โครงการผลิตแพทย์เพื่อชาวชนบทแนวใหม่

คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ จัดหลักสูตรแพทยศาสตรบัณฑิต แผนการศึกษาโครงการผลิตแพทย์เพื่อชาวชนบท  ดำเนินการย่างเข้าปีที่ ๓   ละในวันอาทิตย์ที่ ๑๕ กรกฎาคม ๒๕๖๑ ได้จัดการประชุมวิพากษ์การจัดกิจกรรมในพื้นที่โรงพยาบาลชุมชนเครือข่าย    ผมโชคดี ได้รับเชิญไปร่วมให้ความเห็น    จึงมีข่าวดีมาเล่าสู่กันฟัง

ในฐานะอดีตคณบดีของคณะแพทยศาสตร์แห่งนี้    จึงมีความปิติยินดีเป็นธรรมดา ที่ได้รับรู้ความก้าวหน้าของการปรับปรุงหลักสูตรแพทยศาสตร์มาเป็นลำดับ    จนในปี พ.ศ. ๒๕๖๑ นี้ เป็นหนึ่งใน ๒ คณะแพทยศาสตร์ ของประเทศไทย ที่ได้รับการรับรอง EdPEx 300  

เรื่องที่เราไปประชุมกันในวันนี้ เป็นเรื่องการฝึก นศพ. ปี ๑ และ ๒ ที่โรงพยาบาลชุมชนในพื้นที่   โดยที่ในหลักสูตรนี้ นักศึกษาจะไปฝึกงานในโรงพยาบาลชุมชน ๕๘ สัปดาห์ ในช่วงเวลา ๖ ปี   ที่แปลกไปจากหลักสูตรอื่นๆ คือ ในปีที่ ๔ – ๖ มีเวลาไปฝึกด้านการดูแลผู้ป่วยที่โรงพยาบาลชุมชน ปีละ ๑๖ – ๑๘ สัปดาห์  

การประชุมเริ่มด้วย รศ. พญ. จิตเกษม สุวรรณรัฐ ผู้อำนวยการหลักสูตร นำเสนอข้อมูลของหลักสูตร  และการเตรียมการพัฒนาหลักสูตร    ที่ถือได้ว่าเป็นหนึ่งเดียวในประเทศไทย ซึ่งดู PowerPoint ประกอบการนำเสนอได้ที่ (๓)    ตามด้วยรายการ เสียงสะท้อนจากนักศึกษาแพทย์  เป็นการนำเสนอประสบการณ์ฝึกงานในชุมชนช่วงปีที่ ๑ และ ๒ ของนักศึกษารุ่นแรก ที่เวลานี้เพิ่งขึ้นชั้นปีที่ ๓ ได้สัปดาห์เดียว    นักศึกษาที่นำเสนอ ๔ คน ไปฝึกต่างโรงพยาบาล (ชุมชน) กัน    ใช้วิดีทัศน์สั้นๆ นำเสนอให้เห็นสภาพการฝึกงาน   ตามด้วยการเสนอปัญหาหรือสิ่งที่ควรปรับปรุง  

ข้อที่น่าชื่นชมคือ ในบางโรงพยาบาล การฝึกงานของ นศพ. นำไปสู่ข้อค้นพบที่พัฒนาเป็นกิจกรรมการพัฒนาระบบการดูแลสุขภาพระดับพื้นที่ได้ เช่นการแก้ปัญหาความเครียดของ care-giver ที่ดูแลญาติผู้ใหญ่ในครอบครัว   โดยจัดตั้ง care-giver support group 

ส่วนข้อเสนอแนะให้ปรับปรุงที่สำคัญคือ การเขียน reflective journal ที่ นศพ. เข้าใจผิดว่าเป็นการเขียนรายงานส่งอาจารย์  แทนที่จะเป็นการเขียนเพื่อฝึกการสะท้อนคิดของตนเอง    ก็ได้รับการทำความเข้าใจให้ถูกต้องในวงประชุมนี้    อีกประเด็นหนึ่งคือการสื่อสารที่ไม่ทั่วถึงใน รพช.   ที่มีคนใน รพช. ไม่ทราบว่า นศพ. ไปทำอะไร  ภายใต้โครงการอะไร    ซึ่งเป็นเรื่องที่แก้ไขได้ง่าย  

