ศาสนพิธี

พิธีกรรม คือ ระเบียบหรือแบบแผนบางอย่างที่ต้องดำเนินการไป ถ้าระเบียบแบบแผนเหล่านั้นเป็นส่วนที่เกี่ยวข้องกับศาสนาก็เรียกว่า ศาสนพิธี ... เมื่อมาถึงประเด็นนี้ ก็มีคำว่า ศาสนา จะต้องขยายความออกไป..

ศาสนา ตามศัพท์ แปลว่า คำสอน .... แต่มิใช่คำสอนทั่วๆ ไป ศาสนาคือหลักคำสอนพื้นฐานที่เกี่ยวกับโลกและชีวิตทั้งหมด... ปัจจุบันแม้คำสอนจะมีมากมายที่แยกประเด็นออกไป แต่หลักคำสอนที่เกี่ยวกับโลกและชีวิตแบบเดิมๆ ก็ยังคงอยู่ ดังนั้น จึงต้องเพิ่มคำว่า หลักคำสอนเกี่ยวกับความเชื่อในเรื่องโลกและชีวิต ซึ่งรวมไปถึงหลักปฏิบัติตามความเชื่อนั้นๆ ด้วย (ผู้สนใจบ่อเกิดในประเด็นนี้ ดู แนะนำปรัชญาและศาสนา )

นักการศาสนาได้จัดองค์ประกอบของศาสนาทั่วๆ ไป ไว้ ๕ ด้วยกัน ซึ่งผู้เขียนจะขยายความเฉพาะพระพุทธศาสนาดังนี้ คือ

• ศาสดา คือ พระพุทธเจ้า
• หลักคำสอน คือ พระไตรปิฎก เป็นต้น
• ศาสนิกชน คือ ภิกษุ ภิกษุณี อุบาสก อุบาสิกา
• ศาสนพิธี คือ พิธีกรรม เช่น การบวช การทอดกฐิน ฯลฯ
• ศาสนสถาน คือ วัดวาอาราม

เฉพาะศาสนพิธี คือ พิธีกรรมทางศาสนานี้ ในเบื้องต้นก็มีเพียงไม่กิ่อย่างและค่อนข้างจะเรียบง่าย ซึ่งอาจจำแนกได้เป็น ๒ ประเภท ดังนี้

• สังฆกรรม คือ พิธีกรรมที่เป็นเรื่องของสงฆ์โดยเฉพาะ เช่น อุปสมบทกรรม อัพภาณกรรม ญัตติกรรมต่างๆ
• พิธีทั่วไป คือ แบบอย่างที่จัดขึ้นเป็นประจำๆ เช่น การรับศีล การแสดงธรรม การฟังธรรม เป็นต้น

บรรดา ๒ ประเภทนี้ สังฆกรรมมีความเปลี่ยนแปลงน้อยมาก เพราะระบุไว้ในคัมภีร์ขัดเจน ยกเว้นบางอย่างเท่านั้น อาจไม่ค่อยได้เจอนักเพราะพ้นยุคพ้นสมัยบ้าง หรือเพราะสงฆ์ไม่นิยมนำมาใช้บ้าง...

พิธีทั่วไป ในส่วนเดิมๆ ก็ยังคงอยู่ แต่อาจเปลี่ยนแปลงหรือแตกต่างกันไปบ้างตามค่านิยมท้องถิ่น... ประเด็นสำคัญก็คือสิ่งที่เพิ่มเข้ามา เช่น การสวดศพ ขึ้นบ้านใหม่ สะเดาะเคราะห์ ฯลฯ ซึ่งสิ่งเหล่านี้ เดิมทีมิได้มีอยู่ตามคัมภีร์....

ถามว่า สิ่งที่มิได้มีอยู่ตามคำภีร์เหล่านี้ เพิ่มขึ้นมาได้อย่างไร ?

ประเด็นนี้ ผู้เขียนค่อยเล่าต่อไป...