ตำนานเดือนสิบสองล้านนาตอน " ก๋วยสลาก "
เดือนสิบสองล้านนาหรือเดือนสิบใต้(ภาคกลาง) ฟ้่าฝนย่อมพรั่งพรูสาดสายให้น้ำแก่ผู้คนในโลกหล้า สายน้ำย่อมเจิ่งนองท่วมท้นเป็นปกติธรรมดาตามวิถีโลกที่ธรรมชาติสรรค์สร้าง
ส่วนพิธีกรรมทางศาสนาพุทธเชื่อกันต่อๆมาว่า เดือนสิบสองเป็ง(เพ็ญ)คือวันขึ้นสิบห้าค่ำพระจันทร์เต็มดวงแจ่มจ้าแม้ว่าบางครั้งต้องหลบแผงม่านเมฆที่เคลื่อนเข้ามาบดบัง จนแสงจันทร์เจ้าอับเฉาหม่นมัวลง แต่ผู้คนล้านนายังทำก๋วยสลากหรือสลากภัตต์ไปถวายวัดเพื่ออุทิศส่วนกุศลไปหาบรรพบุรุษที่ตายเก่าเน่าเมิน(นาน) บางท่านอาจเสียชีวิตไปแล้วนับร้อยปี แต่ลูกหลานเหลน ผู้สืบสายโลหิตยังคิดถึงพระคุณบรรพบุรุษผู้มีพระคุณมิสร่างซาจึงทำก๋วยสลากไปถวายวัดทุกเดือนสิบสองเหนือ
ก๋วยหมายถึงการสานตะกร้าเป็นซองกว้างราวหนึ่งคืบปล่อยปลายเส้นตอกยาวขึ้นไปเพื่อรวบมัดเป็นยอดก๋วย(ตะกร้า) เรียกกันว่า "สลากซอง" เมื่อสานเสร็จจะนำใบตองมาถุหรือ กรองกั้นไว้ด้านในทั้งด้านล่างก้นก๋วยและด้านข้างก๋วยเพื่อให้ปิดตาก๋วยมิดชิดมิให้สิ่งของลอดตาก๋วยหล่นลงแล้วนำข้าวปลาสิ่งของที่จะถวายใส่ลงในก๋วยแล้วรวบปลายก๋วยที่เตรียมดังกล่าวไว้แล้วเป็นยอดเรียวขึ้นไป นำสวย(กรวย)ดอกไม้เสียบลงปลายยอดก๋วยพร้อมไม้เสียบกลักไม้ขีดไฟ เสียบบุหรี่ไว้สองข้างถือว่าได้ก่วยสลากที่สมบูรณ์แล้วหนึ่งแก่น(ใบ)
หากต้องการทำก๋วยสลากกี่ใบก็ทำไปตามที่ว่านี้ บางครอบครัวอาจทำถึงสามสิบสี่สิบใบก็ได้แล้วแต่ใจศรัทธาจะทำทาน
หากมีความต้องการที่จะถวายก๋วยสลากให้ใหญ่กว่านี้ก็ต้องสานก่วยให้มีใบขนาดใหญ่ปากก๋วยกว้างราวหนึ่งศอก ลึกจากปากถึงก้นก๋วยราวหนึ่งศอกเช่นกัน เมื่อเสร็จแล้วจึงนำอาหารพร้อมของมีค่าใส่ลงไปจนเต็มก๋วย เรียกก๋วยสลากที่ใหญ่นี้ว่า "สลากโจ้ก"(สลากโชค)เพราะเป็นสลากที่มีข้าวของมากกว่าสลากธรรมดาหากพระรูปใดได้สลากนี้ก็ถือว่าเป็นโชคดี จึงเรียกกันว่า "สลากโจ้ค"(โชค)นั่นเอง
