พลังงาน กับ นิพพาน (คิด)

ในทางฟิสิกส์ "กฎการอนุรักษ์พลังงาน" (Law of Conservation of Energy) บอกว่า พลังงานจะไม่มีวันสูญหายไปหรือเกิดขึ้นใหม่ แหล่งกำเนิดพลังงานที่เราสร้างขึ้นเช่น โรงไฟฟ้า โรงกลั่นน้ำมัน แบตเตอรี่ เซล์แสงอาทิตย์ หรือแม้เรี่ยวแรงที่ได้จากอาหารที่เรารับประทานนั้น เป็นเพียงการเปลี่ยนรูปของพลังงานจากแบบหนึ่งไปยังแบบหนึ่งเท่านั้น เช่นเดียวกันพลังงานที่เราใช้ไป เช่น น้ำมันที่เติมในรถยนต์ แบตเตอรี่มือถือ หรือแม้แต่พลังงานที่เราใช้ในการเคลื่อนไหว ก็เป็นแต่เพียงการเปลี่ยนไปของพลังงาน พลังงานไม่ได้หายไปไหน ... ขอให้ทำใจรับความจริงนี้ก่อนเป็นเบื้องต้น

ในทางพุทธศาสนา "กฏแห่งไตรลักษณ์" บอกว่า ทุกสรรพสิ่ง (เว้นไว้แต่นิพพาน) ล้วนแต่ตกอยู่ภายใต้กฎแห่งไตรลักษณ์ คือ เกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป ตามลักษณ์ของสรรพสิ่งคือ ทุกขัง (ทนอยู่ไม่ได้) อนิจจัง (แปรเปลี่ยนไป) อนัตตา (บังคับไม่ได้)

หากเอา "กฎการอนุรักษ์พลังงาน" เป็นฐานคิด อาจบอกได้ว่า การไม่สูญหายของพลังงานนั้น เป็น "ความยั่งยืน" พลังงานไม่เกิดไม่ดับ แต่ถ้ายึดเอา "กฎแห่งไตรลักษณ์" กลับได้ว่า "ไม่มีอะไรยั่งยืนยกเว้นนิพพาน" ดูเหมือนจะขัดแย้งกัน

พิจารณา "พลังงาน" ที่นิยามว่า เป็นความสามารถในการทำงานได้ของสรรพสิ่ง ในเชิงกระบวนการนั้น ดูเหมือนการมีอยู่ของพลังงานจะอยู่เหนือ "กฎไตรลักษณ์" คือ ไม่เกิดไม่ดับ ส่วน "นิพพาน" ที่นิยามตามคำสอนของพระพุทธเจ้าว่า เป็นสภาวะที่ดับแล้วซึ่งเหตุแห่งการเกิดคือกิเลส พ้นทุกข์โดยสิ้นเชิง อยู่เหนือ "กฎแห่งไตรลักษณ์" เป็นความจริงสูงสุดที่เที่ยงแท้ ไม่แปรเปลี่ยน ไม่เกิดไม่ดับ

คำถามคือ "นิพพาน" อยู่ภายใต้ "กฎการอนุรักษ์พลังงาน" หรือไม่ ? ในสภาวะ "นิพพาน" มีพลังงานไหม พลังงานเป็นศูนย์ไหม ?

ดังที่ได้กล่าวไป นิยามของ "พลังงาน" คือ ความสามารถในการทำงานหรือเรียกได้ว่า เป็นความสามารถในการทำให้เกิดงาน (work) ในที่นี้คือปริมาณทางฟิสิกส์ที่เราใช้เรียกผลคูณระหว่างแรงกับการกระจัด (ระยะที่ทำให้สิ่งนั้นเคลื่อนที่ไปได้ในทิศทางตามแรงลัพธ์นั้น)

นั่นคือ "พลังงาน" นี้เอง ที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลง การทดลองทางฟิสิกส์พบว่า ถ้าเราทำให้พลังงานของระบบน้อยลงเรื่อยๆ ด้วยการลดอุณหภูมิ การเคลื่อนที่จะช้าลงเรื่อย ๆ จนมีแนวโน้มจะหยุดและควบแน่นกลายเป็นสถานะใหม่ (์Bose-Einstein Condensation) ... ดังนั้นจากผลการทดลองพบว่า ถ้ามีพลังงานจะมีการเปลี่ยนแปลง ... สรุปว่า พลังงานคือสิ่งที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลง

ทั้งหมดที่ว่ามา ... สรุปได้ไหมครับว่า ในสภาวะนิพพานนั้นไม่มีพลังงาน อย่างน้อยคือไม่มีพลังงานในความหมายที่เรารู้จักกันทุกวันนี้ "นิพพาน" จึงไม่ได้อยู่ภายใต้กฎการอนุรักษ์พลังงาน สรรพสิ่งใด ๆ ที่ได้เกิดขึ้นแล้ว จะอยู่ภายใต้ "กฎการอนุรักษ์พลังงาน" (เปรียบเสมือนวงกลมเล็กสุด) ทุกสรรพสิ่งทั้งที่เกิดแล้วและยังไม่เกิดอยู่ภายใต้ "กฎแห่งไตรลักษณ์" (เปรียบเสมือนวงกลมขนาดกลาง) แต่ถ้าปฏิบัติตามคำสอนของพระพุทธเจ้า เรียนรู้จนบรรลุธรรม เปรียบเหมือนวงกลมใหญ่ ที่จะไม่กลับไปเกิดใหม่อีกแล้ว....ดังภาพ

หากเอาเรื่องนี้ไปถามพ่อแม่ครูอาจารย์ ท่านคงบอกว่า “สงสัย ให้รู้ว่าสงสัย….

[ยายธี]

เขียนดี..คิดได้..คิดดี...(ชอบมากเจ้าค่ะ)