ตามด้วยการอภิปรายสั้นๆ ของแกนนำชุมชน ๓ คน   และแพทย์พี่เลี้ยงใน รพช. ๔ คน   เรื่อง นศพ. เรียนรู้จากชุมชนอย่างไรให้บรรลุเป้าหมาย   สรุปได้ว่า ชุมชนไทยในปัจจุบันไม่ใช่พื้นที่ว่างเปล่า    แต่มีระบบการพัฒนา และมีระบบข้อมูล   การฝึกงานของ นศพ. ควรใช้ข้อมูลเหล่านั้น    ให้เกิดความรู้ความเข้าใจทั้งในระดับผู้ป่วยหรือยากลำบากเป็นรายๆ   และการเรียนรู้ระดับการจัดการเชิงระบบ    เน้นให้นักศึกษาฝึกเข้าไปมีปฏิสัมพันธ์ในลักษณะ empower ชุมชน ให้คนในชุมชนลุกขึ้นมาจัดการเรื่องสุขภาวะของตนเอง   

นพ. สุภัทร ฮาสุวรรณกิจ ผอ. รพ. จะนะ ผู้ดำเนินรายการสรุปว่า  ให้ นศพ. เข้าไปด้วยท่าทีของการเรียนรู้เพื่อเปลี่ยน mindset ของตนเอง    ที่ผมตีความว่า เป็น transformative learning   และผมชอบข้อคิดเห็นของ นพ. ประพันธ์ สมพร ประสาทศัลยแพทย์ รพ. หาดใหญ่ ที่เรียนแพทยศาสตร์ศึกษาด้าน rural medicine มาจากออสเตรเลียด้วย   ว่าการไปฝึกงานของ นศพ. ควรมีเป้าหมายเพื่อเรียนรู้ระบบดูแลสุขภาพในบริบทที่มีทรัพยากรจำกัด  

หลังอาหารเที่ยง เป็นรายการอภิปรายทั่วไป   ดำเนินรายการโดย รศ. นพ. อานุภาพ เลขะกุล    ผมชอบคำอธิบายของ นพ. สุภัทร ว่า การฝึกงานที่ รพช. เป็นการเรียนรู้แบบ practice-based ซึ่งมีธรรมชาติ holistic   และเป็นการเรียนกลับทาง คือเริ่มที่การปฏิบัติ ย้อนกลับไปเรียนทฤษฎี   

เรื่องที่เราย้ำกันคือ การเปลี่ยนมุมมองต่อ นศ.   จากผู้เข้ามาเรียนรู้แบบรอรับการป้อน   มาเป็นผู้มาเรียนรู้โดยการแสดงบทบาท co-creator   ร่วมทำงานสร้างสรรค์    ซึ่งเราเริ่มเห็นสะเก็ดเล็กๆ ของผลงานในลักษณะดังกล่าวจากการก่อตั้ง care-giver support group

การเสวนานำไปสู่เรื่อง university – community engagement   ที่หลักสูตรนี้น่าจะเป็นตัวเชื่อม มอ. ทั้งมหาวิทยาลัยเข้าไปทำงานหุ้นส่วนชุมชน    ตามที่ผมเคยเสนอไว้ที่ ๑, ๒

วิจารณ์ พานิช

๑๕ ก.ค. ๖๑

 

 

1 บรรยากาศในห้องประชุม

2 รศ. พญ. จิตเกษม นำเสนอการพัฒนาหลักสูตร

3 อีกมุมหนึ่งของห้องประชุม

4 ผู้นำชุมชนมาร่วมให้ความเห็นด้วย