ทฤษฎีบ่อเกิดความรักในทางพุทธศาสนา

ใดมีรัก ที่นั่นมีทุกข์ เป็นพุทธภาษิตที่สอนให้เราไม่ประมาทในชีวิต ความจริง การมีรัก ก็ทำให้มีสุข แต่การมีสุข นั้น มันไม่ใช่ ตัวปัญหาอะไร จึงไม่กล่าว เพราะพระพุทธศาสนาจะเน้นที่การดับทุกข์ จึงนำตัวปัญหานั้นมาเป็นตัวตั้ง จะได้ตระหนัก จะได้ไม่ประมาท ไม่หลงระเริงตัวจนเกินไปเวลามีสุข เตือนใจตัวเองไว้เสมอว่า สักวันเราจะต้องเจอทุกข์โศกเพราะการพลัดพรากจากสิ่งที่เรารัก หรือคนรักได้ เปลี่ยนไป อีกอย่าง ถ้าเรามีคนรัก สักวันเราต้องมีทุกข์เมื่อเราพลัดพรากจากคนรักไป หรือล้มหายตายจากกันไป เพราะสรรพสิ่งในโลกนี้ เป็นอนิจจัง ไม่แน่นอน ไม่คงที่ ทุกขัง สักวันจะต้องพบกับ ความยากลำบาก หรือเมื่อพบวิกฤตชีวิต ทำให้อาจต้องลืมรักแรกพบก็ได้ และเป็นอนัตตา ไม่ใช่ของใคร ไม่สามารถบังคับให้เป็นไปดั่งใจที่ปรารถนาหรือต้องการได้ เรื่องนี้ แม้ในวงการศิลปินบันเทิง ก็ได้สะท้อนปัญหาของความรัก ให้เราได้เห็นหรือไดฟังจากบทเพลง ดังจะได้นำมาสาธกให้เห็นเป็น เครื่องเตือนสติ เตือนใจ

ทฤษฎีบ่อเกิดความรักในทางพุทธศาสนา

ดร.ถวิล อรัญเวศ

ความรักนั้น มีหลายลีกษณะ เช่น รักตนเอง รักเพื่อนบ้าน

พ่อแม่รักลูก ลูกรักพ่อแม่ ครูอาจารย์รักลูกศิษย์ ป็นต้น

ความรักที่เป็นกลาง ๆ หรือสากล อาจเรียกว่า เมตตา เพราะ

เป็นความรักอันบริสุทธิ์ที่ไม่ได้เกิดจากการเสแสร้ง ปรุงแต่งหรือดัดจริต หรือไม่ใช่ความรักในโลกแห่งมายา

หลักธรรมในทางพุทธศาสนาได้มีการกล่าวถึงทฤษฎีบ่อเกิความรักไว้ ดังพุทธภาษิตว่า

“ปุพฺเพว สนฺนิวาเสน ปจฺจุปนฺนหิเตน วา

เอวนฺตํ ชายเต เปมํ อุปฺปลํ ว ยโถทเก”

แปลว่า ความรัก ย่อมเกิด เพราะอาศัยเหตุ ๒ ประการคือ

เพราะได้เคยอยู่ร่วมกันในปางก่อน ๑ เพราะได้เกื้อกูลกันในปัจจุบัน ๑

ความรักเกิดเพราะอยู่ร่วมกันในปางก่อน

ความรักนี้เรียกว่า บุพเพสันนิวาส คือการได้เคยอยู่ร่วมกันในอดีตชาติ หรือได้สร้างบุญสร้างกุศลร่วมกันมาก่อน ทำอะไรตรงตามกัน มีความเห็นสอดคล้องเหมือนกัน เมื่ออยู่ด้วยกันแล้วมีความสุข เป็นเหตุส่งผลให้ได้มาเป็นคู่ครองกันในปัจจุบัน

บุพเพสันนิวาสบางครั้งอาจจะได้อยู่ร่วมกันในฐานะอื่นก็ได้ในอดีค

ความรักเกิดเพราะเกื้อกูลกันในปัจจุบัน

ความรักนี้ ในกรณีซึ่งไม่ใช่บุพเพสันนิวาส

แต่อาศัยความใกล้ชิดสนิทสนมกัน อาศัยความช่วยเหลือเกื้อกูลกันในปัจจุบัน เห็นอกเห็นใจกันในปัจจุบัน จะส่งผลให้เป็นเนื้อคู่กันในปัจจุบันและในอนาคตต่อไปได้

