จุดประสงค์การเรียนรู้ หรือผลการเรียนรู้ที่คาดหวังกันแน่?

“จุดประสงค์การเรียนรู้” แต่บางคนบอกว่าไม่ถูกต้อง ต้องใช้คำว่า “ผลการเรียนรู้ที่คาดหวัง” จึงทำให้ท่านสับสนว่าตกลงใช้คำไหน อย่างไรกันแน่

                    ผมเองเห็นว่าคำตอบนี้อาจจะเป็นประโยชน์สำหรับคุณครูท่านอื่น ๆ อยู่บ้าง จึงขอนำมาเล่าไว้ในบันทึกนี้ เพื่อแลกเปลี่ยนต่อยอดความรู้ซึ่งกันและกันค่ะ เผื่อสิ่งที่ผมรู้มาและนำมาบอกเล่าไว้นี้จะยังไม่สมบูรณ์ครบถ้วน ก็ยินดียิ่งที่จะได้แลกเปลี่ยนเรียนรู้กับท่านผู้รู้ทั้งหลายค่ะ...เข้าเรื่องเลยนะครับ...

                   คำว่า “ผลการเรียนรู้ที่คาดหวัง” นั้นเป็นข้อกำหนดเกี่ยวกับคุณภาพที่ต้องการให้เกิดขึ้นแก่นักเรียน หลังจากผ่านกระบวนการเรียนรู้ในสาระการเรียนรู้แต่ละปีหรือแต่ละภาค ซึ่งเรานิยมเขียนแสดงไว้ในคำอธิบายรายวิชา เวลาเขียนต้องให้ครอบคลุมทั้ง 3 ด้าน คือ มีคำกริยาที่แสดงสมรรถนะความรู้ (K-Knowledge) แสดงความสามารถที่เป็นทักษะกระบวนการ (P-Process) และแสดงคุณธรรม จริยธรรม ค่านิยม (A-Attitude)  อย่างเช่น
                             1.  อ่านคำที่มีอักษรนำ อักษรควบ คำที่มีตัวการันต์ และการผันวรรณยุกต์ได้ถูกต้อง อ่านได้ชัดเจน จำคำได้แม่นยำและเข้าใจหลักการอ่าน นำไปสู่การเขียนคำได้ถูกต้อง
                             2. เขียนอย่างมีมารยาทโดยใช้ภาษาที่สุภาพรับผิดชอบต่อการเขียน และใช้แหล่งอ้างอิง และมีนิสัยรักการเขียน
                    จะเห็นว่าข้อ 1 มีทั้ง K และ P ส่วนข้อ 2 แสดง A ซึ่งในขณะเดียวกันก็มี K และ P ซ่อนอยู่ด้วย

                  มาถึงคำว่า “จุดประสงค์การเรียนรู้” ตัวนี้กำหนดไว้เพื่อเป็นขอบเขตในการจัดกระบวนการเรียนรู้ตามแผนการจัดการเรียนรู้นั้น ๆ และมุ่งให้เกิดผลในแต่ละรายการที่ระบุ การเขียนจุดประสงค์การเรียนรู้ควรแสดงให้เห็นถึงเป้าหมายของการเรียนรู้ที่เป็นภาระงานและพฤติกรรมที่ผู้เรียนพึงแสดงออกในระดับต่าง ๆ ที่สำคัญนั้นจุดประสงค์การเรียนรู้ต้องสอดคล้องกับผลการเรียนรู้ที่คาดหวังที่กำหนดไว้ ซึ่งจะครอบคลุมทั้งด้านความรู้ (K-Knowledge) ทักษะ/กระบวนการ((P-Process) และคุณธรรม จริยธรรม ค่านิยม (A-Attitude) ด้วยเช่นกัน เพื่อให้เห็นความสอดคล้องกันกับผลการเรียนรู้ที่คาดหวังที่ระบุไว้ข้างต้น จะลองยกตัวอย่างจุดประสงค์การเรียนรู้สัก 4 ข้อ
                                 1. อ่านสะกดคำ อ่านคำ ผันอักษรจากนิทานที่อ่าน และเข้าใจความหมาย
                                 2. อ่าน เขียนคำ สำนวนโวหารจากเรื่องที่อ่านได้ถูกต้อง
                                 3. นำคำมาแต่งประโยค เรียบเรียงประโยค ข้อความ ใช้สื่อความหมายได้ตรงตามจุดประสงค์และหลักเกณฑ์การเขียน
                                 4. ใช้ห้องสมุดเพื่อค้นคว้าในการอ่านและเขียน มีนิสัยรักการอ่านและเขียน มีมารยาทในการใช้ห้องสมุด

