สังฆทาน

สังฆทาน

                สังฆทาน คืออะไร

คือ การถวายสิ่งของแด่หมู่พระภิกษุสงฆ์ เป็นการถวายกลาง ๆ  ไม่จำเพาะเจาะจงภิกษุรูปใดรูปหนึ่ง เมื่อถวายให้แล้วก็ถือว่า พระภิกษุสงฆ์ทุกรูปมีสิทธิ์ใช้สอยสิ่งของเหล่านั้นตามสดวก อาจจะมีเพียงตัวแทนสงฆ์เพียงรูปเดียวมารับประเคน ก็ถือว่าเป็นสังฆทานเหมือนกัน

                มีทานอีกรูปแบบหนึ่งที่คล้าย ๆ สังฆทาน เป็นทานที่มีอาณาเขตกว้างขวางกว่าคือ ทานที่ให้แก่หมู่พวกที่ไม่เฉพาะกลุ่มใด กลุ่มหนึ่งเรียก สาธารณทาน เป็นทานที่ไม่จำกัดเฉพาะในรั้ววัด เป็นการให้ที่ไม่มีขอบเขต สังฆทาน เป็นส่วนหนึ่งของสาธารณทานเช่นนั้น

                พระสงฆ์บางรูป แม่ชีบางท่าน ฆราวาสบางคนทำงานให้กับชุมชนไม่รู้จักเหน็ดเหนื่อย ความคิดฝันทางสะสมเพื่อตนเองไม่มี บางท่านก็เลี้ยงเด็กกำพร้า บางท่านทั้งเลี้ยงทั้งสอน เมื่อเราบริจาคทรัพย์ให้ท่าน ท่านก็ใช้ทรัพย์นั้นให้เป็นประโยชน์ไปกับกิจการช่วยเหลือสังคมที่อยู่ ท่านเป็นเพียงคนกลางที่คอยแบ่งปันจากคนมั่งมี เพี่อแจกจ่างแก่ผู้ขาดแคลนการทำบุญกับผู้ทำประโยชน์แก่ชุมชน นับเป็นสังฆทานที่ได้บุญไม่ใช่น้อย เพราะบุญได้แผ่ขยายกว้างออกไปช่วยให้คุณภาพชีวิตของผู้ทุกข์ยากเหล่านั้นดีขึ้น และเป็นการช่วยสังคมไปด้วยในตัว

                เดี๋ยวนี้เวลาพูดถึงสังฆทานพวกเราจะนึกถึงถังสีเหลือง ๆ ภายในบรรจุข้าวของเครื่องใช้เยอะแยะมากมายจนล้นออกมาจากปากถัง แล้วมีพาสติกใสหุ้มทับอีกที แท้จริงแล้วของที่ถวายหมู่พระสงฆ์โดยไม่เจอะจงที่เรียกว่า สังฆทานนั้น คืออะไรก็ได้ที่เหมาะกับชีวิตสมณะไม่จำเป็นต้องเป็นถังสีเหลือง ๆ ที่วางขายตามหน้าร้านสังฆภัณฑ์เสมอไป

                แต่สำหรับ สังฆทานถังเหลือง ที่ชาวพุทธนิยมซื้อไปถวายพระสงฆ์นั้น ท่านทราบหรือไม่ว่ามีบางสิ่งบางอย่างไม่ชอบมาพากลอยู่ในนั้น เรามาดูสิว่าในถังสังฆทานนั้นสีเหลือง ๆ หนึ่งใบ มีอะไรอยู่ข้างในนั้นบ้าง

                ถังเหลือง ๆ ที่มีวางขายตามร้านสังฆภัณฑ์นั้นบางร้านจะยัดหนังสือพิมพ์ หรือกระดาษแข็งเข้าไว้เต็มถังส่งที่เป็นสังฆทาน หรือข้าวของเครื่องใช้จริง ๆ จะถูกบรรจุไว้แถวขอบปากถัง เพื่อให้ดูว่ามีของใช้มากมายจนล้นปากถังแล้วเอาพาสติกใสหุ้มไว้อีกที เพื่อไม่ให้ของล้นหก แท้จริงแล้วมีของใช้ไม่กี่อย่างเท่านั้นเอง

                ข้างของเครื่องใช้ที่บรรจุมักเป็นของคุณภาพต่ำ เช่น ผงซักฟอก ทูปเทียนคุณภาพต่ำ แปลงสีฟันขนแปลงแข็งโป๊ก ผ้าอาบน้ำฝนที่บางเบาจนน่าวิตกว่าพระนุ่งสงน้ำเมื่อใดคงได้โป้แต่ไม่เปลีอยเมื่อนั้น หรือบางที่อาจเป็นผ้าอาบน้ำฝนสีเหลืองที่ใส่มาเป็นพอพิธี คือขนาดกว้างยาวไม่เกิน ๑ เมตรที่นำมาใช้ประโยชน์ไม่ได้ น้ำปลาราคาถูกที่ดูออกว่าเป็นสีดำละลายเกลือ ข้าวสารที่ใส่มาแค่ถุงเล็ก ๆ หยิบมือเดียวพอเห็นพิธีเหมือนกับผ้าอาบน้ำฝนที่ถูกใส่มา และบางครั้งก็เป็นเศษข้าวสารหัก ถ้าสังเกตุดูดี ๆ บางถังจะมีเกลือป่นใส่มาให้หลายถุง ใส่เพื่อเกลือป่นจะได้กินพื้นที่เยอะ ๆ จะได้ไม่ต้องใส่ของใช้อื่นเพิ่งเติม