หลักธรรมะเกี่ยวกับความรัก

หลักธรรมที่กล่าวถึงความรักไว้ มีหลายหมวด เข่น หมวด 4

พรหมวิหาร 4 คือ เมตตา กรุณา มุทิตา อุเบกขา เบญจธรรม 5

เป็นต้น

แม้เป้าหมายหลักของพระพุทธศาสนาคือการเดินทางไปสู่ความหลุดพ้นจากกิเลสทั้งปวงก็จริง แต่ก็เป็นเรื่องที่ปฏิเสธไม่ได้ว่า ระหว่างทางเดินนี้ มนุษย์และสัตว์ทั้งหลายล้วนยังต้องวนเวียนอยู่กับความรัก เพื่อไม่ให้หลงใหลไปในวังวนแห่งความรัก และต้องบาดเจ็บจากการรักอย่างไม่ถูกต้อง พระพุทธศาสนาจึงมีหลักธรรมคำสอนเกี่ยวกับความรักในระดับต่างๆให้นำไปปรับใช้กันได้เพื่อให้เหมาะสมกับสภาพบริบทของแต่ละคนดังนี้

หลักธรรมสำหรับการรักตัวเอง

คนเราทุกคนย่อมรักตัวเอง ไม่มีใครอยากให้ตัวเองต้องเจ็บป่วย ลำบาก หรือประสบพบเคราะห์ร้ายใดๆ มีคำกล่าวไว้ว่า หากเราไม่รู้จักรักตัวเองก่อนเราจะรักคนอื่นได้อย่างไร เพราะฉะนั้น ความรัก

ในขั้นแรกคือการรักตัวเองอย่างถูกต้อง

พระพุทธศาสนามีหลักธรรมเบื้องต้นสำหรับทุกคนคือหลัก เบญจศีล เบญจธรรม แม้จะไม่สนใจการปฏิบัติภาวนาใดๆ แต่ก็ไม่ควรละทิ้งหลักเบญจศีล เบญจธรรม ซึ่งเป็นหลักธรรมง่ายๆในการดำรงชีวิต อันจะนำมาซึ่งชีวิตที่เป็นปกติสุข ไม่เดือดเนื้อร้อนใจ ห่างไกลภัยอันตรายต่างๆดังที่ทุกคนปรารถนานั่นเอง

ความรักที่เป็นสัจธรรม

ความรักที่เป็นสัจธรรม คือความรักที่เกิดจากน้ำใสใจจริงต่อกันไม่หวังผลตอบแทนอะไรบางอย่าง เพื่อให้เข้าใจมากยิ่งขึ้นขอนำนิทานมาสาธกให้ฟัง

กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว ชายคนหนึ่ง

มีภรรยา 4 คน จะเป็นความโชคดีหรือโชคร้ายของเขาก็ไม่รู้เพราะการที่เขามีภรรยา 4 คน เขาให้ความรักกับภรรยาไม่เท่ากัน

ภรรยาคนที่หนึ่ง รูปร่างสวยงามมาก เขารักที่สุด เขาจะไปไหน ก็พาไปด้วยเสมอ ตามใจตลอดอยากได้อะไร เขาหาให้ทุกอย่าง เพราะเขารักมาก ถ้าเปรียบแล้วก็คงไม่ต่างจากกิ๊กสาวที่รูปร่าง

หน้าตาสวย หุ่นยังดูดี

ภรรยาคนที่ 2 สวยงามรองลงมา เขารักมากรองจากภรรยาคนที่ 1 เขาจะทำทุกสิ่งทุกอย่างเพื่อภรรยาคนนี้เกือบจะเท่าภรรยาคนที่ 1 ก็ว่าได้ และจะไปหาภรรยาคนนี้เสมอ ถ้าเปรียบแล้วก็คงไม่ต่างจากภรรยาน้อย