แต่ในคนบางกลุ่มเช่นคนชาวยอง สำหรับหญิงสาวที่ต้องการถวายสลากต้องทำเป็นพิเศษเพื่อให้ผู้คนเห็นว่าตนเองเป็นสาวที่มีความสามารถที่ต้องมีเสื่อสาด ที่นอน ผืนผ้าที่ตนเองทอพร้อมเครื่องครัวต่างๆใส่ลงในสลากขนาดสูงใหญ่เด่นเป็นตระหง่านแสดงศักดาความสามารถของเจ้าของสลากแล้วนำไปถวายทานเพื่อเป็นบุญกุศล สลากที่ว่านี้เรียกกันว่า "สลากย้อม" คือต้องย้อมหรือตกแต่งแสดงให้ผู้อื่นให้ทราบถึงความสามารถและความมีฐานะของเจ้าของสลากย้อมนี้
ประเพณีทานก๋วยสลากหรือบางท้องที่เรียกกันว่า "กิ๋นก๋วยสลาก"จะมีในเดือนสิบสองของเมืองล้านนาและต้องให้เสร็จก่อนออกพรรษา หากล่วงเลยจากเดือนสิบสองก็จะเข้าพิธีการออกพรรษาชาวพุทธต้องเตรียมพิธีงานใหญ่อีกจะทำไม่สะดวกในการทานก๋วยสลาก
ตำนานการทานก๋วยสลากล้านนามีมานานกล่าวสรุปว่า ในสมัยพุทธกาลมีนางยักษ์ไล่เอาชีวิตนางแม่หม้าย ส่วนนางแม่หม้ายวิ่งเข้าไปหาพระพุทธเจ้า พระุพุทธองค์จึงทรงห้ามและให้ทั้งสองหมดเวรกรรมแก่กันไม่จองเวรตามผลาญกันอีกต่อไป
นางแม่หม้ายจึงพานางยักษ์ไปอยู่บ้านช่วยกันทำมาหากิน ปีใดนางยักษ์รู้ว่าน้ำจะแล้งก็ไปบอกชาวบ้านให้ปลูกพืชที่ลุ่ม ปีใดน้ำจะมากท่วมสูงนางยักษ์ก็ไปบอกชาวบ้านให้ปลูกพืชที่ดอน ทำให้ชาวบ้านพ้นจากอุทกภัย ชาวบ้านมีข้าวปลาอาหารบริบูรณ์ชาวบ้านจึงนำข้าวปลาอาหารมาให้นางยักษ์จนเหลือเฟือกินไม่หมด นางยักษ์จึงนำอาหารใส่ลงตะกร้า ใหญ่บ้างเล็กบ้างตามที่ชาวบ้านนำมาให้
เมื่อมีของทั้งใหญ่เล็กปนกันหากจะนำไปถวายพระคงไม่เสมอภาค นางยักษ์จึงคิดว่าหากพระรูปใดมีบุญมากก็ควรได้รับสิ่งของมาก หากพระรูปใดมีบุญน้อยก็จะได้รับสลากสิ่งของน้อยตามบุญบารมี
เมื่อคิดได้ดังนั้นนางยักษ์จึงนำสิ่งของที่มีในตะกร้าทั้งเล็กใหญ่ปนกันมาทำสลากแล้วให้พระภิกษุสงฆ์จับ หากพระสงฆ์จับได้อย่างไรก็ถวายไปตามนั้น
เมื่อผู้คนเห็นว่าวิธีการของนางยักษ์เป็นกลวิธีที่ดี ไม่มีโทษทั้งผู้ถวายและผู้รับ ต่างยินยอมในการกระทำอันชอบนี้ ผู้คนจึงถือปฏิบัติกันต่อมาจนถึงปัจจุบัน
ประเพณีการทานก๋วยสลากล้านนาก็เอวังเพียงเท่านี้..เท่าอี้และนายเฮย
ความเห็น (10)
สวัสดีค่ะ
แวะมาอ่านเรื่องราวในบันทึกนี้ค่ะ
เป็นบันทึกที่น่าสนใจมากค่ะ
ขอบคุณที่นำมาให้ได้อ่านนะคะ
ขอบคุณค่ะ
ขอบพระคุณเจ้า ป้อลุงหนาน ปีนี้หล้าคงได้ไปร่วมบุญตานก๋วยสลาก สืบสานประเพณีบ้านเฮาเจ้า ^_^
สวัสดีเจ้าอิหล้าต้นเฟิร์นและคำแสนดอย...
