ชีวิตที่พอเพียง : ๑๗๐๐. ศิลปะแห่งความเป็นไท

          ระหว่างนั่งเครื่องบินของสายการบินไทยไปปักกิ่ง  วันที่ ๓๐ ต.ค. ๕๕ ผมได้อ่านข้อเขียนเรื่อง “คนหนีรัฐ” โดยนิธิ เอียวศรีวงศ์ ในนิตยสาร มติชนสุดสัปดาห์ ฉบับวันที่ ๒๖ ต.ค. - ๑ พ.ย. ๕๕  อ่านแล้วรู้สึกประเทืองปัญญาสุดๆ

          ได้ยืนยันความรู้สึกของผมว่า คนบางกลุ่มไม่ชอบอยู่ใต้การปกครอง  ไม่ว่าโดยระบอบใด  เขาชอบอิสระ  ต้องการกำหนดวิถีชีวิตของตนเอง  ไม่ต้องการให้มีคนมากำหนดให้  คนเหล่านี้มีอยู่ทั่วไปในทุกดินแดนของโลก  ในประเทศไทยทางใต้ เป็นกลุ่ม “ ไพร่หนีนาย”  หลบไปอยู่ตามป่าเขา  ที่อำนาจรัฐเอื้อมไปไม่ถึง  ผมรู้จักคำนี้สมัยเป็น ผอ. สกว. และไปร่วมกระบวนการวิจัยที่นำโดย ศ. สุธิวงศ์ พงศ์ไพบูลย์

          ผมดีใจที่ ศ. ดร. นิธิ เอียวศรีวงศ์ ระบุในบทความของท่านว่า อาศัยความคิดและข้อมูลบางส่วนจาก James C. Scot. The Art of Not Being Governed. เพราะทำให้เราได้ตระหนักว่า  ความเป็นไท ไม่ถูกปกครอง เป็นคุณลักษณะอย่างหนึ่งของมนุษย์

          กล่าวอย่างนี้แล้ว ผมก็เถียงตัวเอง  ว่าความเป็นไทอย่างสัมบูรณ์ ไม่มี  ยกเว้นคนที่บรรลุสัมมาสัมโพธิญาณแล้ว  หมดเยื่อใยจากโลกย์แล้ว 

          แม้เราจะเป็นไทจากรัฐ หรือกลไกของรัฐ  แต่เราก็ยังตกอยู่ใต้ความรัก ความสัมพันธ์ในครอบครัว  ตัวความรักนั้นเอง เป็น “บ่วงมาร” แห่งความหลุดพ้น

          ผมจึงเห็นใจ และเข้าใจ ลูกๆ ที่เป็นคนแข็งแรง  ที่พยายามเป็นไทจากร่มเงาของพ่ออย่างสุดเหวี่ยง  แม้จะเป็น “ร่มเงา” เล็กๆ  แต่เขาก็ไม่อยากอยู่ใต้  เขาอยากเผชิญคลื่นลมแห่งโลกย์ และชีวิตจริงของเขา

          ลูกๆ ของผม พยายามอย่างที่สุดที่จะไม่กล่าวอ้าง ว่าเป็นลูกของหมอวิจารณ์  เพราะเขาต้องการเป็นตัวของตัวเอง หรือต้องการเป็นไทนั่นเอง

          ด้วยเหตุนี้ ผมจึงโชคดี ที่ไม่แปดเปื้อนเรื่องการใช้อิทธิพลเพื่อหางาน หรือหาที่เรียน ให้ลูก  ไม่มี conflict of interest เกี่ยวกับงานของลูกเมีย 

วิจารณ์ พานิช
๓๐ ต.ค. ๕๕