ภรรยาคนที่ 3 สวยงามรองลงมา เขารัก ดูแลเอาใจใส่พอสมควร แวะไปหาบางเป็นครั้งคราว ถ้าเปรียบแล้ว คงไม่ต่างจากภรรยารอง และ

ภรรยาคนที่ 4 หุ่นก็ไม่งาม อุ้ยอ้าย อ้วนมาก

ดังที่เขาหยอกเล่นกันว่า “อึ่งยืน” เพราะอายุมากแล้ว เขาไม่เคยสนใจ ไม่เคยดูแลเอาใจใส่

ไม่เคยไปหาไม่คิดถึงเลยด้วยซ้ำ ถ้าเปรียบแล้ว

ก็คงเป็นดังเช่นภรรยาหลวง (เอาไว้บนหิ้ง)

ต่อมาชายคนนี้เคราะห์ร้ายอะไรก็ไม่รู้ ไปทำความผิดอาญามีโทษร้ายแรงสถานหนักจนต้องถูกลงโทษประหารชีวิต ก่อนที่เขาจะ

ถูกประหารชีวิต ผู้คุมก็บอกว่า มีใครจะสั่งเสียไหม

เขาก็บอกกับผู้คุมว่า เขาขอกลับบ้านเพื่อไปอำลาภรรยาสุดที่รักก่อน เพราะเป็นห่วงมาก ผู้คุมก็เห็นใจจึงอนุญาต เมื่อเขากลับมาถึงบ้านเขาก็รีบตรงไปหาภรรยาคนที่ 1 เล่าเหตุการณ์ต่างๆ ให้ฟังและถามภรรยาคนที่ 1 ว่า

"ถ้าพี่ตาย น้องจะทำอย่างไร ? "

ภรรยาคนที่ 1 ก็ตอบด้วยน้ำเสียง

ที่หนักแน่นว่า

"ถ้าพี่ตาย เราก็คงจบกัน”

คำตอบที่ได้รับเหมือนสายฟ้าที่ผ่าเปรี้ยง !!

ลงมาที่เขาอย่างจัง เขารู้สึกเจ็บปวดและเสียใจเป็นอย่างยิ่ง เขานึกเสียดายว่า เขาได้ทุ่มเทความรักให้กับภรรยาคนนี้มาก แต่กลับได้รับคำตอบที่ไม่คาดฝัน เขาคิดในใจว่า เราไม่น่าทุ่มเทความรัก

ให้กับภรรยาคนนี้เลย

จากนั้นเขาก็ไปหาภรรยาคนที่ 2 ด้วย

อาการเศร้าโศก เล่าเรื่องราวต่างๆ ให้ภรรยา

คนที่สองฟังและถามคำถามเดิมกับภรรยา

คนที่ 2 ว่า

"ถ้าพี่ตาย น้องจะทำอย่างไร ? "

ภรรยาคนที่ 2 ก็ตอบอย่าง

หน้าตาเฉยว่า

"ถ้าพี่ตาย น้องก็จะมีใหม่ "

เหมือนสายฟ้า!! ผ่าลงมาซ้ำที่เขาอย่างจัง เขารู้สึกเสียใจมาก และนึกเสียดายว่าที่ผ่านมาเขาไม่น่าทุ่มเทความรักให้กับภรรยาคนนี้เลย เขาเดินคอตกมาหาภรรยาคนที่ 3 เล่าเรื่องราวต่างๆ ให้ภรรยาคนที่ 3 ฟัง และก็ถามภรรยาคนที่ 3 ด้วยคำถามเดิมว่า

"ถ้าพี่ตาย น้องจะทำอย่างไร ?"

ภรรยาคนที่ 3 ก็ตอบว่า

"ถ้าพี่ตาย น้องจะไปส่ง"

พอได้ฟังภรรยาคนที่ 3 พูด เขารู้สึกคลาย

ความเศร้าโศกลงได้บ้าง เขาคิดว่าอย่างน้อยก็ยังมีภรรยาที่จริงใจกับเขา ก่อนกลับไปรับโทษเขานึกได้ว่ายังมีภรรยาอีกคน ซึ่งไม่เคย

ไปมาหาสู่เลย

เขาจึงไปหาภรรยาคนที่ 4 และถามว่า

"ถ้าพี่ตาย น้องจะทำอย่างไร ?"

