แม่กุ ต้นแบบทักษะการบำบัดด้วยกิจกรรม
ผมได้เคยบันทึกการเรียนรู้ทักษะการจัดกลุ่มพลวัติ ซึ่งเป็นสุดยอดการฝึกแก้ปัญหาและติดสินใจประเมินระดับการรู้คิดหรือความรู้ความเข้าใจในผู้รับบริการทางกิจกรรมบำบัดทุกช่วงวัยที่ต้องการพัฒนาทักษะทางสังคมหลังจากเกิดภาวะความบกพร่องทางร่างกาย จิตสังคม และการเรียนรู้ ที่ส่งผลกระทบลดความสุขความสามารถในการทำกิจกรรมการดำเนินชีวิตที่มีเป้าหมายกับมีความหมายในแต่ละรายบุคคล
วันนี้ดร.ป๊อปขอขอบพระคุณคุณแม่กุ ผู้นำสุขภาวะและทักษะเมตตาด้วยความเป็นครู ไม่เคยตีเด็ก ใช้คำพูดสอนเด็ก ใช้ใจเย็นเมตตา และให้โอกาส ตลอด 10 ปี ในการบำบัดฟื้นฟูด้วยกิจกรรม หรือ Activities Therapy ด้วยธรรมชาติของคุณแม่ผู้รักลูกที่ป่วยเป็นจิตเภทถึงสองท่าน โดยคุณเอคือผู้ที่ตระหนักรู้ดูใจตนเองกว่า 8 ปี ในการยอมรับทานยาและรู้สึกเป็นสุข อยากหายป่วย กล้าออกสื่อด้วยเป็นคนแรกที่ดูแลตนเองได้แล้วใช้ความย้ำคิดย้ำทำมองดอกไม้และวาดออกมาได้อย่างปราณีต โดยมีคุณแม่กุเป็นผู้สร้างแรงจูงใจ ออกแบบแนวคิดการวาดภาพดอกไม้ในวรรณคดีไทย พร้อมประกอบกลอนอันไพเราะจากวรรณคดีไทย และช่วยพัฒนาทักษะการวาดรูปจากภาพแรกจนถึงภาพที่ 44 จนตีพิมพ์สวยงาม ได้เข้าเฝ้าสมเด็จพระเทพฯ ออกรายการเจาะใจ และเป็นคู่กับแม่กุช่วยเหลือเคส พร้อมบุกเบิกระบบการฟื้นคืนสุขภาวะกับคุณหมอสมรัก ณ ศูนย์สายใยครอบครัว
วันนี้ผมยินดีที่เคยสัญญากับคุณแม่กุ ผู้เป็นปรมาจารย์ด้านการฟื้นคืนสุขภาวะของไทย ผู้นำสุขภาวะจิตอาสาช่วยเหลือผู้มีประสบการณ์สุขภาพจิตพร้อมครอบครัวกว่า 6,000 ราย ใช้เวลาเต็มวันอย่างน้อย 7 วันและอย่างมาก 1-4 เดือน ในการกระตุ้นการรู้คิด การทำงานของสมองผ่านการวาดรูปที่สะท้อนอารมณ์จากสี ลายเส้น และรูปทรง เช่น สีน้ำตาลม่วงบ่งชี้อารมณ์ซึมเศร้า สีเหลืองบ่งชี้ความสุข สีส้มบ่งชี้อารมณ์แปรปรวน และการฝึกทักษะการดูแลตนเองในสถานการณ์จริง โดยตั้งเป้าหมายสูงสุดตลอดชีวิตอย่างดีงามว่า "ลูกเอเคยอยู่รพ.