มีความสำคัญอะไรซ่อนอยู่ในเรื่อง....อาหาร...น้ำ...ปลอดโรค

บันทึกนี้จะขอชวนให้ทำความรู้จักคำเรียกโรคเพื่อใช้ประโยชน์ในการแยกแยะต้นตอ ต้นเหตุของโรค แล้วใช้ดูแลตนเอง ดูแลคนข้างเคียงได้

“ชื่อโรค” เหล่านี้คือคำว่า “ท้องร่วง” “อาหารเป็นพิษ”  “ลำไส้อักเสบ” ที่พวกหมอๆใช้กันอยู่บ่อยๆ

คำยอดฮิตที่มักจะได้ยินกัน คือ คำนี้ “อาหารเป็นพิษ”  เวลาที่หมอเราใช้คำนี้เรียกโรค ความหมายที่ซ่อนอยู่ในชื่อ ได้สื่อถึงเหตุก่อโรคอยู่ 2 ประเด็น ประเด็นหนึ่ง คือ ต้นตอ อีกประเด็น คือ ต้นเหตุ

ต้นตอ มีได้ 2 กลุ่ม กลุ่มหนึ่งเป็นเชื้อโรค อีกกลุ่มไม่ใช่เชื้อโรค  ต้นเหตุ มีแค่อย่างเดียว คือ “พิษ”

คำว่า “อาหารเป็นพิษ” จึงเป็นอะไรที่พวกเราใช้สื่อความว่า “พิษจากอาหารทำให้ป่วย”

ภายใต้ชื่อนี้ จะมีกลุ่มเชื้อโรคที่ทำให้ป่วย ที่มีลักษณะเหมือนกัน คือ สร้าง “สปอร์” ได้ และ สปอร์นี่แหละต้นเหตุก่อโรค

ส่วนกลุ่มที่ไม่ใช่เชื้อโรค มีลักษณะที่เหมือนกัน คือ เป็นสารเคมี

เมื่อไรที่เราวินิจฉัย “อาหารเป็นพิษ” ในคนหนึ่งคน อัตโนมัติที่โผล่เข้ามาในหัวก็คือ บ้านนี้ ทีมนี้ แก๊งค์นี้ ชั้นนี้ไม่น่ามีคนป่วยคนเดียว คนที่กินข้าวหม้อเดียวกัน กับข้าวชุดเดียวกันน่าจะป่วยด้วย

อาหารเป็นพิษมักจะเป็นพร้อมๆกันหลายคน “ระยะห่างระหว่างเวลากินกับเวลาเกิดอาการป่วย” คือ หลักง่ายๆที่พอจะแยกได้ว่าต้นตอเป็นกลุ่มไหน

ระยะห่างนี้ ภาษาหมอ เรียกกันว่า “ระยะฟักตัว”  ถ้ามันเท่าๆกันเป๊ะในคนมากกว่า 1 คนที่ป่วย และเกิดเร็วในครึ่งชั่วโมงแรกของการกินอาหารมื้อสุดท้ายก่อนป่วย  รู้ได้เลยว่า การป่วยหมู่นั้นเกิดจาก “พิษสารเคมี”  ส่วนจะเป็นสารอะไรก็ต้องหวนไปดูภาชนะบรรจุอาหาร กระบวนการเตรียมอาหารดิบโน่นเลย

มีโรคอีกกลุ่มที่ให้ความสำคัญและดำเนินการควบคุมเพื่อให้อยู่มือ กลุ่มนี้ชาวบ้านเรียกกันว่า “โรคท้องเสีย หรือท้องร่วง”  ภาษาเขียนใช้คำว่า “โรคอุจจาระร่วงเฉียบพลัน” 

ต้นตอของการป่วยกลุ่มหลังนี้ไม่มีเรื่องของ “สปอร์” มาเกี่ยว กลไกการทำให้เกิดโรคก็ต่างกันไปแล้วแต่ตัวเชื้อโรค

ทั้งต้นตอ ต้นเหตุ จะต่างกันอย่างไรก็ตาม  อาการป่วยที่มักเกิดและทำให้รู้ตัวว่าป่วย จะเริ่มที่อาการหนึ่งอาการใดต่อไปนี้ : คลื่นไส้ อาเจียน ถ่ายเหลว อาการนี้อะไรเกิดก่อนได้ทั้งนั้น ขึ้นกับกลไกการปกป้องของภูมิคุ้มกันที่บุคคลนั้นมี

การดูแลตัวเองที่ถูกต้องเมื่อเกิดอาการเหล่านี้ คือ “เติมน้ำทดแทนที่สูญเสียจากการถ่าย เติมเกลือแร่ที่สูญเสียจากการอาเจียน” ซะก่อน

การแก้อาการคลื่นไส้ที่เกิด ยาแก้อาเจียนอาจจะยิ่งทำให้แย่ลงได้  วิธีหยุดอาการคลื่นไส้ทำได้ง่ายๆ เติมเกลือแร่ให้ตัวเองก่อนเลย เพราะต้นเหตุที่ทำให้คลื่นไส้ เกิดจากสมดุลเกลือแกงในร่างกายเปลี่ยนแปลงต่ำลง

ที่อยากจะบอกอีกมุมก็คือ ยาปฏิชีวนะ ไม่ใช่ทางเลือกแรกของโรคนี้เสมอไป

5 กันยายน 2554