ภรรยาคนที่ 4 ก็ตอบ ว่า

"ถ้าพี่ตาย น้องจะตายตาม"

พอเขาได้ฟังภรรยาคนที่ 4 พูด แทนที่เขาจะดีใจ เขากลับนึกเสียใจหนักขึ้นไปอีก เพราะก่อนหน้านี้ เขาไม่เห็นภรรยาคนนี้อยู่ในสายตาเลย...มันสายเกินไปเสียแล้ว ช่วงที่เขามีชีวิตอยู่ เขาไม่เคยเห็นคุณค่าของภรรยาคนนี้ แถมยังเคยกล่าวคำที่กระทบจิตใจด้วยว่าเป็นคนแก่(ซึ่งความจริงคนเรามีสิทธิที่จะแก่ไปตามอายุสังขารและวัย) แต่ภรรยาคนนี้ไม่คิดที่จะทิ้งเขา จะติดตามเขาไปอยู่ด้วย แล้วชายคนนี้ก็กลับไปรับโทษประหารและเมื่อเขาตาย ภรรยาคน ที่ 4 ก็ตายตามไปด้วย

การพิจารณาตามหลักธรรม

ที่ใดมีรัก ที่นั้นมีทุกข์ ทุกข์จากการพลัดพรากจากคนที่รัก เป็นธรรมดาของโลก ทีนี้เรามานึกตรองตามหลักธรรมดูบ้าง จะได้ไม่เป็นทุกข์ เพราะเราอยากมีรัก ก็พร้อมที่จะเผชิญกับทุกข์นั้นเอง.................

ภรรยาคน ที่ 1

เปรียบเสมือนร่างกายของเรา เพราะเวลาเรามีชีวิตอยู่ เราจะบำรุงบำเรอด้วยสิ่งของทุกอย่าง อยากได้อะไรก็หามาให้ แต่พอเราตายมันกลับไม่ไปกับเรา เมื่อเราตายร่างกายมันก็มีค่าเท่ากับท่อนไม้ท่อนหนึ่งเท่านั้นเอง

ภรรยาคน ที่ 2

เปรียบเสมือนทรัพย์สมบัติ เพราะเวลาเรามีชีวิตอยู่ เราจะทำทุกอย่างเพื่อให้ได้มันมา แต่พอเราตาย มันกลับไม่ไปกับเรา แต่ไปเป็น

ของคนอื่น

ภรรยาคนที่ 3

เปรียบเสมือนพ่อแม่ ลูกเมีย ญาติ พี่ น้อง

เพราะเวลาเราตาย เขาจะจัดการปลงศพให้เรา ทำบุญกรวดน้ำ อุทิศส่วนกุศลไปให้เรา

แปลว่า เขาแค่ไปส่งเราเท่านั้น ส่วน

ภรรยา คนที่ 4

เปรียบเสมือนบุญและบาปเพราะเมื่อเรา

ตายไป เราไม่สามารถนำอะไรไปได้

มีเพียงแค่บุญและบาปเท่านั้นที่จะติดตามดวงวิญญาณเราไป ทำดี ไปสู่สุคติ (สวรรค์) ทำชั่ว

ก็ไปสู่ทุคติ (นรก)

หากคุณถูกพันธนาการด้วยรัก คุณ

จะเป็นนักโทษที่มีความสุขมากที่สุด ถ้าคุณ

เข้าใจในความรักของภรรยาแต่ละคนเป็น

อย่างดีโดยไม่ต้องน้อยใจ เพราะ

"รัก ต้องเข้าใจในรัก" และ

"ที่ใดมีรัก ที่นั้นจะมีทุกข์"

(สุขไม่ต้องพูดถึง เพราะไม่ใช่ตัวปัญหา)

ข้อคิด

รู้จักเธอ เท่าที่เธอ ให้รู้จัก

ขอรักเธอ เท่าที่ใจ จะกล้าหาญ

มอบแด่เธอ เท่าที่มี ในวิญญาณ

ตราบชั่วกาล แห่งชีวิตนี้ มีเพื่อเธอ...

