หนังสือเก่า

         นอกจากภาพถ่ายเก่าๆ แล้ว  หนังสือเก่าๆ บางเล่มก็ทำให้อดีตกลับมามีชีวิตชีวาได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อนำมาเสวนากับคอเดียวกันที่เคยอ่านมาแล้วเช่นกัน

        เมื่อไม่กี่เดือนมานี้เอง  ผมมีโอกาสเช่นว่านี้ในงานศพของเพื่อนรุ่นพี่หลายปี ผู้ซึ่งเป็นหนอนหนังสือตัวใหญ่และเป็นเจ้าของสถานที่ให้ผมกับเพื่อนๆหลายคนไปเสวนาด้วยบ่อยๆ เมื่อครั้งยังเป็นหนุ่มวัยยี่สิบเศษต้นๆ

        เพื่อนเก่าที่พบในงานศพนี้อ่านหนังสือเหมือนๆ กับผมอย่างน้อยประมาณ ๗๐ เปอร์เซ็นต์ เห็นจะได้  และระยะหลังๆ มานี้ เขาเอาหนังสือเก่าบางเล่มมาอ่านซ้ำ และพบว่า ได้อะไรเพิ่มมาอีก ทั้งๆที่รู้เรื่องครบถ้วนแล้ว  ผมเองก็เคยพบว่าเป็นเช่นนั้นจริง  บางทีมันอาจเป็นเหมือนการเดินทางไปทำงานบนเส้นทางเดิม ผ่านหัวมุมถนนเดิมๆ อยู่ทุกเมื่อเชื่อวัน จนเราคิดโมเมตามความเคยชินว่าไม่มีอะไรใหม่ให้สนใจอีกแล้ว  แต่พอเราตั้งใจดูจริงๆสักครั้งหนึ่งก็จะพบว่ามีบางอย่างที่ไม่ปกติธรรมดาเกิดขึ้นที่ตรงนั้นบ่อยเหมือนกัน

       โลกียชน ซึ่ง ประมูล อุณหธูป แปลจาก Tortilla Flat ของ  John Steinbeck  ไว้นานแล้ว (ผมได้อ่านครั้งแรกก่อนพ.ศ. ๒๕๑๐) กลายเป็นหัวข้อสนทนาของเรา โดยเอางานศพของแดนนี่ ตัวเอกในเรื่องมาเทียบเคียงกับงานศพทั่วๆไปในสังคมไทย เราพบว่า งานศพของแดนนี่ที่ ทอร์ทิลยาแฟล็ต กับที่ชนบทแห่งหนึ่งในจังหวัดเชียงราย แทบไม่มีอะไรต่างกัน เมื่อพิจารณาตามประโยคของจอห์น สไตน์เบ็คที่ว่า  ก่อนตายคนเราอาจเป็นที่รักหรือที่ชังของใครก็ได้ แต่พอตายแล้ว ศพเราจะกลายเป็นเครื่องประดับงานสังคมไปในทันที

     หนังสือเล่มนี้มีอารมณ์ขันที่ซ่อนแง่คิดเชิงปรัชญาพร้อมกับเสียดสีสังคมไปด้วยอย่างครบครัน   เมื่ออ่านครั้งแรกเราเห็นว่า โจเบิ้ม เพื่อนคนหนึ่งของแดนนี่ เป็นเพียงจอมขโมยที่ขโมยทุกโอกาสที่ทำได้ และขโมยทุกอย่างรวมทั้งของๆ ตัวเอง    วันหนึ่งเขาถูกเพื่อนๆ รุมซ้อมฐานขโมยและละเมิดสิทธิส่วนตัวของแดนนี่  (จอห์น สไตน์เบ็ค บอกว่า)โจเบิ้ม ได้สำนึกเพียงประการเดียวเท่านั้นว่า ต่อไปนี้เขาจะไม่ยุ่งกับของๆแดนนี่เป็นอันขาด  (แปลว่า เขาจะยังคงขโมยของๆใครต่อใครต่อไปเหมือนเดิม นั่นเอง)

     แต่พออ่านซ้ำในภายหลัง (เมื่อหลายปีผ่านไป) จึงพบว่ายังมีอย่างอื่นให้เราเรียนรู้จากโจเบิ้มได้อีก และเราพบว่า โจเบิ้ม แตกต่างจากพ่อค้ายาบ้ารายใหญ่ที่ติดคุกแล้วยังคงค้ายาบ้าได้ต่อไปตามปกติ โดยใช้คุกเป็นกองบัญชาการแห่งใหม่ใต้จมูกพัศดีเลย   อีกประเภทหนึ่งที่แตกต่าง คือ ผู้ที่ซื้อคะแนนเสียงในการเลือกตั้งสมาชิกสภาต่างๆ (ตั้งแต่ อบต. ไปจนถึงรัฐสภา)แล้วได้รับเลือกนั้น เป็นผู้บริสุทธิ์ยุติธรรมเพราะไม่มี “ใบเสร็จ” เป็นหลักฐาน  เรื่องซื้อเสียงหรือไม่นั้นประชาชนไทยรวมทั้ง กกต. รู้ดีแต่แทบจะทำอะไรไม่ได้เลย  

     คนที่ขโมยได้แม้กระทั่งของๆตัวเองอย่างโจเบิ้ม จะเป็นคนอย่างไร ถ้าไม่ใช่คนที่ไม่รู้สึกเป็นเจ้าเข้าเจ้าของสิ่งใดๆ เลย  โจเบิ้มเป็นคนสิ้นไร้ไม้ตอกอย่างสมบูรณ์แบบที่สุด  เพราะเขาไม่รู้จักคำว่า “ของกู”

       คนอย่างนี้ไม่สามารถทำอะไรได้แนบเนียนเหมือนเจ้าพ่อยาบ้า และสมาชิกสภาผู้ทรงเกียรติได้อย่างแน่นอน

       เมื่อเดือนก่อนนี้ ภาพยนตร์ไทยเรื่อง เชคสเปียร์ต้องตาย ถูกกระทรวงวัฒนธรรมห้ามฉายด้วยเหตุผลว่าอาจทำให้ความแตกแยกที่มีในสังคมอยู่แล้วรุนแรงยิ่งขึ้น  ไม่สอดคล้องกับนโยบายปรองดองของรัฐบาล   ภาพยนตร์เรื่องนี้ใช้โครงเรื่องซึ่งดัดแปลงจากวรรณกรรมเรื่อง แมคเบธ ของเชคสเปียร์ ซึ่งมีอายุร่วมห้าศตวรรษแล้ว          

      กระแสหรือแฟชั่นบางอย่างตกยุคได้เร็วก่อนที่บางคนจะทันรู้จักด้วยซ้ำ (เช่นความนิยมจตุคามรามเทพ เป็นต้น) แต่หนังสือเก่าๆ ดีๆ ไม่มีวันตกยุคครับ