ชีวิตที่พอเพียง ๓๙๓๗. สู่การเป็นนักฟัง
หนังสือ You’re Not Listening : What You Are Missing and Why It Matters เขียนจากการค้นคว้าทฤษฎี และการวิจัยภาคสนาม โดยผู้เขียนคือ Kate Murphy ที่เป็นผู้เชี่ยวชาญด้านการฟัง จากการทำงานเป็นวิทยากรสัมภาษณ์คนเด่นคนดังนำมาเขียนเป็นบทความในนิตยสาร
ชีวิตสมัยใหม่ทำให้คนเราฟังไม่เป็น และถูกเบี่ยงเบนความสนใจง่าย หลักการสำคัญในการฝึกความเป็นนักฟังคือ ใช้ความอยากรู้อยากเห็นตามธรรมชาติของตนเอง ระมัดระวังการตั้งสมมติฐาน และหมั่นตั้งคำถามเชิงสร้างสรรค์และเชิงทำความชัดเจน
จุดอ่อนของคนเราคือมักเผลอไม่ฟังคนใกล้ชิดในชีวิตคู่ หรือเพื่อนสนิท คิดว่า แค่อ้าปากก็เห็นลิ้นไก่ คือคิดว่าตนรู้สิ่งที่คนใกล้ชิดจะพูด นี่คือ closeness communication bias เขาแนะนำให้ตั้งใจฟัง รวมทั้งสังเกตหน้าตาท่าทาง จะเกิดผลดีอย่างคาดไม่ถึง ในสหรัฐอเมริกา มีนักบำบัด ใช้ couples group therapy ช่วยแก้ปัญหาคู่สมรส ที่น่าจะเกิดจาก closeness communication bias พบว่าได้ผลดี
พึงตระหนักว่า การฟังเป็นการสร้างปฏิสัมพันธ์ ผมใช้วิธี “ฟังให้ได้ยินสิ่งที่เขาไม่ได้พูด” คือได้สาระหรือความหมายเบื้องหลังถ้อยคำ และผมพยายามฝึก “active listening” คือฟังด้วยหน้าตาท่าทางและการตอบสนองที่ช่วยให้ผู้พูดพูด หรือสื่อสาร ได้ชัดเจนยิ่งขึ้น เกิดความมั่นใจหรือรู้สึกดียิ่งขึ้น
นั่นคือต้องตั้งใจฟังและต้องคำถามหรือตอบสนองสั้นๆ เป็นระยะๆ ความอยากรู้อยากเข้าใจ (curiosity) ของเรา จะช่วยกระตุ้นอีกฝ่ายหนึ่งให้สื่อสารออกมาได้คล่องยิ่งขึ้น
กับดักที่พบบ่อยมากอีกอย่างหนึ่งคือ confirmation bias เราจะได้ยินเฉพาะคำพูดที่ตรงกับความเชื่อของเราเท่านั้น ดังนั้นจงอย่าจัดกลุ่มคู่สนทนาว่าเป็นคนเจน (generation) นั้นเจนนี้ เพราะจะทำให้เราคาดหวังว่าจะได้รับฟังความเห็นไปในแนวนั้นแนวนี้ไว้ล่วงหน้า
พลังที่ยิ่งใหญ่ได้จากการฟังความเห็นที่ไม่ตรงกับความเห็นของเรา มีผลการวิจัยวัดสัญญาณสมองเมื่อได้ฟังความเห็นทางการเมืองที่ตรงกันข้ามกับตน พบว่าเหมือนกับสัญญาณในสมองคนที่โดนหมีไล่ทำร้าย คือสมองส่วน amygdala ทำงาน นักฟังที่ดีจึงต้องฝึกตนเองให้มี cognitive flexibility ซึ่งหมายถึงสามารถฟังสิ่งที่ไม่ชัดเจน หรือตรงกันข้ามกับความเชื่อของตนได้อย่างสงบ เพื่อทำความเข้าใจสิ่งที่เขาพูดในมิติที่ลึก จะเห็นว่า การฟังผู้อื่น เป็นการฟังตนเองไปด้วยในตัว
การฟังที่ดีต้องฟังพร้อมกับตั้งคำถามเป็นระยะๆ โดยมีวิธีตั้งคำถาม ๒ แบบ คือ support response กับ shift response เขายกตัวอย่างคู่สนทนาคุยกันเรื่องสุนัข คนที่หนึ่งเล่าว่าครั้งหนึ่งสุนัขของตนหายตัวไปหลายวัน หากคนที่สองตอบสนองโดยเล่าเรื่องสุนัขของตนหายไปจากบ้านเหมือนกัน อย่างนี้เป็น shift response คือเปลี่ยนประเด็นจากเรื่องของคนที่หนึ่ง มาเป็นเรื่องของคนที่สอง หากคนที่สองถามว่า สุนัขตัวผู้หรือตัวเมีย แล้วในที่สุดกลับมาหลังหายไปกี่วัน อย่างนี้เป็น support response มีหลักการว่า ผู้ฟังควรเน้นใช้ support response
เคล็ดลับสำคัญอีกอย่างหนึ่งคือระหว่างฟัง ต้องปิดสวิตช์ “เสียงภายใน” (inner voice) ของตนเอง เพื่อไม่ให้เสียงภายในทำให้สมาธิหลุดจากวงสนทนา
เขาแนะนำว่า ต้องไม่ใช่แค่รู้จักฟังคนอื่น ต้องรู้จักฟังตนเองด้วย โดยระหว่างพูดต้องสังเกตปฏิกิริยาหน้าตาท่าทางของผู้ฟัง เป็น feedback แก่ตนเอง เพราะการพูดและฟังกันนั้น มีเป้าหมายเพื่อประโยชน์ของทั้งสองฝ่าย ไม่ใช่สนองพียงฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง
คำแนะนำสุดท้าย หากการพูดและฟังใช้เวลานาน จงหยุดพัก เพราะกิจกรรมนี้ใช้พลังสมองมาก สมองล้าได้ง่าย สมองที่ล้าทำให้คุณภาพของการฟังและพูดลดลง
วิจารณ์ พานิช
๒๑ มี.ค. ๖๔
ความเห็น (2)
พยายามฝึกปิดสวิตช์ “เสียงภายใน” (inner voice) ของตนเองอยู่ค่ะอาจารย์
ส่วนใหญ่ คนนิยมพูดตอบโต้แบบ shift response คุยหัวข้อเดียวกันแต่เรื่องเป็นของใครของตัวค่ะ