ยินดีที่เข้ามาแว่อ่านและหื้อกำลังใจ๋เจ้า....
ขอหมู่เฮามีสุขสบายจุ๊คนเจ้า....
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน....พรหมมา
ขึ้นเหนือคราวนี้ ตั้งใจจะแวะร่วมชมประเพณีอันดีงามนี้เช่นกันครับ...
นี่คือสิ่งยืนยันว่า สายสัมพันธ์ของผู้คนไม่รู้จบสิ้น อยู่คนละฟากภพ ก็ไม่ขาดหาย..
ชื่นชมครับ
สวัสดีครับคุณแผ่นดิน...
หากขึ้นเหนือเชิญแวะที่แหล่งเรียนรู้ผะหญาล้านนาครับ...
อยู่ถนนหน้าศาลากลางจังหวัดเชียงใหม่...ลงไปทางสะพานเลี้ยวซ้ายขึ้นไปประมาณ 300 เมตร ยินดีต้อนรับครับ.....
ประเพณีการกิ๋นก๋วยสลากมีอยู่เกือบทุกวัดในล้านนาหน้าเดือนสิบสองเหนือ(เดือนสิบใต้)
ชอบคุณที่เข้ามาแว่อ่านและให้กำลังใจ...
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน..... พรหมมา
ขอบคุณอิหล้าต้นเฟิร์นที่เข้ามาแว่อ่าน....
หากสนใจเรื่องล้านนาเชิญเข้ามาแว่อ่านเน้อครับ...
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน....พรหมมา
สวัสดีค่ะ
ติดตามอ่านทุกเรื่องนะคะ ...เป็นบันทึกที่มีคุณค่าจากผู้ที่มีความรู้จริง...ขอบคุณมากค่ะ
ขอบคุณเจ้าท่าน ดร.พจนา....
ช่วยกันอ่าน ช่วยกันสร้างงานความรู้ก็เป็นประโยชน์แก่สังคม....
ดวยความปรารถนาดีจากลุงหนาน....พรหมมา
สวัสดีเจ้า..ลุงหนานพรหมมา
บรรยากาศของวันวันตานก๋วยสลากเริ่มตั้งแต่กาดเจ้า กาดแลง มีครัวตี้ห้างดาก๋วยในกาดเป๋นดีม่วนอกม่วนใจ๋มีหมดของกิ๋นครัวตานจะเอาอย่างใดไปซื้อหากันได้ ก๋วยสานด้วยไม้ไผ่เปิงใจ๋ก็สั่งเปิ้นแป๋งมาได้ แม้บ่ใจ๋วันหยุดราชการ ตี้โฮงเฮียนก็อยู่ไกลจากวัดพระธาตุตี้เปิ้นจัดงานตานก๋วยสลาก ทำฮื้อบ่ได้ไปฮ่วมงาน แต่ก็ไปทำบุญตานก๋วยตี้วัดในหมู่บ้านต๋อนเจ้า และก็ไปทำงานตามปกติเจ้า มาได้ความฮู้เพิ่มเติมจากลุงหนานวันนี้เป๋นสิ่งที่ดีขนาดเจ้า
ขอบคุณเรื่องดีๆของบ้านเฮาตี้เล่าสู่กั๋นเน้อเจ้า
ขอขบคุณท่านครูดาหลาแต๊เจ้า....
ที่ได้ช่วยเข้ามาเพิ่มเติมบรรยากาศก๋วยสลากเมืิองล้านนาเจ้า....
ขอหื้อมีบุญและโชคลาภดีๆเจ้า....
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน...พรหมมา