" เหยียบจมูก "

“เหยียบจมูก”

ขบวนพาเหรด ค่อยๆ เดินผ่านหน้าผู้ชมมาทีละคณะๆ พร้อมเสียงกลองอึกทึก ผู้คนที่รายล้อมอยู่ข้างรั้วที่กั้นไว้ด้านข้างก็เบียดเสียดกันยื่นหน้าออกมาดู คนเดินนำทีม ไม่แน่ใจว่าจะเรียกว่าคนหรือผี ที่เดินนำทีม ร่างกายสูงใหญ่ เสื้อคลุมสีดำยาวคลุมศีรษะจรดปลายเท้า ใบหน้าตกแต่งด้วยหน้ากากคล้ายกะโหลกผี ถือป้ายมีข้อความ อ่านเร็วๆบางส่วนได้ว่า “ Hey Thai Kid$ Plea$e Smoke”ตามมาด้วยริ้วคณะนักเรียน เด็กๆมีทั้งการเดินถือป้ายผ้า และร้องตะโกนพร้อมๆกันคล้ายเพลงเชียร์สั้นๆ สองสามประโยค ซ้ำๆกันจนเสียงห่างออกไป ขบวนนักศึกษาก็เริ่มเดินเข้ามา หลายคนมีการแสดงทำท่าทางประกอบ พร้อมทั้งพอกสีตามใบหน้าและแขน เดินไปกลางทางแล้วหยุดทำท่านิ่ง คนที่ตัวสีเงินทั้งใบหน้าและมือแขน ทำท่ายื่นบุหรี่ที่มัดรวมกันคล้ายประทัดกำมือหนึ่งที่มีสายฉนวนยื่นออกมาด้วย ยื่นให้นักศึกษาหนุ่ม ที่ยืนนิ่ง มองมาที่บุหรี่ที่ยื่นให้ หุ่นคนยืนนิ่ง สี่ห้าคู่ หลายคนเดินตามมาดู ช่างภาพจากหลายสื่อ ยืนล้อมถ่ายทั้งภาพนิ่งและภาพเคลื่อนไหว เหลียวมองกลับไป เห็นขบวนนักรณรงค์การสูบบุหรี่ต่างๆ ตามต่อด้วยขบวนจากชาวต่างชาติ 10 กว่าคน หลายคนหน้าตาเหมือนคนไทย มีสองสามคนที่โพกผ้าคลุมศีรษะปิดปรกลงมาคลุมถึงไหล ผู้ชายอีกคนใส่เสื้อ คล้ายเสื้อชาวตากาล็อก ชายอีกคนสวมเสื้อลวดลายเหมือนสะโหร่งปาเต๊ะ ยังมีผู้หญิงร่างสูงผมสีทองอีกคนที่รวมอยู่ในกลุ่มนี้ด้วย พวกเราถ่ายรูปกันเพลิดเพลิน บางคนวิ่งเก็บภาพ จนมายืนสงบนิ่งรวมกัน เมื่อมีเสียงพิธีกรในงาน ดังออกจากไมค์ ว่าขอให้ประธานการจัดงาน ศ.นพ.ประกิต มูลนิธิรณรงค์เพื่อการไม่สูบบุหรี่ ได้กล่าวอะไรกับผู้มาร่วมงานในวันนี้

เย็นวันนั้น มีข่าวว่าตำรวจได้เข้าตรวจสถานที่จัดนิทรรศการอุตสาหกรรมเครื่องจักรผลิตยาสูบ ณ ศูนย์แสดงสินค้าที่เมืองทองธานี เช้าวันรุ่งขึ้น ตำรวจเชิญผู้จัดงานแสดงสินค้า เข้ารับฟังการแจ้งข้อหา ศาลตัดสินในวันถัดไป ให้ปรับผู้จัดงาน ในข้อหาที่จัดแสดงผลิตภัณฑ์ยาสูบในที่สาธารณะให้ผู้อื่นพบเห็น เข้าข่ายเป็นการโฆษณาผลิตภัณฑ์ยาสูบ เสียค่าปรับ 20,000 บาท ซึ่งเป็นครั้งแรกที่การจัดนิทรรศการอุตสาหกรรมยาสูบระดับภูมิภาค ถูกศาลสั่งลงโทษ ฐานกระทำผิดกฎหมายของประเทศที่มาจัดแสดง