ไม่ได้ อยากกลับบ้าน หมอบอกแม่กุรักษาลูกไม่ได้ แม่กุบอกหมอจะต้องรักษาให้ดีกว่าหมอเพราะความรักลูก ทำไมเราถึงโชคร้าย คิดๆก็ร้องไห้ ถ้าร้องไห้ ใครจะดูแลลูก พนมมือ ถ้าข้าพเจ้ารักษาลูกหายเมื่อไร จะรักษาลูกคนอื่นเหมือนลูกตนเอง" ... นับเป็นการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ข้ามศาสตร์ (Interdisciplinary) จนถึงทำแทนกันได้ (Transdisciplinary) ที่ดีกว่าสหวิชาชีพแยกส่วน (Multidisciplinary) ภายใต้วิกฤตของสังคมไทยที่ยังขาดแคลนผู้นำดีงามอย่างคุณแม่กุในการช่วยเหลือผู้มีประสบการณ์สุขภาพจิตกว่า 10% ของประชากรไทย
ดังนั้นเมื่อสังเกตและมีส่วนร่วมกับการทำงานของแม่กุกับเคสกว่าสิบท่าน ทำให้ผมขอชื่นชมและคิดค้นถอดบทเรียน "แม่กุโมเดล" ที่เทียบเคียงกับแบบจำลองกิจกรรมการดำเนินชีวิตของมนุษย์ที่เน้นระบบการสร้างแรงจูงใจกับความสนใจและความตั้งใจเปิดใจในการพัฒนาทักษะชีวิตของตนเองให้มีศักยภาพ ประกอบกับ 10 S (โปรแกรมการบำบัดด้วยกิจกรรม) กับ 5 R (ทักษะของผู้บำบัด) ตามภาพข้างบนนี้
และครึ่่งวันบ่าย ผมขอขอบพระคุณและปรบมือดังๆ แสดงความชื่นชมกับผลงานการฝึกทักษะการสร้างกลุ่มกิจกรรมบำบัดแบบพลวัติ ซึ่งเป็นประสบการณ์จริงครั้งแรกของนศ.กิจกรรมบำบัดชั้นปีที่สาม ม.มหิดล แม้ว่าจะต้องปรับปรุงในหนึ่งชม.ต้น เพิ่มความรับผิดชอบในการกระจายงาน บทบาท และหน้าที่ ในแต่ละรายบุคคล อย่างตรงเวลา อย่างมั่นใจในสมรรถนะในการสร้างสัมพันธภาพกับผู้รับบริการ และอย่างมีระบบการวางแผนกิจกรรมที่มีเป้าหมายกับความหมายตามความต้องการของผู้รับบริการ โดยควรใส่ใจ เปิดใจ และตั้งใจ วางแผนกระบวนการทางกิจกรรมบำบัดที่มีประสิทธิภาพและประสิทธิผลมากขึ้น เช่น ไม่ควรใช้กิจกรรมนันทนาการแบบการเต้นร้องเพลงพร้อมทำท่าทางที่เร็วกับหลายขั้นตอนคล้ายนำรับน้องในมหาลัยเพราะผู้รับบริการมีระดับการรู้คิดแยกเป็นสองกลุ่มคือ ระดับการใช้ท่าทางและระดับการใช้ตามือ กับระดับการทำกิจกรรมหนึ่งเป้าหมายและการสำรวจสิ่งแวดล้อม อีกทั้งยังมีการปล่อยให้เกิดความเงียบที่ทำให้กลุ่มกิจกรรมไม่เป็นพลวัติ และไม่ได้เกิดการฝึกวางแผนพร้อมทดลองทำอย่างมีเหตุผลทางคลินิก
ขอบพระคุณอ.แอนกับอ.เดียร์ ที่เป็นผู้เปิดใจให้ความสุขความสามารถของตนเองได้เรียนรู้อย่างต่อเนื่องเพื่อพัฒนาทักษะความเป็นครูที่ดีงามพร้อมๆกับนักกิจกรรมบำบัดที่มีคุณภาพ เป็นต้นแบบแก่นักศึกษาในช่วงหนึ่งชม.หลัง และขอบพระคุณคุณหมอหยกที่สะท้อนความมีชีวิตชีวาในการจัดกลุ่มที่ทำให้ปรับเปลี่ยนอารมณ์ความรู้สึกที่เป็นบวกพร้อมส่งเสริมทักษะการเข้าสังคมในขอบเขตการใช้เวลาว่างทำกิจกรรมที่มีคุณค่าได้น่าประทับใจ สังเกตและเรียนรู้จากการแสดงสีหน้า ท่าทางประกอบ และอารมณ์ที่สนุกสดชื่น เกิดการเข้าร่วมทำกิจกรรมได้อย่างมีสุขภาวะ
