จากประชุมงานยุทธศาสตร์ อบต. ที่ อำเภอปางมะผ้า จังหวัดแม่ฮ่องสอน ในเวทีเราได้พูดคุยเกี่ยวกับ การท่องเที่ยวโดยชุมชน (Community Based Tourism) และทางหน่วยงานบางหน่วยงานสนใจที่จะพัฒนาหมู่บ้านเพื่อการท่องเที่ยว...และคุยกันมากในเรื่อง การประชาสัมพันธ์ และเชิญชวนให้คนมาเที่ยวชุมชน แต่ยังไม่ได้คุยถึงเรื่องความพร้อมเลย ไม่ได้คุยถึงกระบวนการในชุมชนเลย
ผมได้เสนอความเห็นต่างในเรื่องของการพัฒนาชุมชนโดยใช้การท่องเที่ยว ในความเป็นจริงเราไม่ได้ให้ความสนใจกับเม็ดเงิน หรือการสร้างรายได้ให้กับชุมชนแต่เพียงอย่างเดียว หากแต่เป็นการพัฒนาชุมชนทั้งกระบวนการ เทคนิค วิธีการในการจัดการปัญหาอย่างเป็นระบบ การรวมกลุ่ม การพัฒนาผลิตภัณฑ์ และ การแลกเปลี่ยนเรียนรู้ที่จะเกิดขึ้นด้วย
ผมกำลังจะบอกว่า “การประชาสัมพันธ์” นั้น ง่ายนิดเดียวครับ!!!
ขอเพียงแต่ให้ชุมชนพร้อม กระบวนการชัด และสร้างกระบวนการเรียนรู้ที่ต่อเนื่อง รองรับปัญหาที่อาจเกิดขึ้นได้(มีกระบวนการจัดการที่ดี) และทุกฝ่ายในชุมชนให้สัญญาณว่า “พร้อม” ค่อยเริ่มดีกว่า
ไม่อยากให้มองด้านความสวยงามของการท่องเที่ยวแต่เพียงอย่างเดียว...เพราะผลกระทบจากการท่องเที่ยวมีมากมาย ถึงขั้นทำให้ชุมชนล่มสลายไปเลย ...
ใจเย็นๆ และทำความเข้าใจกันก่อนดีมั้ยครับ...
ประเด็น “การท่องเที่ยวโดยชุมชน” เริ่มมีผู้สนใจเข้ามาแลกเปลี่ยนเรียนรู้มากขึ้น ทั้งทางอีเมลล์และในการศึกษา วิจัย รวมถึงผู้มาศึกษาดูงาน
ผมคิดว่า การแลกเปลี่ยนงานพัฒนาด้านนี้ยังมีน้อยนัก เมื่อเทียบกระบวนการพัฒนาที่ได้เริ่มขับเคลื่อนไปแล้วในชุมชนที่จัดการท่องเที่ยว
ด้วยความต่างของบริบท และกระบวนการ วิธีการ รวมทั้งความต่างด้านอื่นๆ กระบวนการพัฒนาการท่องเที่ยวโดยชุมชนจึงหลากหลาย และน่าสนใจ
เวทีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ยังมีน้อย ในตอนนี้ครับ..
ความเข้าใจของนักพัฒนา นักอยากพัฒนา โดยใช้กระบวนการท่องเที่ยวโดยชุมชน จึงหลากหลายเช่นกัน ...
การท่องเที่ยวเหมือนดาบสองคม หากเราเข้าใจ และมีการเตรียมความพร้อมด้านการบริหารจัดการ และใช้การท่องเที่ยวโดยชุมชนเป็นเครื่องมือในการพัฒนาชุมชน เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ พัฒนาชุมชน ยกระดับความรู้ของชุมชน และเกิดการสานต่อ อนุรักษ์ประเพณี ศิลปวัฒนธรรม ทรัพยากร ตลอดจนทุนของชุมชนด้านอื่นๆ
ในกระบวนการศึกษา วิจัยเพื่อท้องถิ่น เป้าหมายหนึ่งนั้นก็คือ “การพัฒนาคน” ซึ่งถือว่าเป็นหัวใจสำคัญในการพัฒนา ขับเคลื่อนชุมชน และการวิจัยประเด็น “การท่องเที่ยวโดยชุมชน” ก็เช่นเดียวกัน
ผมได้แรงบันดาลใจจากการพูดคุยแลกเปลี่ยนกับนักพัฒนาที่หลากหลาย ที่สนใจประเด็นดังกล่าว และ ผมได้เรียนรู้ในความหลากหลายของวิธีคิดนั้น...
ผมเชื่อว่า พื้นฐานของนักพัฒนาทุกท่าน ต้องการพัฒนาชุมชน ต้องการส่งเสริมอาชีพ และสุดท้าย อยากให้ชุมชนเข้มแข็ง ต่างก็มอง “ประเด็นการท่องเที่ยว” ที่จะนำมาใช้พัฒนาชุมชน
กระบวนการดี ชุมชนพร้อม ...ก็ถือว่า ประสบความสำเร็จในช่วงเริ่มต้น แต่ก็คงต้องพัฒนาอย่างต่อเนื่อง
แต่หาก ชุมชนไม่พร้อม แต่นักพัฒนาอยากพัฒนาและเดินหน้าลุย ก็เป็นกรรมของชุมชนที่ต้องเหนื่อยกันอีกหลายขุม
กระบวนการดี ชุมชนพร้อม ...ก็ถือว่า ประสบความสำเร็จในช่วงเริ่มต้น
หากมีการเริ่มต้นดี และนักพัฒนาเกาะติดสถานะการณ์ ไม่ปล่อย ลงเยี่ยมและใกล้ชิดชุมชนอย่างต่อเนื่องก็ฉลุย
และค่อยๆ ดูเรื่องการบริหารจัดการให้ดี ทีนี้ก็ไปได้สวยแล้วค่ะ
แม้เหนื่อยหน่อยในช่วงเริ่มต้น แต่หากต่อไปชุมชนเข้าใจและเข้มแข็งเราก็ยิ้มได้คะ
เป็นกำลังใจให้นักพัฒนาทั้งหลายค่ะ