                นอกจากนี้ข้างของที่ไม่จำเป็นอื่น ๆ ก็มีใบชารสเข็มข้นที่ความเป็นจริงแล้ว พระและสามเณรไม่ค่อยชงฉันกันเลยและมักจะถูกทิ้งไปอย่างไม่ได้ประโยชน์ น้ำขวดที่มีกลิ่งผงซักฟอก อันเนื่องมาจากการบรรจุอยู่ในกระป๋องที่อับด้วยผงซักฟอก ๑ กล่อง เมื่ออากาสร้อนทำให้กลิ่งผงซักฟอกเข้าไปในขวดน้ำ กลายเป็นน้ำที่มีกลิ่นผงซักฟอกไม่เหมาะแก่การบริโภคในเวลาต่อมา กล่องสบู่ที่เป็นบริขารล้นวัด อีกชิ้นหนึ่ง มีกล่องหนึ่งก็ใช้ได้เกือบตลอดชีวิตของการเป็นพระ ไม่จำเป็นต้องถวายบ่อยก็ได้ ได้มาก็ล้นวัด ไม่รู้จะเอาไปไว้ไหนดี

                ความไม่ชอบมาพากลของสังฆทานถังเหลืองเกิดจากความที่เราไม่รู้ว่าจะซื้ออะไรไปถวายพระดี เลยต้องอาศัยเครื่องสังฆทานที่มีจำหน่ายตามร้านบรรจุให้สำเร็จรูปเพื่อจะได้ไม่ต้องเล่นเกมส์เดาใจพระ อีกทั้งการบรรจุถังก็ทำมาให้เรียบร้อยสวยงาม ซื้อปุ๊บก็ถือไปถวายปั๊บเข้ากับสมัยบริโภคนิยมพอดี ไม่ต้องเสียเวลาไปซื้อหามาประกอบใช้ให้ลำบาก

                แต่ความที่คนซื้อไม่ได้ใช้ คนใช้ไม่ได้ซื้อ ก็เลยเป็นช่องว่างที่เปิดโอกาสทองให้แก่ร้านค้า เอารัดเอาเปรียบผู้บริโภคโดยอัตโนมัต คนซื้อไม่มีทางรู้หรอกว่า สังฆทานถังเหลือง ที่ซื้อไปถวายพระ ข้างในมีของที่จำเป็นสำหรับพระจริง ๆ สักกี่อย่างมีของดีมีคุณภาพมากแค่ไหนหรือมีจำนวนสิ่งของที่คุ้มกับราคาที่ร้านค้าตั้งไว้หรือไม่

                การถวายทานที่ถูกต้องและถูกธรรมนั้น มีข้อหนึ่งที่ต้องศึกษาและพิจารณาให้เหมาะสมด้วย นั้นก็คือของที่จะนำมาถวายให้เหมาะสมกับกาล เพราะของบางอย่างที่เป็นอาหารหรือของขบเคี้ยวที่เป็นหลังเที่ยงก็ไม่ควรถวาย เพราะถ้าหากพระรับไว้ก็ต้องอาบัติ ซึ่งในบางครั้งที่มีศรัทธาญาติโยมนำมาถวาย พระสงฆ์เองไม่อาจที่จะเลี่ยงได้ ฉะนั้นผู้ที่มาทำบุญถวายสังฆทานจะต้องพิจารณาสักหน่อยดังที่จะได้ยกตัวอย่างของที่จะถวายอันเหมาะสมกับกาลเช่น ช่วงก่อนเที่ยงวันหรือก่อนเลยยามวิกาล สามารถถวายได้ทุกอย่างทุกชนิด เช่น อาหารกับข้าว เครื่องดื่ม ผลไม้ ต่าง ๆ หรือจะเป็นอะไรอื่น ๆ ทั้งที่เป็นเครื่องอุปโภค และบริโภคที่เหมาะสม จะพวกของที่ท่านต้องได้ใช้ให้เกิดประโยชน์มีสมุดปากกาซีดี กระดาษพิมพ์ อุปกรณ์การศึกษา การเรียนรู้ หนังสือสวดมนต์ เป็นต้น

                ช่วงหลังเพล หรือในยามวิกาล เว้นของที่เป็นอาหารทุกชนิดและของขบเคี้ยว ให้ถวายจำพวกเภสัช ยารักษาโรค น้ำปานะ ข้าวของเครื่องใช้ ผ้าห่มผ้านุ่ง และจำพวกของที่ท่านต้องการใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อการทำงานหรือการศึกษาของท่านเช่น สมุดปากกา กระดาษพิมพ์ อุปกรณ์การศึกษา การเรียนรู้ หนังสือสวดมนต์ และในบางที่ที่มีการเผยแพร่ธรรมทานจะถวายจำพวกซีดีเปล่า ที่ใช้เป็นธรรมวุธ ในการสร้างธรรมทานก็นับว่าเหมาะสมอย่างยิ่ง

                ถึงเวลาต้องมาทบทวนการทำสังฆทานกันเสียทีสังฆทานที่ไม่ดีไม่จำเป็นต้องมีของถวายมากมายของเพียงเป็นของจำเป็นและมีคุณภาพเท่านี้ก็พอ และการเลือกซื้อของมาประกอบเป็นสังฆทานเอง จะได้มีของดีมีคุณภาพกว่าการไปซื้อถังเหลือง ๆ ตามร้านสังฆภัณฑ์

                ของขอบพระคุณ

เนื้อหาประกอบ จากหนังสือ ฉลาดทำบุญ โดยเครื่อข่ายชาวพุทธเพื่อพระพุทธศาสนาและสังคมไทย