วาบความคิด: ข้อเสนอการแบ่งยุคของกรุงศรีอยุธยาฯ

 

ผมขอเสนอแนวคิดการจัดแบ่ง 417 ปี ของกรุงศรีอยุธยาฯ ออกเป็น 5 ยุคสำคัญ ซึ่งในแต่ละยุค ยังแยกย่อยเป็นสองภาคคือ ภาคแรกให้พระจันทร์เด่น ครองอำนาจราว 25-35 ปี ส่วนภาคหลังให้พระอาทิตย์เด่น ครองอำนาจราว 40-55 ปี และช่วงเปลี่ยนผ่านระหว่างภาคแรกกับภาคหลัง ครองเวลาราว 15-20 ปี

 

ยุคที่ 1. ยุคสร้างกรุง ควบการขยายจักรวรรดิ

ภาคแรก พระเจ้าอู่ทองสร้างกรุง พ.ศ. 1893 จนถึงขุนหลวงพ่องั่ว ตอนขึ้นไปยึดสุโขไทเป็นประเทศราช

ช่วงเปลี่ยนผ่าน ขุนหลวงพ่องั่วหลังยึดสุโขไท จนถึงพระเจ้ารามราชา

ภาคหลัง เจ้านครอินทร์ จนถึงเจ้าสามพระยา

 

ยุคที่ 2. ยุคตั้งมั่น

ภาคแรก พระบรมไตรโลกนาถ จนถึงตอนทำศึกกับพระเจ้าติโลกราชแห่งอาณาจักรล้านนา

ช่วงเปลี่ยนผ่าน พระบรมไตรโลกนาถ ตอนย้ายเมืองหลวงไปตั้งมั่นอยู่เมืองพิษณุโลก

ภาคหลัง พระบรมราชาธิราชที่ 3 จนถึงพระรัษฎาธิราช กับการปกครองด้วยระบบจตุสดมภ์

 

ยุคที่ 3. ยุคติดต่อค้าขายกับนานาประเทศ

ภาคแรก พระไชยราชาธิราช จนถึงพระมหินทราธิราชเสียกรุงครั้งแรก พ.ศ. 2112

ช่วงเปลี่ยนผ่าน พระมหาธรรมราชา ในฐานะประเทศราชของพม่า

ภาคหลัง พระนเรศวรประกาศอิสรภาพ จนถึงพระอาทิตยวงศ์

 

ยุคที่ 4. ยุคทำมาค้าขายเฟื่องฟู

ภาคแรก พระเจ้าปราสาททอง จนถึงพระนารายณ์ ตอนสร้างลพบุรีเป็นเมืองหลวงแห่งที่สอง

ช่วงเปลี่ยนผ่าน พระนารายณ์เดินทางไปมาระหว่างกรุงศรีอยุธยาฯ กับเมืองลพบุรี

ภาคหลัง พระเพทราชาทำการปฏิวัติสยาม พ.ศ. 2231 จนถึงพระที่นั่งท้ายสระ

 

ยุคที่ 5. ยุครุ่งเรืองครั้งสุดท้าย

ภาคแรก พระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ จนถึงพระเจ้าเอกทัศเสียกรุงครั้งที่สอง พ.ศ. 2310

 

ป.ล. แม้กรุงศรีอยุธยาฯ ได้ล่มลง หากเชื้อยัง เมื่อพระจ้าตากสินประกาศอิสรภาพ แล้วย้ายลงมาสร้างกรุงธนบุรีฯ ซึ่งอาจถือเป็นช่วงเปลี่ยนผ่าน และสืบสายต่อมาที่กรุงรัตนโกสินทร์ฯ ในฐานะของภาคหลัง

 

สุพัฒน์ เจริญสรรพพืช

จันทบุรี 5 พฤศจิกายน พ.ศ. 2566