เรียงร้อยลีลา เพื่อ สว. สุขภาพช่องปากดี (1) ขับเคลื่อนชมรมผู้สูงอายุสุขภาพฟันดี ที่เมืองลพบุรี

 

เมื่อ 25 มค. ที่ผ่านมานี้เอง คุณหมอนุ้ย และคณะ มาชวนไปร่วมกิจกรรม "อบรมสัมมนาสมาชิกชมรมผู้สูงอายุ และตัวแทนองค์กรที่เกี่ยวข้อง ในการ ลปรร. เพื่อพัฒนาการดำเนินงานสร้างเสริมทันตสุขภาพ และป้องกันโรคในช่องปากแก่ผู้สูงอายุ ในชมรมผู้สูงอายุ จังหวัดลพบุรี"

ฟังจากคุณหมอนุ้ยเล่าว่า ของลพบุรี ทำกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากในชมรมผู้สูงอายุมาตั้งแต่ปี 2553 พบชมรมผู้สูงอายุมีกิจกรรม 1 ชมรมฯ สอดคล้องกับเป้าหมายระดับประเทศ ที่กำหนดให้มีชมรมผู้สูงอายุนำร่อง 1 ชมรมฯ ใน 1 จังหวัด

มาปี 2554 ที่จังหวัดทำเรื่องของการประเมินชมรมฯ ตามมาตรฐานชมรมผู้สูงอายุด้านการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก พบมีชมรมผู้สูงอายุอีก 22 แห่ง ที่ผ่านการประเมินตามเกณฑ์ ทำให้มีชมรมฯ ที่ทำกิจกรรมในเรื่องของการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก เป็น 23 ชมรมฯ

วันนี้ ชมรมผู้สูงอายุจาก 11 อำเภอ รวม 42 ชมรมฯ ได้มาร่วม ลปรร. กัน ที่ลพบุรีอินน์รีสอร์ท โดยมุ่งหวังที่จะให้แต่ละชมรมฯ ได้เรียนรู้แนวทางการจัดกิจกรรมที่ดีของสมาชิก ในกลุ่มของชมรมผู้สูงอายุด้วยกัน ร่วมกับได้รับแรงผลักดัน แรงสนับสนุน จากส่วนของ อปท. ที่มาร่วมกิจกรรม ด้วยการสนับสนุนชมรมผู้สูงอายุให้มีกิจกรรม การดูแลตนเอง โดยเฉพาะในเรื่องของสุขภาพช่องปาก ที่จะเริ่มด้วยวิธีการแบบง่าย และส่งผลที่จะให้มีสุขภาพดีในเบื้องหน้า

วันนี้ ลพบุรีนำผู้สูงอายุ และภาคีเครือข่าย ทั้งด้านสาธารณสุข และด้านท้องถิ่นมา ลปรร. กิจกรรม ในเรื่องของ

• เรียนรู้จากตัวอย่างของผู้สูงอายุที่รับรางวัล ในเรื่องของการดูแลตนเอง โดยเฉพาะในเรื่องการดูแลสุขภาพช่องปาก หนึ่งในห้า ของประเทศที่ได้รับรางวัล "ผู้สูงอายุฟันดี วัย 80 ปี" ของกรมอนามัย
• กิจกรรมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ การเสริมสร้างความรู้ ความเข้าใจ และความตระหนัก ในเรื่องของการดูแลสุขภาพช่องปาก เพื่อที่จะได้นำความรู้ไปขยายต่อในการทำกิจกรรมในชมรม โดยคุณหมอนุ้ย คุณหมอต๊ะ และคุณโจ้

ก่อนจะเข้าเรื่องของ การ ลปรร. นายแพทย์ศิริชัย ลิ้มสกุล นพ.สสจ.ลพบุรี ได้กล่าวนำไว้ว่า

วันนี้เป็นมิติ ของการส่งเสริมสุขภาพให้กับผู้สูงอายุ โดยที่ เมื่อดูจากทุกท่านที่เคยเป็น เคยแรกคลอด เคยมีฟันตั้งแต่ไม่มีฟันเลย จนกระทั่งมีฟันน้ำนมขึ้น จนเต็ม เป็นฟันแท้ และบางท่านก็จะมีฟันชุดที่สามแล้ว ... เป็นวิวัฒนาการ