ขณะที่ฉันกำลังจิบกาแฟ ท่ามกลางผู้เข้าประชุมไม่ถึง 10 ท่าน ผู้พูดที่นั่งถัดไปเป็นคนที่ 4 เกือบจะถึงหัวโต๊ะประชุมก็รายงานว่า มีข้อมูลที่พอจะยืนยันได้ว่า จะมีการจัดแสดงนิทรรศการอุตสาหกรรมเครื่องจักรเกี่ยวกับยาสูบระดับภูมิภาคขึ้นที่ประเทศไทยในปลายปีนี้ แต่สถานที่และวันที่ ยังไม่ชัดแจ้ง จะมีการติดตามมารายงานต่อไป “ทำไมเขาเลือกมาจัดที่ประเทศไทยน๊ะ ทั้งๆที่เขาก็รู้ดีว่าเรามีกฎหมายควบคุมยาสูบที่เข็มแข็ง” มีเสียงถามขึ้นกลางวง การพูดคุยในวันนั้น จริงๆแล้วประเด็นหลักคือการเตรียมการผลักดันให้มีการประกาศเป็นนโยบายของรัฐบาล ในเรื่องการห้ามอุตสาหกรรมยาสูบแทรกแซงนโยบายของรัฐ ฉันในฐานะเป็นสมาชิกใหม่ของวงการนี้ จึงยังไม่ค่อยเข้าใจนักว่ามันคืออะไร การมานั่งประชุมหลายๆครั้งที่ผ่านมา จึงอยู่ในฐานะของผู้ดูและผู้ฟัง

  

การจัดบูทนิทรรศการวิชาการบุหรี่กับสุขภาพปีนี้ ก็คล้ายๆกับทุกปี เรียงรายด้วยการแสดงผลงานของเครือข่ายต่างๆ เมื่อก้าวพ้นบันไดเลื่อนขึ้นมาที่ชั้นสองของโรงแรมมิราเคิลแกรนด์ ก็จะเห็นบูทของโรงเรียนมัธยมต่างๆ มองถัดไปจะเห็นบูทของเครือข่ายต่างๆ รวมทั้งบูทของมูลนิธิรณรงค์เพื่อการสูบบุหรี่ แต่มีมุมนึงที่จะพิเศษกว่าปีก่อนๆ เห็นจะเป็นโต๊ะลงชื่อ “ร่วมต่อต้าน Tab Info” เวลาเดินมาถึงมุมนี้ หลายๆคน หยุดอ่านโปสเตอร์สีแดง เต็มสองบอร์ด แล้วก็เข้าไปจับปากกา เขียนบนสมุดที่วางไว้บนโต๊ะ ตัวฉันเองก็ไปเขียนชื่อลงบนสมุดกับเขาด้วยเหมือนกัน ต่อมาชื่อของพวกเราก็ไปปรากฏบนเวบไซด์หนึ่ง ที่มีคนจากทุกมุมโลกสามารถเปิดอ่านและร่วมลงชื่อได้ การลงชื่อครั้งนี้ ดูเหมือนจะตื่นเต้นกว่าการลงชื่อต่อต้านความรุนแรงต่อสตรีที่มีดาราฮอลีวูด กับ เชื้อพระวงศ์ไทยท่านหนึ่งเป็น Brand ambassador ซะอีก มันเหมือนการเผชิญหน้ากับโจรที่กำลังจะเข้ามาปล้นบ้าน อย่างประชิดตัวทีเดียว

ก่อนจะถึงวันเปิดงานแสดงสินค้า ข้อมูลส่งผ่านมาทาง email โดยสมาชิกเครือข่ายท่านหนึ่ง ที่เป็นอาจารย์มหาวิทยาลัยนอกเมืองหลวงในภาคเหนือ สรุปสถานการณ์ที่ติดตามความเคลื่อนไหว การจัดนิทรรศการครั้งนี้ พร้อมกับทำชุดภาพนิ่งให้สามารถสื่อสารกับสาธารณะได้ด้วย วันที่พวกเราไปยืนประท้วงหน้าสถานที่จัดงาน แกก็เป็นคนหนึ่งที่พยายามจะเข้าไปสังเกตการณ์ในงานแสดงสินค้านั้นด้วย แต่ไม่สามารถเล็ดลอดเข้าไปได้ พรรคพวกอาจารย์ที่อยู่ภาคอีสานก็ชวนพวกนักศึกษามาร่วมการประท้วงในวันนั้นและจัดการแสดงหุ่นคน ได้อย่างน่าสนใจ

