ชีวิตที่พอเพียง : ๑๕๑๖. เรียนรู้ศาสตร์แห่งอารมณ์ความรู้สึก

          นิตยสาร นิวสวีก ฉบับวันที่ ๒๗ ก.พ. ๕๕ ขึ้นปกเรื่อง The New Science of Feelingsแนะนำหนังสือชื่อ The Emotional Life of Your Brainโดย Richard J. Davidson หนังสือเล่มนี้จะออกจำหน่ายวันที่ ๑ มี.ค. ๕๕  เป็นหนังสือที่เสนอข้อมูลแก้ความเข้าใจผิดเรื่องการทำหน้าที่ควบคุมอารมณ์ของสมอง   ที่วงการประสาทวิทยาเข้าใจผิดมาช้านาน

          เท่ากับผู้อ่าน นิวสวีก ได้อ่านบทย่อของหนังสือเล่มนี้ล่วงหน้า    ที่เป็นบทสรุปจากการวิจัยสมอง    และพบว่าสมองส่วนควบคุมอารมณ์ความรู้สึก(feelings) หรือสไตล์อารมณ์ (emotional style) ในคนนั้น อยู่คนละที่กับสมองส่วนควบคุมอารมณ์ที่ยึดถือกันมานาน คือส่วน amygdala

          ผลการวิจัยด้าน neuroscience สมัยใหม่ สรุปได้ว่า อารมณ์ความรู้สึกควบคุมโดยสมองส่วนที่เกี่ยวข้องกับการรับรู้ (cognition) เหตุผล (reason) และระบบการใช้เหตุผล(logic) คือสมองส่วนหน้าที่เรียกว่า neocortex โดย neocortex จะมีใยประสาทไปเชื่อมต่อกับ amygdala ที่เป็นสมองส่วนที่ควบคุมอารมณ์แบบสัญชาตญาณสัตว์   คนที่มี healthy emotional style สมองส่วน neocortex จะคล่องแคล่วในการควบคุม amygdala

          ความรู้ชิ้นนี้สำคัญมาก เพราะมันบอกเราว่า คนเราสามารถฝึกฝนตนเองให้มีทักษะในการควบคุมอารมณ์ หรือเปลี่ยน emotional style ได้   และงานวิจัยบอกว่าวิธีฝึกที่ดีที่สุดคือการเจริญสติ (mindfulness meditation)   นอกจากนั้น กระบวนการอื่นๆ ที่ช่วยฝึกทักษะนี้ได้แก่ cognitive behavioral therapy, well-being therapyซึ่งผมเรียกว่า จิตวิทยาเชิงบวก (positive psychology) นั่นเอง  โดยที่เดี๋ยวนี้มีหลักฐานชัดเจนแล้วว่า ทั้งการคิดและการกระทำ มีผลเปลี่ยนแปลงสมอง   การคิดบวกทำบวก คือทำความดี ทำเพื่อผู้อื่น ทำเพื่อประโยชน์ส่วนรวม จะมีผลสร้าง emotional style ที่ดี เป็นคุณแก่ชีวิต คือเป็นพื้นฐานของสุขภาวะทั้งมวล

          คนที่ฝึกฝนตนเองให้มี healthy emotional style จะมีเส้นใยประสาทเชื่อมต่อระหว่าง neocortex กับ amygdala มากขึ้น   และผลการวิจัยบอกว่า สมองซีกซ้ายทำงานนี้เก่งกว่าสมองซีกขวาอย่างมากมาย   ซึ่งก็น่าจะหมายความว่า คนที่ฝึกสมองซีกซ้ายดี จะเก่งด้านกำกับอารมณ์

          สมองส่วนที่เกี่ยวข้องกับการรับรู้ (cognition) เหตุผล (reason) และระบบการใช้เหตุผล (logic) ก็คือสมองส่วนที่ทำหน้าที่ Executive Function (EF) นั่นเอง    การเรียนรู้เพื่อฝึกฝน EF ตั้งแต่เด็ก ตามที่ผมเคยบันทึกไว้แล้ว จึงเป็นการวางพื้นฐาน healthy emotional style

          ผมขอแนะนำให้ท่านเข้าไปอ่านบทความตาม ลิ้งค์ ที่ให้ไว้   จะได้รายละเอียดมากขึ้น   เข้าใจกลไกของสมองมากขึ้น   เห็นคุณค่าของการฝึกฝนตนเองมากขึ้น   และเข้าใจว่าทำไมสัตว์จึงฝึกด้านอารมณ์ไม่ได้ (อเวไนยสัตว์)   แต่คนเป็นเวไนยสัตว์    เราจึงควรใช้โอกาสที่เราโชคดีเกิดมาเป็นเวไนยสัตว์นี้หมั่นฝึกฝนตนเอง

วิจารณ์ พานิช

๒๒ ก.พ. ๕๕