กลุ่ม Start-up เขียนโดย ศ. ดร. นพ. สุรศักดิ์ บูรณตรีเวทย์

การออกชุมชนของนักศึกษาปี 3 คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ในรายวิชาการดูแลสุขภาพแบบองค์รวม 2 ในครั้งนี้เป้นครั้งแรกที่ออกชุมชนในปี 3 แบบเช้าไปเย็นกลับ รุ่นนี้ตอนปี 2 ที่ออกชุมชนในรายวิชาการดูแลสุขภาพแบบองค์รวม 1 ก็เป็นครั้งแรกที่ออกชุมชนแบบเช้าไปเย็นกลับ โดยในปีที่แล้วได้ไปศึกษาถึงสุขภาพในมิติกาย จิต สังคม และปัญญา ร่วมกับศึกษาปัจจัยกำหนดสุขภาพด้านบุคคล สิ่งแวดล้อม (กายภาพ สังคม เศรษฐกิจ วัฒนธรรม) และระบบบริการสุขภาพ โดยชุมชนที่ไปออกทั้งในปี 2 และปี 3 เป็นชุมชนเดียวกัน คือ ชุมชนในอำเภอหนองเสือและอำเภอลาดหลุมแก้วจำนวนทั้งหมด 16 กลุ่ม    มีนักศึกษากลุ่มละ 11-12 คน    สำหรับกลุ่มที่ผมเป็นอาจารย์ประจำกลุ่มมีนักศึกษา 11 คน   ไปศึกษาหมู่ 4 ตำบลบึงบอน อำเภอหนองเสือ ปทุมธานี

การออกชุมชนครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อให้นักศึกษาได้ร่วมกับผู้นำชุมชนวิเคราะห์หาปัญหา/ความจำเป็นทางสุขภาพ และร่วมกันทำโครงการสร้างเสริมสุขภาพเกี่ยวกับปัญหา/ความจำเป็นทางสุขภาพที่เลือกมา    ครั้งนี้เริ่มเรียนตั้งแต่ 16 พฤศจิกายน และเข้าศึกษาในชุมชนระหว่าง 20-30 พฤศจิกายน เปิดเรียนกลุ่มย่อยครั้งแรกนักศึกษาหลายคนบอกว่าครั้งนี้อยากทำอะไรให้เกิดกับประโยชน์อย่างจริงจัง ไม่ใช่เข้าไปเก็บข้อมูลสร้างความลำบากให้กับชาวบ้านแบบครั้งที่แล้ว   เป็นความตั้งใจที่อยากช่วยเหลือคนอื่นเหมือนกับความตั้งใจของนักศึกษาแพทย์หลายคนที่ต้องการช่วยเหลือคนไข้จึงเข้ามาเรียนแพทย์

ในการเรียนกลุ่มย่อยก่อนออกชุมชน นักศึกษากลุ่มนี้ตั้งใจให้มีระดับการมีส่วนร่วมแบบ partnership คือมีสัดส่วนการร่วมกันทำงานพอๆ กันระหว่างผู้นำชุมชนกับนักศึกษา    ดังนั้น เมื่อเข้าชุมชนวันแรกนอกจากไปสวัสดีชาวบ้านแล้วจึงมีการพูดคุยกับผู้ใหญ่บ้านและ อสม. ถึงวัตถุประสงค์ในการออกชุมชนครั้งนี้และปรึกษาหาแนวทางในการทำงานร่วมกัน ซึ่งผู้ใหญ่บ้านและ อสม. ได้ให้คำแนะนำเป็นอย่างดี น่ารักมาก ๆ    ผู้ใหญ่บ้านและ อสม. แนะนำให้เดินสัมภาษณ์เก็บข้อมูลเพิ่มเติมตามบ้าน   และแนะนำว่าควรเก็บข้อมูลเรื่องอะไรบ้าง   ระหว่างการเดินสัมภาษณ์ อสม. นอกจากช่วยนำทางอย่างไม่รู้จักเหน็ดเหนื่อยแล้ว (หลายคนมีปัญหาสุขภาพ ปวดเข่า ปวดขา เพิ่งผ่าตัดแผลที่เท้า) ยังช่วยนักศึกษาสัมภาษณ์กรณีที่นักศึกษาสัมภาษณ์แล้วชาวบ้านฟังไม่เข้าใจด้วย