               ถามว่า...แล้วผิดไหมที่บางคนมาแนะนำให้เราใช้คำว่า “ผลการเรียนรู้ที่คาดหวัง” แทนคำว่า “จุดประสงค์การเรียนรู้” ก็ไม่ผิดเลยทีเดียว เพราะดูจากรูปลักษณ์แล้วทั้งสองตัวนี้ เป็นเป้าหมายที่ครูต้องการให้เกิดกับตัวผู้เรียน หากแต่ “ผลการเรียนรู้ที่คาดหวัง” เป็นเป้าหมายใหญ่ที่ต้องการเห็นในปลายปีหรือภาค ส่วน “จุดประสงค์การเรียนรู้” เป็นเป้าหมายย่อยที่เราต้องการเห็นเมื่อจบการเรียนรู้ตามแผนฯ

               ทีนี้มีบางท่านบอกว่าที่ท่านใช้คำว่า “ผลการเรียนรู้ที่คาดหวัง” ระบุไว้ในแผนฯ นั้นก็เพราะเป็นแผนฯ ใหม่ที่เรียกว่า “แผนการจัดการเรียนรู้” ไม่ใช่ “แผนการสอน” อย่างเดิม จึงใช้คำว่า “ผลการเรียนรู้ที่คาดหวัง” แทนคำว่า “จุดประสงค์การเรียนรู้” และ “ผลการเรียนรู้ที่คาดหวัง” ซึ่งระบุในแผนฯ ท่านก็ไม่ได้หมายถึง ผลการเรียนรู้ที่คาดหวังรายปี หรือรายภาค แต่หมายถึง ผลการเรียนรู้ที่คาดหวังในแผนฯ นั้น ๆ

               ผมก็ว่าถ้าเข้าใจแบบนี้ หากดูที่เจตนาก็ไม่ผิด เพราะไม่ว่าจะใช้คำใด ซึ่งตอนนี้แพร่หลายไปแล้ว บ้างก็ใช้ “ผลการเรียนรู้ที่คาดหวัง” บ้างก็ใช้ “จุดประสงค์การเรียนรู้” นั้น หากคุณครูสามารถเขียนระบุได้ครอบคลุม K-P-A ที่ต้องการให้ผู้เรียนเกิดเมื่อเรียนรู้จบแผนฯ ก็ไม่น่ามีปัญหา...เน้นว่า...เป็นผลฯ ที่เกิดหลังจบแผนฯ 

                แต่ก็มีคุณครูบางท่านเขียนไว้ทั้ง ผลการเรียนรู้ที่คาดหวังที่เป็นผลการเรียนรู้ที่คาดหวังรายปี/รายภาค และเขียนจุดประสงค์การเรียนรู้ไว้ด้วย ในแผนฯ เดียวกันนั้น ก็สามารถทำได้ค่ะ เราไม่ได้มีรูปแบบตายตัวว่าต้องระบุอะไรในแผนมากน้อยแค่ไหน คุณครูแต่ละคนอาจมีรูปแบบแตกต่างกันไป (นอกจากบางโรงเรียนที่ตกลงร่วมกันว่าจะใช้รูปแบบเดียวกันก็เป็นเรื่องของแต่ละโรงเรียนนั้น) แต่ต้องคงองค์ประกอบสำคัญของแผนฯ ไว้ เช่น เนื้อหาสาระ จุดประสงค์การเรียนรู้ กระบวนการเรียนรู้ สื่อ/แหล่งเรียนรู้ และกระบวนการวัดและประเมินผล

               จะใช้คำใด ไม่น่าใช่สาระหลักที่ต้องยึดมั่น สำคัญอยู่ที่รายละเอียดที่คุณครูระบุไว้ว่ามุ่งหวังให้ผู้เรียนเกิดความรู้ ทักษะ เจตคติในเรื่องใดมากกว่า และยิ่งไปกว่านั้น กระบวนการและกิจกรรมทั้งหลายทำให้ผู้เรียนเกิดสิ่งที่มุ่งหวังได้อย่างแท้จริงหรือไม่ เป็นเรื่องที่ท้าทายสำหรับคุณครู

เขียนใน GotoKnow
 โดย ปวีณา ธิติวรนันท์