เรียนสร้างการเห็นคุณค่าในตนเอง

หนังสือ The Six Pillars of Self-Esteem เขียนโดย Nathaniel Branden  ออกจำหน่ายตั้งกว่า ๒๐ ปีมาแล้ว คือปี 1995    แต่ยังเป็นหนังสือยอดนิยมสำหรับการสร้างแรงบันดาลใจ    ซึ่งผมตีความว่า เป็นส่วนสำคัญของ การเรียนรู้เพื่อการมีชีวิตที่ดี  

self-esteem มองได้หลายมุม    มุมดั้งเดิมเป็นมุมทางจิตวิทยา    เน้นมองที่คนพร่องคุณลักษณะนี้    แล้วเกิดปัญหาในชีวิต   

มุมมองใหม่เน้นที่การสร้างมนุษย์ที่สมบูรณ์    เพื่อชีวิตที่ดี    ซึ่งผมมองว่าต้องสร้างตั้งแต่วัยเด็ก     เป็นส่วนหนึ่งที่บูรณาการอยู่กับการเลี้ยงดู   การศึกษาในโรงเรียน  และการเรียนรู้จากสังคมโดยรอบ  

ผมตีความว่าการเห็นคุณค่าในตนเอง มั่นใจในตนเอง ต้องคู่กับการเห็นคุณค่าของผู้อื่น เคารพผู้อื่น    ซึ่งเป็นคุณสมบัติที่ต้องพัฒนาสั่งสมตั้งแต่เด็ก   

ชื่อหนังสือก็บอกแล้วว่าเขาเสนอเสาหลัก ๖ ด้าน เพื่อสร้างการเห็นคุณค่าในตนเอง     โดยเขาบอกว่า คุณสมบัตินี้ช่วยให้เป็นคนสติสัมปชัญญะเข้มแข็ง    ทำกิจการใดก็ได้ผลดี  

การเห็นคุณค่าในตนเอง ทำให้มีความคาดหวังสูงต่อตนเอง    กล้าตั้งความท้าทายตนเองสูง      เมื่อผสมกับคุณสมบัติด้านความพากเพียร พยายาม  ก็จะนำไปสู่ความสำเร็จในชีวิต   

หกเสาหลักของการสร้างการเห็นคุณค่าในตนเองได้แก่

• มีชีวิตอยู่อย่างมีสติ แยกแยะระหว่าง ๓ สิ่งคือ ความจริง (fact),  การตีความ (interpretation),  และ อารมณ์ (emotion)     จุดสำคัญคือ ต้องฝึกปฏิบัติ     โดยหมั่นถามตนเอง ว่าขณะนั้นตนมี ความรู้สึกอย่างไร  
• ยอมรับตนเอง (self-acceptance)  โดยผมเติมว่า เข้าใจตนเองอย่างที่เป็นอยู่    และหาทางเข้าไปดำเนินการเรื่องต่างๆ และเรียนรู้พัฒนาตนเอง        
• รับผิดชอบตนเอง (self-responsibility)    ไม่โยนความรับผิดชอบไปให้คนอื่น    อ่านแล้วผมนึกถึงคำ accountability ซึ่งหมายถึงความรับผิดรับชอบ    
• ยืนหยัดในความเป็นตนเอง (self-assertiveness)    กล้าแสดงตัวตน  แสดงจุดยืนของตน แม้จะแตกต่างจากคนอื่นๆ    อ่านถึงตรงนี้ ผมนึกถึงเครื่องมือ KM เช่น dialogue, BAR, AAR, storytelling  ซึ่งเป็นการฝึกปฏิบัติความเป็นตนเองทีละน้อยๆ 
• มีชีวิตอยู่อย่างมีเป้าหมาย (living purposefully)    เมื่อมีเป้าหมายก็ต้องปฏิบัติเพื่อบรรลุ เป้าหมาย    และหมั่นตรวจสอบว่าเดินไปบนเส้นทางสู่เป้าหมายนั้นหรือไม่ เพียงใด    และนำผลการตรวจสอบมาปรับปรุงวัตรปฏิบัติของตนเอง   
• ฝึกปฏิบัติความมั่นคงในคุณธรรมส่วนตน (personal integrity)   รวมทั้งมั่นคงในเป้าหมายชีวิต    และมั่นคงในการปฏิบัติเพื่อเป้าหมายนั้น   

หกเสาหลักเป็นรูปธรรมของการปฏิบัติ เพื่อนำไปสู่คุณสมบัติที่เป็นนามธรรม คือ การเห็นคุณค่าในตนเอง

เขาย้ำว่า พ่อแม่และครู เป็นบุคคลสำคัญในการช่วยให้เด็กพัฒนาการเห็นคุณค่าของตน     แต่ต้องไม่หลง ชมความสำเร็จ และลงโทษเมื่อทำผิด    ให้ส่งเสริมสิ่งที่เขาเรียกว่า reality-based self-esteem    คือการเห็นคุณค่า ของตนเองตามความเป็นจริง     และส่งเสริมความมุ่งมั่นในการพัฒนาตนเอง     โดยผู้ใหญ่ให้ positive constructive feedback   และสร้างบรรยากาศสภาพแวดล้อมที่ส่งเสริมให้เกิดการเรียนรู้ร่วมกันผ่านการปฏิบัติ เพื่อพัฒนาเด็กอย่างบูรณาการหลายด้านไปพร้อมๆ กันกับการพัฒนาการเห็นคุณค่าในตนเอง

องค์กรที่ประสบความสำเร็จ ต้องส่งเสริมให้พนักงาน มุ่งสร้างการเห็นคุณค่าในตนเอง     ผ่านการตั้ง เป้าหมายงานที่ท้าทาย  และร่วมกันฟันฝ่าเพื่อบรรลุเป้า     โดยผู้บริหารให้การสนับสนุน

วิจารณ์ พานิช

๒๓ ก.ย. ๖๐