์มักจะทำโดยไม่รู้ตัว  และหลายครั้งสิ่งนั้นเป็นสาเหตุแห่งทุกข์ทั้งกับตนเองและผู้อื่น ซึ่งประเด็นนี้ในแวดวงนพลักษณ์เรียกว่า “การเติบโต” 

นพลักษณ์เปรียบเสมือนแผนที่ชีวิต หรือแบบแผนกลไกทางจิตที่อธิบายความเป็นคนได้อย่างลึกซึ้งและซับซ้อน

ซึ่งเมื่อผู้ใดแกะร่องรอยการทำงาน หรือ กลไกทางจิตของตนเองออกในเบื้องต้นแล้ว มักจะนำไปสู่การไขความลับในสิ่งที่ตนเองเป็น รู้สึก และคิด แล้วตอบตนเองไม่ได้มาโดยตลอดได้อย่างแปลกประหลาด เพราะคนในลักษณ์เดียวกันมักจะมีแบบแผนซ้ำๆกัน

ศาสตร์นี้เป็นศาสตร์โบราณ และได้ถูกนำมาทดสอบกับคนจำนวนมากในยุคปัจจุบันแล้ว โดยนักจิตวิทยา และครูเอ็นเนียแกรมจำนวนมากในสหรัฐอเมริกา พบว่า “แผนที่ชีวิต” นี้ยังคงใช้อย่างมีประสิทธิภาพ แม้จะเป็นคนที่มีความแตกต่างทางชาติพันธุ์ และอาชีพ

ในชีวิตการทำงาน เราสามารถพบคนทั้ง 9 ลักษณ์ ที่เป็นบุคคลระดับบริหาร หรือเป็นผู้นำองค์กร ซึ่งก็จะมีบุคลิกภาพที่แตกต่างกันไปตามลักษณ์ของตน เพราะมีแรงจูงใจแตกต่างกัน

บุคลิกภาพอาจจะดูคล้ายกันมากในบางลักษณ์ ประกอบกับการที่ผู้นำทั้งหลายผ่านประสบการณ์ชีวิตที่จะปรับปรุงตนเอง พัฒนาตนเอง และเลือกใช้เครื่องมือ หรือเทคนิคการบริหารงานที่คล้ายกัน

ข้อเขียนนี้จะชี้ให้เห็นถึงความเป็นผู้นำของแต่ละลักษณ์ โดยพิจารณาจากแรงขับที่สำคัญคือ กิเลส และความคิดยึดติดประจำลักษณ์ เป็นหลัก โดยจะเปรียบเทียบให้เห็นจุดแข็ง จุดอ่อน ของภาวะผู้นำของคนแต่ละลักษณ์ และเปรียบเทียบระหว่างลักษณ์เดียวกันที่ “รู้ตัว” และ “ไม่รู้ตัว”

การ “รู้ตัว” ในที่นี้หมายถึง มีความไวในการสังเกต หรือ ตรวจจับ รับรู้การขับเคลื่อนของกิเลส และความคิดยึดติดประจำลักษณ์ แล้วสามารถข้ามพ้น หรือเท่าทันมัน ไม่ปล่อยให้ตัวเองมีพฤติกรรมไปรับใช้กิเลส หรือ ความคิดยึดติด และกระทำพฤติกรรมต่างๆ ไปตามความใส่ใจประจำลักษณ์ของตนเอง ซึ่งจะนำไปสู่ “ญาณทัศนะ (Holy Idea)” และ “คุณธรรม (Holy Virture)” ประจำลักษณ์

“ญาณทัศนะ” คือ การหยั่งรู้ได้เองถึงปัญหาลึกซึ้งบางประการ ซึ่งไม่สามารถเข้าถึงได้ด้วยความคิด วิเคราะห์

ส่วน “คุณธรรม” คือ การตอบสนองโดยอัตโนมัติซึ่งไม่ถูกกำหนดด้วยความชอบ หรือไม่ชอบส่วนตัว

ความเป็นผู้นำของคน 9 ลักษณ์ มักจะพบคุณค่าประจำลักษณ์ดังนี้