ว่ากันว่า เรื่องของฟัน ผลมีมาตั้งแต่อยู่ในครรภ์มารดา ผลกระทบที่ว่า สุขภาพลูกที่เกิดมาดีนั้น แม่ต้องได้รับฟลูออไรด์ หลังจากนั้นจะมีวิวัฒนาการของฟันในแต่ละคน ที่ขึ้นอยู่กับการดูแล ส่งเสริม ป้องกัน การรักษา และการใช้งาน จนกระทั่ง วัยสูงอายุ

ผู้สูงอายุในอนาคตมีจำนวนสูงขึ้น อนาคตวัยทำงานก็จะขยับสูงขึ้น ว่ากันว่า แม้สูงอายุในอนาคต ก็อาจไม่ใช่ 60 เพราะว่า 60 เป็นคำที่ใช้ตัดในแง่ของการพิจารณาจากการรับราชการ บางประเทศก็เป็น 65 ปี หรือ 70 ปี เรียกว่าสูงอายุ หรือบางสายงาน ตอนนี้ 60 ก็อาจยังไม่เกษียณ ต่อปีต่อปี

แต่อย่างไรก็ตาม ในอนาคต กลุ่มที่เป็นกลุ่มที่มีอายุมากขึ้น และมีประสบการณ์ ก็จะมีมากขึ้น เราตั้งเป้าว่า ปี 2550 จะมีอายุขัยเฉลี่ยของคนไทยประมาณ 80 ปี ... แต่ว่าต้องเป็น 80 ที่แข็งแรง แบบมีคุณภาพดี รวมทั้งสุขภาพช่องปากด้วย

เพราะฉะนั้น เป็นหน้าที่ของทุกคน มี 2 ประการ คือ 1) ต้องพยายามหายใจเข้าไว้ จนถึง 80 ห้ามหยุดก่อน 2) ฟันของเราต้องรักษาไว้ด้วย เพราะถ้าไม่รักษา 80 ก็จะมีปัญหาเรื่องการขบเคี้ยว การกลืนกินจะลำบาก การย่อยอาหารก็จะยาก และเรื่องสำคัญ ก็คือ เรื่องของการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก การป้องกัน การเฝ้าระวัง การหมั่นตรวจตรา รักษา และฟื้นฟู เช่น การใส่ฟัน การใส่รากฟันเทียม

ที่สำคัญคือ นอกจากกลุ่มผู้สูงอายุแล้ว ก็ต้องเป็นกลุ่มวัยก่อนสูงอายุด้วย รวมทั้งกลุ่มอื่นๆ ที่จะเข้ามาเป็นผู้สูงอายุในอนาคต เราคงไม่ทำแค่ 2-3 ปี ... แต่รุ่นหลังๆ ก็จะต้องทำต่อ 20-30 ปีในอนาคต แปลว่า กลุ่มเป้าหมายหลักของเราในตอนนี้ คือ ผู้สูงอายุ เป็นเป้าหมายที่จะต้องดูแล แก้ไข ป้องกัน เป้าหมายต่อไป คือ กลุ่มที่กำลังจะเป็นผู้สูงอายุ และเป้าหมายในอนาคตก็คือ กลุ่มเด็กและวัยรุ่นปัจจุบัน

เพราะฉะนั้น ในภาพองค์รวม ... หากเราทำกิจกรรมได้ครอบคลุมทุกกลุ่ม จะเป็นการป้องกัน แก้ไข ปัญหาปัจจุบัน และการป้องกันปัญหาอนาคต ถ้าหากว่า เราทำเฉพาะกลุ่มผู้สูงอายุ กลุ่มอื่นๆ ไม่ได้ทำ จริงอยู่ ผู้สูงอายุได้ดูแล แต่วันหน้า พอมาเป็นผู้สูงอายุ เพราะว่าอายุมากขึ้น ก็จะกลายเป็นปัญหาที่มากขึ้น เพราะฉะนั้น ปัญหาจะลดลงได้ มี 2 ประการ คือ 1) แก้ปัญหาปัจจุบัน และ 2) ป้องกันปัญหาอนาคต นี่คือ กรอบคิด