     อีกด้านหนึ่งนักต่อต้านยาสูบจากหลายประเทศในเอเชียรวมทั้งประเทศออสเตรเลีย ได้มาประชุมร่วมกันที่ประเทศไทยเพื่อทำงานร่วมกันด้านการเฝ้าระวังอุตสาหกรรมยาสูบ ก็ถูกประสานให้ลงทะเบียนเพื่อเข้างาน แต่ไม่สามารถเข้าไปในบริเวณงานได้จริง ถูกสกัดที่หน้าประตูทางเข้าที่มีทั้งเรเซอร์ตรวจวัตถุโลหะ และเจ้าหน้าที่ที่ตรวจรายชื่ออย่างละเอียด และแจ้งให้ทราบว่า ไม่พบรายชื่อในเอกสารผู้ที่ลงทะเบียน จึงไม่สามารถให้เข้าร่วมงานได้ กลุ่มนี้จึงได้แต่มาร่วมงานประท้วงที่หน้าบริเวณงาน เผอิญฉันก็เป็นสมาชิกอยู่ในกลุ่มนี้ด้วย ที่คิดตื่นเต้นตั้งแต่เมื่อวันก่อนงาน ว่าเราจะได้ทำหน้าที่เข้าไปดูบรรยากาศในงานด้วย ก็เลยนึกเสียดายว่า ไม่ได้เข้าไป แต่มีบางคนในเครือข่ายสามารถเข้าไปได้ และได้ เก็บภาพภายในงานมาได้บางส่วน

อาจารย์หทัย ผู้ที่มีประสบการณ์ต่อสู้กับอุตสาหกรรมยาสูบมาหลายครั้ง ที่เก็บตัวรวมกับคณะที่กระทรวงสาธารณสุขทั้งวัน ก็เริ่มประสานงานกับเจ้าหน้าที่ตำรวจ อาจารย์หทัย เล่าเหตุการณ์เบื้องหลังในวันนั้น ให้กับกลุ่มที่อาจารย์ เรียกว่า “Scholar”ฟัง ซึ่งฉันก็โชคดี ที่ได้มานั่งอยู่ในกลุ่มนี้ด้วย ซึ่งมีกันแค่ 7 คน บรรยากาศ อินไซด์ แบบนี้ น่าตื่นเต้นดีนัก อาจารย์เล่าต่ออีกว่า ก่อนวันงานมีข่าวว่า รัฐมนตรีท่านหนึ่ง จะมาร่วมพิธีเปิดงานนิทรรศการแสดงสินค้าอุตสาหกรรมยาสูบนี้ที่เมืองทองธานี และโรงงานยาสูบเป็นเจ้าภาพร่วมในการจัดงานและออกบูทในงานนี้ด้วย ทางเครือข่ายจึงได้ร่างหนังสือให้อาจารย์ลงนามถึงรัฐมนตรีท่านนั้น มีข้อความส่วนหนึ่งว่า “ถ้าได้ไปร่วมงาน Tab Info ขอให้เดินไปเยี่ยมลูกหลานของท่าน ที่บริเวณหน้างานด้วย”

ข่าวจากคนที่ได้เข้าไปในงาน บอกว่า รัฐมนตรีไม่ได้มาร่วมงาน และไม่มีการจัดแสดงบูทของโรงงานยาสูบ แต่กลับเป็นการแสดงบูทของการท่องเที่ยวแทน ผู้เข้าชมงานมีจำนวนไม่มาก ไม่พบห้องสูบบุหรี่ที่เคยเห็นอยู่ในผังบูทนิทรรศการที่เผยแพร่ก่อนวันงาน ไม่พบเอกสารเกี่ยวกับผังนิทรรศการในบริเวณงาน ซึ่งคาดว่า น่าจะถูกเก็บขึ้นหมดและไม่สามารถจะจัดเตรียมชุดใหม่ได้ทัน พอนึกย้อนไปถึงครั้งที่ประชุม ที่มีพวกเราหลายคนรวมทั้งฉันด้วย ที่อุทานออกมาว่า “มันเท่ากับเหยียบจมูกเราเลยน่ะนี่ กล้าเข้ามาท้าทายกฎหมายไทย” แล้วก็เห็นจริงๆว่า นี่มันจมูกสิงห์ น๊ะโว่ย

ตั้งแต่เข้าวงการ มายังไม่ถึงปี เริ่มเห็นเป็นรูปธรรมแล้วว่า ไอ้ที่เรียกสามเหลี่ยมเขยื้อนภูเขานี้ มันเขยื้อนภูเขายังไง เหตุการณ์นี้อาจจะเรียกได้ว่า สามเหลี่ยมนี้เคลื่อนภูเขาข้ามมหาสมุทรเลยทีเดียว

ศิริวรรณ พิทยรังสฤษฏ์ คศน. 013

เครือข่ายร่วมพัฒนาศักยภาพผู้นำการสร้างสุขภาวะแนวใหม่ (คศน.)

[ป.]

• ให้กำลังใจคะ เร็วๆ นี้ในโรงหนัง มีสป็อตของสำนักงานยาสูบ แต่แสดงภาพชีวิตที่ทีดีขึ้นของเกษตรกรไร่ยาสูบ
• ซึ่งตอนแรกก็เฉยๆ ดูผ่านไป แต่กลับมาคิด แปลว่าอะไร?