การบริหารจัดการความรัก

ความรักโดยทั่วไปแม้จะเป็นสิ่งที่ดีงาม ก็จริง แต่ความรักแบบคนรัก

หรือสามีภรรยา ถ้าเราบริหารจัดการไม่เป็น อาจมีปัญหาได้ ถ้าอยากจะถนอมความรักกันไว้นาน ๆ เป็นไม้เท้ายอดทอง ไม้กระบองยอดเพชรนั้น จำต้องมีหลักปฏิบัติที่ดี

สิ่งที่ควรนำมาปรับประยุกต์ใช้คือหลักธรรม โดยเฉพาะหลักธรรมในทางพุทธศาสนา ซึ่งสามารถนำไปปรับประยุกต์ใช้ตามบริบท

หรือสถานการณ์ เข่น

1. ฆราวาสธรรม 4

สัจจะ ซื่อสัตย์ต่อกัน

ทมะ รู้จักข่มจิตข่มใจเอาไว้ได้โดยเฉพาะเวลาโดรธ เพราะโกรธคือโง่

โมโห คือบ้า

ขันติ มีความอดกลั้นอดทน

จาคะ รู้จักเสียสละและให้อภัยแก่กันและกันได้

2. สังคหะวัตถุ 4

ทาน รู้จักให้ ปิยวาจา รู้จักพูด อัตถจริยา รู้จักทำประโยชน์หรือทำ

สิ่งที่ดีงามให้แก่กัน และสมานัตตตา เสมอต้นเสมอปลายทั้งต่อหน้าและลับหลัง

3. พรหมวิหาร 4

เมตตา รัก กรุณา สงสาร มุทิตา พลอยยินดีด้วย และอุเบกขา

มีใจเป็นกลาง

4. ศีล 5 ข้อ 3 ไม่ล่วงละมเดคนรักของผู้อื่น

5. คิหิปฏิบัติ หรือแนวปฏิบัติของคฤหัสถ์

บทเพลงสะท้อนรัก

ที่ใดมีรัก ที่นั่นมีทุกข์ เป็นพุทธภาษิตที่สอนให้เราไม่ประมาทในชีวิต

ความจริง การมีรัก ก็ทำให้มีสุข แต่การมีสุข นั้น
มันไม่ใช่ตัวปัญหาอะไร จึงไม่กล่าว เพราะพระพุทธศาสนาจะเน้นที่การดับทุกข์ จึงนำตัวปัญหานั้นมาเป็นตัวตั้ง จะได้ตระหนัก จะได้ไม่ประมาท ไม่หลงระเริงตัวจนเกินไปเวลามีสุข เตือนใจตัวเองไว้เสมอว่า สักวันเราจะต้องเจอทุกข์โศกเพราะการพลัดพรากจากสิ่งที่เรารัก หรือคนรักได้เปลี่ยนไป อีกอย่าง ถ้าเรามีคนรัก สักวันเราต้องมีทุกข์เมื่อเราพลัดพรากจากคนรักไป หรือล้มหายตายจากกันไป เพราะสรรพสิ่งในโลกนี้ เป็นอนิจจัง ไม่แน่นอน ไม่คงที่ ทุกขัง สักวันจะต้องพบกับความยากลำบาก หรือเมื่อพบวิกฤตชีวิต ทำให้อาจต้องลืมรักแรกพบก็ได้ และเป็นอนัตตา ไม่ใช่ของใคร ไม่สามารถบังคับให้เป็นไปดั่งใจที่ปรารถนาหรือต้องการได้

เรื่องนี้ แม้ในวงการศิลปินบันเทิง ก็ได้สะท้อนปัญหาของความรักให้เราได้เห็นหรือไดฟังจากบทเพลง ดังจะได้นำมาสาธกให้เห็นเป็นเครื่องเตือนสติ เตือนใจ

วงการศิลปิน ทั้งผู้แต่งเพลง นักร้อง นักฟ้อน ตลอดทั้งหางเครื่อง

ได้กล่าวถึงความรัก และสะท้อนให้เรานำมาพิจารณาอยู่หลายบทเพลง

เราสามารถรับชมรับฟังและนำมาปรับประยุกค์ใช้ให้กับสภาพชีวิตเราได้

เช่น