ส่วนทิศทาง รูปแบบ เป้าหมายนั้น วันนี้ เรามาสัมมนากันเพื่อ 1) แลกเปลี่ยนเรียนรู้ รู้ด้วยกัน เรียนด้วยกัน 2) มีส่วนร่วม ร่วมกันของท้องถิ่น ชมรมฯ ทีมงานสาธารณสุข และ 3) แลกเปลี่ยนเรียนรู้เสร็จแล้ว องค์ความรู้ที่ได้ นำไปพินิจพิจารณาในประเด็นปัญหาของแต่ละที่ ทำเป็นแผนในการก้าวเดิน โดยมีทีมสาธารณสุข สนับสนุน ทีมอำเภอ จังหวัดสนับสนุน

แต่ว่า ... ฟันของใคร ใครเป็นเจ้าของ ต้องดูแลกันเอง หากไม่ดูแล ใครก็ไปอ้าปากดูแลแทนก็ไม่ได้ ... เพราะฉะนั้น ทำกรอบแนวคิดให้ได้ว่า การเป็นเจ้าของฟันตัวเอง ต้องดูแลตนเองก่อน แต่ถ้าไม่ได้ ไม่เข้าใจจริงๆ ก็ต้องทำให้เข้าใจ มีบางส่วนที่ไม่มีแปรง ก็ต้องมีแปรงไปให้ แต่ถ้าเขามีได้ด้วยตัวเอง ก็ต้องให้เขาได้มี และที่สำคัญคือ การมีส่วนร่วม รับรู้ รับทราบ และร่วมทำ อนาคตข้างหน้า ปัญหาสุขภาพช่องปากก็จะลดลง ... และในกรอบคิดเดียวกัน หากนำไปใช้ในเรื่องสุขภาพกาย ปัญหาสุขภาพกายก็จะลดลง และหากนำไปใช้ในเรื่อง สุขภาพจิต ปัญหาสุขภาพจิตก็จะลดลงได้ด้วย

สรุปโดยรวม ทุกกลุ่มวัย โดยเฉพาะ กลุ่มผู้สูงอายุก็จะมีสุขภาพที่ดี เมื่อนำสุขภาพที่ดีไปรวมกับด้านอื่นๆ มีการทำงานที่ดี รายได้ดี มีความเป็นอยู่มั่นคง มีสภาพแวดล้อมดี เราก็จะมีคุณภาพชีวิตที่ดี สุดท้าย เป้าหมาย ก็คือ การทำให้คนไทย มีสุขภาพดี คุณภาพชีวิตดี ชีวิตยืนยาวอย่างมีความสุข

ท่านอาจารย์เกษม วัฒนชัย เคยบอกไว้ว่า "อย่าดูว่า ผู้สูงอายุเป็น burden แปลว่า เป็นภาระ หรือเป็นผู้สูญเสีย ให้มองผู้สูงอายุเป็น asset คือ เป็นสินทรัพย์ และเป็นผู้ที่มีคุณค่า" ... เพราะถ้ามองว่า ผู้สูงอายุเป็น burden ที่จะต้องไปให้ เป็นภาระเมื่อไร จะเสียคุณค่า จะเสียพลัง ที่สำคัญที่สุด คือ การให้โอกาส ในการมีคุณค่าและมีความหมาย ส่วนหนึ่ง คือ การเป็นแบบอย่าง เป็นตัวอย่าง และการให้คำสอน การเป็นหลัก สุดท้าย พวกเราทุกคนได้อานิสงส์ คือ ความสุขใจ

และช่วงสุดท้าย ในกระบวนการ ลปรร. ก็จะทำให้ชมรมผู้สูงอายุ 42 แห่ง ได้มีการทำโครงการ ที่แต่ละชมรม จะได้คิดร่วมกับ ฝ่ายสาธารณสุข และท้องถิ่น โดยมีต้นทุนคือ งบประมาณสนับสนุนจากสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดลพบุรีละคะ

คุณหมอนุ้ยบอกว่า สิ้นปีจะมีการประชุมแบบนี้อีกครั้งหนึ่ง หลังจากมีการติดตามการดำเนินงานแล้ว ... อย่าลืมเชิญสำนักทันตฯ และศูนย์อนามัยที่ 2 ไปเยี่ยมชื่นชมกันนะคะ

 

[วอญ่า-ผู้เฒ่า-natachoei--]

ตามหาตัวชี้วัดชมรมผู้สูงอายุต้นแบบทางทันตกรรม ครับหมอนนท์