ทำให้ผมขอสรุปบทเรียนที่นศ.ควรเตรียมปรับการวางแผนจัดกลุ่มพลวัติให้มีตัวเลือกที่พร้อมกระตุ้นทักษะการแก้ไขสถานการณ์ตามระดับการสื่อสารและการแสดงออกทางอารมณ์ความรู้สึกที่ขึ้นลงของผู้รับบริการด้วยการเพิ่มพูนทักษะเมตตาแห่งตนเพื่อช่วยเหลือผู้อื่นด้วยความจริงใจ มิใช่ขาดการกระตุ้นบทบาทผู้บำบัดในสามกระแส ได้แก่ ผู้สอนจัดกระบวนการ ผู้เรียนรู้ร่วมกับผู้รับบริการ และผู้ประเมินทักษะของผู้รับบริการที่เกิดการเปลี่ยนแปลงขณะทำกิจกรรมที่มีคุณค่า โดยเฉพาะการวางแผนทำงานเป็นทีม แยกแยะผู้นำกลุ่มคนเดียวและส่งต่อผู้ช่วยนำกลุ่ม การดึงศักยภาพของผู้บำบัด เช่น การเล่นเปียโนด้วยใจพร้อมเสียงเพลงง่ายๆ ตามคำร้องขอของผู้รับบริการ และการคิดยืดหยุ่นก่อนลงมือจัดกิจกรรมบำบัด เพราะผมผิดหวังเล็กน้อยที่นศ.ขาดการสื่อสารกับอาจารย์ให้เป็นรูปธรรมว่าจะไม่เล่นเปียโนด้วยเหตุผลเสียงเปียโนเพี้ยนแล้วเล่นลองเสียงขณะที่เกิดการแยกเป็นสองกลุ่มที่อาจารย์ทั้งสองต้องใช้เสียงที่ดังชัดเจนในกลุ่ม ตลอดจนใช้เพลงและท่าทางที่ทำขึ้นทันทีโดยมิได้พิจารณาความหมายของเพลงแบบลาจากที่อาจกระตุ้นปมความเศร้าของผู้รับบริการได้ ทำให้ผมต้องหยุดการปิดกลุ่มที่ไม่เหมาะสมตามวิสัยทัศน์เฉพาะทางด้านกิจกรรมบำบัดจิตสังคมของผม ซึ่งขออภัยนศ.ในครั้งนี้เพื่อเป็นบทเรียนที่เหนื่อยมากที่ต้องกระตุ้นนศ.เพื่อไปกระตุ้นผู้รับบริการพร้อมๆกัน โดยภาพรวมนศ.เกินครึ่งที่ปรับตัวได้อย่างเปิดใจ
ความเห็น (3)
ขอขอบคุณ อ.ป๊อบ ที่ใส่ใจรายละเอียดกับการสอนและสะท้อนความคิดเห็นอย่างจริงใจและตรงไปตรงมาค่ะ หากจะปลูกต้นไม้กลางทะเลทราย ไม่ว่าจะเจออุปสรรคอะไร ขอให้ผู้ปลูกอย่าพึ่งท้อแท้นะคะ อาชีพนี้ต้องการต้นแบบที่ดีและคนที่ทุ่มเททั้งกาย-ใจและจิตวิญญานแบบอ.ป๊อบค่ะ
สู้ๆ :)
ขอบพระคุณมากครับอ.แอน ขอมอบกำลังใจและแรงบันดาลใจในการร่วมบ่มเพาะความดีงามด้วยกิจกรรมบำบัดศึกษาต่อไปครับผม
ขอบพระคุณกำลังใจจากพี่โอ๋และพี่นงนาทมากครับผม