การวิจารณ์วรรณกรรมเรื่องคำพิพากษาโดยใช้แนวคิดพุทธปรัชญา

วรรณกรรมเรื่อง คำพิพากษา เป็นวรรณกรรมที่เขียนขึ้นโดย ชาติ กอบจิตติ มีเนื้อเรื่องโดยย่อคือ ภารโรงชื่อ ฟัก เขาอาศัยอยู่กับแม่เลี้ยงตั้งแต่ที่พ่อเขาเสียชีวิตไป ในตอนเด็กเขาเป็นคนดี อยู่ในศีลธรรม เพราะเขาบวชตั้งแต่เด็ก แต่ด้วยปัญหาหลายอย่างทำให้เขาต้องลาสึก ต่อมาพ่อเขาก็เสียชีวิตลง เขาต้องอาศัยอยู่กับแม่เลี้ยงสองคนในกระท่อมท้ายวัด ด้วยความที่พ่อของฟักเป็นภารโรงเมื่อพ่อฟักเสียฟักจึงได้รับตำแหน่งแทนพ่อ เขาทำหน้าที่ได้อย่างไม่ขาดตกบกพร่อง ขยันหมั่นเพียร คนในหมู่บ้านตางชื่นชมเขา แต่ชีวิตของฟักหลังจากนั้นก็เริ่มเปลี่ยนไปเพราะมีคนกล่าวหาว่าเขากับแม่เลี้ยงของเขา แต่เขาไม่เคยปฏิเสธ เพราะคิดว่าเขาไม่ได้เป็นแบบที่คนอื่นกล่าวหาจึงไม่โต้ตอบ ด้วยความที่แม่เลี้ยงของเขาเป็นคนสติไม่ดี นางจึงชอบเรียกฟักว่าผัว ชาวบ้านยิ่งคิดกันไปต่าง ๆ นา ๆ จนไม่ไม่ใครชอบฟัก ไม่คุยกับฟัก มีแค่เพียงครูใหญ่ ซึ่งเป็นครูที่โรงเรียนคอยให้กำลังใจและคุยกับเขา เขาจึงไว้ใจครูใหญ่ แต่เมื่อนานไปทุกอย่างก็ยิ่งเลวร้ายลงเรื่อยๆ ครู่ใหญ่ก็เช่นกัน เพราะฟักรู้ว่าครูใหญ่โกงเงินที่ฟักนำไปฝากไว้ ฟักเริ่มรู้ความจริงว่าครูใหญ่ไม่ใช่คนดี ฟักเกิดความเครียดจึงไปปรับทุกกับสัปเหร่อไข่ ซึ่งสัปเหร่อไข่คือเพื่อนบ้านคนเดียวที่ยังดีกับเขา ฟักเริ่มกินเหล้า ติดเหล้า เพราะคิดว่าเหล้าคือทางออกของปัญหา ยิ่งเป็นแบบนั้นชาวบ้านยิ่งเกลียดฟัก เมื่อฟักกินเหล้าหนักเขาก็เริ่มเปลี่ยนไปทั้งร่างกายและจิตใจ เขาไม่ตั้งใจทำงานอย่างที่เคย สร้างปัญหาต่างๆ ร่างกายของเขาก็เริมผิดปกติ เขาผอมแห้ง ตาเหลือง พุงย้อย จนในวันหนึ่งเขาอาเจียนออกมาเป็นเลือด และในที่สุดเขาก็เสียชีวิตลง วันที่เผาฟัก ครูใหญ่เป็นเจ้าภาพ ชาวบ้านมาร่วมมากมายเพราะฟักเป็นเหมือนศพทดลองที่เผาในเตาแบบใหม่ที่เพิ่งมีเข้ามาในหมู่บ้าน แล้วที่ชาวบ้านมาร่วมงานก็ไม่ได้มีเสียใจ แต่เพียงแค่มาดูการเผาแบบใหม่เท่านั้น มีเพียงสัปเหร่อไข่เท่านั้นที่สงสารฟัก

จะเห็นได้ว่าเรื่องราวชีวิตของฟักนั้นน่าสลดใจยิ่งนักแต่ก็สามารถสะท้อนสังคมได้ดี จากแนวคิดพุทธปรัชญา เราจะเห็นว่าการใช้ชีวิตในสังคมปัจจุบันเราต้องอาศัยหลักธรรมทางพุทธศาสนาเพื่อให้เข้าใจชีวิต และอยู่ในสังคมได้อย่างมีความสุข ฟักถือเป็นปัจเจกบุคคลที่โดนกระทำจากความเข้าใจผิดของคนรอบข้าง ยิ่งเขาไม่ปฏิเสธเขายิ่งพบกับปัญหา เขาอาจจะมีความคิดที่ดี การกระทำ แต่ไม่มีใครเห็นความดีของเขา เมื่อยามเขาดีชาวบ้านก็ชม แต่เมื่อได้ยินคำกล่าวหาจากคนอื่น ๆ ชาวบ้านก็พร้อมที่จะซ้ำเติม การใช้ชีวิตในสังคมปัจจุบันเราอาจจะเห็นว่ามีคนหลายประเภท คนดีก็มี คนเลวก็มาก เราไม่สามารถที่จะเลือกคบใครได้ แต่เราสามารถที่จะเลือกปฏิบัติตนอย่างไรได้ ฟักเขาเลือกทางออกที่ผิด เขาเลือกน้ำเมาเพื่อคลายความเครียดและคิดว่าเป็นทางออกทางความคิด ความอิสระทีดีที่สุด แต่สุดท้ายเขาก็พบกับอิสระที่แท้จริงคือ ความตาย

สังคมในปัจจุบันเป็นสังคมที่อยู่ยากขึ้นทุกวัน เราควรมีสติในการใช้ชีวิต ก่อนจะทำสิ่งใดเราควรคิดให้รอบครอบ ไม่หลงกับคำพูดหรือวัตถุที่เป็นความสุขเพียงชั่วคราว ใช้ชีวิตอยู่ในศีลธรรม เข้าใจชีวิตตนเองให้มากที่สุด เราก็จะมีความสุข