พอเก็บข้อมูลมาเสร็จเรียบร้อย นักศึกษาก็ให้ผู้ใหญ่บ้าน อสม. เลือกวิธีการในการกรองปัญหาเบื้องต้นที่จะนำมาจัดลำดับ และเลือกวิธีการจัดลำความสำคัญของปัญหา    ผู้ใหญ่บ้านและ อสม. ยังแนะนำว่าหากจัดประชาคมเพื่อให้มาเลือกปัญหากันคงลำบาก เนื่องจาก ส่วนใหญ่ชาวบ้านที่ร่วมเป็นผู้สูงอายุซึ่งเดินทางลำบาก จึงแนะนำให้นำปัญหาสุขภาพที่คัดกรองมาเบื้องต้น 6 ปัญหาไปเดินถามตามบ้านว่าสนใจให้จัดเรื่องอะไร    ในที่สุดก็ได้ปัญหาโรคความดันโลหิตสูง

เมื่อนำมาพูดคุยกับผู้ใหญ่บ้านและ อสม.  เพื่อวางแผนทำโครงการสร้างเสริมสุขภาพ ผู้ใหญ่บ้านและ อสม. เสนอว่าเนื่องจากพบโรคไขมันในเลือดสูงร่วมกับความดันโลหิตสูงบ่อย ๆ จึงเสนอให้ทำโครงการสำหรับทั้ง 2 โรคร่วมกัน โดยตกลงร่วมกันว่าจะให้ความรู้เกี่ยวกับสาเหตุ ปัจจัยเสี่ยง และการควบคุมความดันและไขมัน    ผู้ใหญ่บ้านและ อสม. แนะนำว่าควรนำเสนอในรูปแบบที่สนุกสนานไม่ใช่มายืนพูดซึ่งน่าเบื่อ   นักศึกษาจึงเสนอว่าจะแสดงฉ่อย   ในช่วงเตรียมงานกิจกรรม อสม. ช่วยประชาสัมพันธ์งานและอาสาเตรียมเครื่องดื่มสมุนไพร   ผู้ใหญ่บ้านเตรียมเครื่องเสียง อนุญาตให้ใช้บ้านผู้ใหญ่บ้านเป็นที่จัดกิจกรรม และประสานงานขอใช้รถรางหมู่บ้านเพื่อนำชาวบ้านมาร่วมโครงการ และมีการซ้อมกิจกรรมออกกำลังกายร่วมกับ อสม. ก่อนวันงาน

วันงานกิจกรรมช่วงเช้านักศึกษาไปประชาสัมพันธ์เชิญชวนชาวบ้านมาร่วมงานในงานหน่วยแพทย์เคลื่อนที่ที่ อบต. บึงบอน    เสร็จแล้วนักศึกษามาเตรียมสถานที่และซ้อมการแสดงฉ่อยที่บ้านผู้ใหญ่บ้าน โดยผู้ใหญ่บ้านมาช่วยดูแลสอนวิธีใช้เครื่องเสียงตั้งแต่เริ่มต้น   พอเริ่มงานตอนบ่ายมีฐาน 4 ฐาน คือ ฐานที่ 1 วัดรอบเอวและความดันโลหิต ฐานที่ 2 ให้ความรู้เกี่ยวกับเกลือโซเดียมสำหรับความดันโลหิตสูง ฐานที่ 3 ให้ความรู้เกี่ยวกับอาหารสำหรับไขมันในเลือดสูง และฐานที่ 4 ให้ความรู้เกี่ยวกับสาเหตุ ปัจจัยเสี่ยง และวิธีป้องกันควบคุมความดันโลหิตและไขมันในเลือดสูง   พอเริ่มลงทะเบียนปรากฏว่าสมาชิก อบต. ได้นำผู้สูงอายุนั่งรถรางมาร่วมโครงการน่าประทับใจมาก เนื่องจาก ผู้สูงอายุบางท่านเดินเหินลำบากแต่ก็ยังมาร่วมงาน และผมเองก็ลืมไปแล้วว่าผู้ใหญ่บ้านบอกจะขอใช้รถรางนำชาวบ้านมาร่วมโครงการ    ในระหว่างการจัดกิจกรรมฐานต่าง ๆ นักศึกษาได้มีการปรับเปลี่ยนรูปแบบการจัดกิจกรรมฐาน เช่น ตอนแรก ฐาน 2 และ 3 ให้ความรู้ชาวบ้านที่วัดรอบเอวและความดันโลหิตเสร็จแล้วเป็นรายคน แต่พอชาวบ้านเริ่มมีจำนวนมากก็ปรับเปลี่ยนรอให้ชาวบ้านครบ 4-5 คนจึงเริ่มให้ความรู้   ฐานที่ 4 ตอนแรกจะให้ความรู้เป็นรายกลุ่มเล็ก ๆ ก็ปรับเปลี่ยนมาเป็นให้ความรู้กับกลุ่มใหญ่ทีเดียว และในระหว่างที่รอให้ชาวบ้านครบกลุ่มใหญ่เพื่อเริ่มฐานที่ 4 นักศึกษาก็ช่วย อสม. ผสมน้ำและน้ำแข็งในน้ำสมุนไพรเพื่อเจือจางความหวานลงและแจกจ่ายเครื่องดื่มแก่ชาวบ้านที่รอ

มาถึงกิจกรรมฉ่อย เริ่มเปิดฉากตลกหน้าม่านเหมือนในรายการคุณพระช่วยโดยมีคุณหมอกับคุณยายเป้นตัวหลัก    จากนั้นคุณหมอแนะนำการดูแลสุขภาพเกี่ยวกับไขมันในเลือดสูง มีตัวแสดงเป็นไขมันไตรกลีเซอไรด์ คอเลสเตอรอล มีนางเอกเลือกตัวเอกระหว่างไขมันดีและไขมันเลว ผลที่สุดนางเอกเลือกไขมันเลวเพราะอร่อย   แต่อีก 5 ปีต่อมาสุขภาพก็ทรุดโทรม จึงมีการแนะนำถึงการออกกำลังกายให้กับตัวเอก  โดยให้ชาวบ้านที่เข้าร่วมมีส่วนร่วมในการออกกำลังกายไปด้วย ใครสนใจดูกิจกรรมฉ่อยสามารถไปดูได้ที่ https://www.facebook.com/10000... การแสดงจัดเต็มทั้งการแต่งกาย บทละคร และตัวละคร

แล้วเกี่ยวอะไรกับ Start-up series เกาหลีละครับ   กลุ่มนี้ถูกเคี่ยวกรำผ่านอาจารย์ประจำกลุ่มด้วยสารพันคำถาม บางครั้งสร้างความกดดันเสมือนถูก ผอ. ฮันจีพยองเคี่ยวกรำกลุ่มซัมซานเทคใน Start-up   นอกจากนี้ในช่วงที่ออกชุมชนนักศึกษาในกลุ่มนี้ต้องจัดและร่วมกิจกรรมตอนช่วงเย็นช่วงค่ำด้วยไม่ว่าจะเป็นงานเปิดสายรหัส งานกีฬา และมีงานกลางวัน   คือ open house ของมหาวิทยาลัยมาคั่นกลางช่วงออกกิจกรรมซึ่งนักศึกษาปี 3 เป็นเจ้าภาพจัด open house ของคณะ กลางวันต้องออกชุมชน กลางคืนต้องทำกิจกรรมนอกหลักสูตร และบางคืนต้องเรียนกลุ่มย่อยออนไลน์ และต้องเตรียมงานสำหรับโครงการด้วย นอนดึกดื่นติดต่อกันหลายคืน เรียกว่า หนักทั้งงานและการใช้ชีวิต จะขาดก็เพียงเรื่องความรักในกลุ่ม เอ หรือมีเรื่องความรักในกลุ่มอยู่ด้วยนะครับ

ผมเห็นว่าจุดสำคัญที่ทำให้โครงการครั้งนี้ประสบความสำเร็จในแง่การมีส่วนร่วมของชุมชน เนื่องมาจาก นักศึกษากลุ่มนี้ได้ไปร่วมรำหน้าขบวนแห่นาค ชาวบ้าน อสม. เห็นความน่ารักเป็นกันเองของนักศึกษา ตลอดจนเห็นเดินตากแดดกันดุ่ม ๆ ตลอดจึงให้ความร่วมมือร่วมใจกันอย่างเต็มที่ แสดงให้เห็นว่าหากทำด้วยใจ    ผลที่ออกมาย่อมนำซึ่งความปลาบปลื้มใจแน่นอน.

[แก้ว..อุบล จ๋วงพานิช]

อาจารย์ได้ดู Start-up series เกาหลีไหมคะ สนุกได้สาระค่ะ