เพลงไทยสากลที่มีชื่อบ่งชี้ทำนองไทยเดิม ตอนที่ ๓๙ เพลงไทยสากลที่มีชื่อบ่งชี้ทำนอง “ลาวดำเนินทราย”
เพลงลาวดำเนินทราย
เพลงลาวดำเนินทรายเป็นเพลงไทยเดิมสำเนียงลาว เป็นเพลงอัตราจังหวะ ๒ ชั้น (จังหวะปานกลาง) มี ๓ ท่อน ตามประวัติมีว่าจ่าเผ่นผยองยิ่ง (จ่าโคม) นักร้องและนักแต่งเพลงสักวามีชื่อผู้หนึ่งแต่งขึ้นโดยอัตโนมัติทั้งบทร้องและทำนองร้องเพื่อใช้เล่นสักวา ที่ว่าแต่งขึ้นโดยอัตโนมัติเพราะในการร้องสักวาโต้ตอบกันนั้นต้องใช้ปฏิภาณไหวพริบในการคิดสักวาขึ้นร้องโต้ตอบกันทันทีซึ่งเป็นการร้องสด สำหรับประวัติจ่าโคมยังไม่มีผู้ใดศึกษาและเรียบเรียงไว้ สันนิษฐานว่าท่านคงมีชีวิตอยู่ในก่อนสมัยรัชกาลที่ ๖ ทั้งนี้เพราะการเล่นสักวาเป็นที่นิยมกันมากระหว่างสมัยรัชกาลที่ ๓ ถึงสมัยรัชกาลที่ ๕
การเล่นสักวาในสมัยโบราณนิยมเล่นกันบนเรือนแพหรือเรือนริมน้ำ หรือเล่นกันบนเรือ โดยลงเรือกันไปเป็นกลุ่มๆ หรือเป็นคณะ แต่ละกลุ่มหรือคณะ มีผู้เล่นสักวา นักร้อง นักดนตรี แล้วแต่งบทสักวาโต้ตอบกัน การเล่นสักวาทางเรือนั้นจะเล่นกันในหน้าน้ำ ประมาณเดือน ๑๑ เดือน ๑๒ ช่วงฤดูน้ำหลาก มักเล่นกันในโอกาสเทศกาลทอดกฐินทอดผ้าป่าหรือลอยเรือเที่ยวทุ่ง เมื่อไปพบกันก็จะลอยเรือมารวมกันเล่นกลอนสักวาการโต้ตอบอาจจะเป็นการโต้ตอบกันตามธรรมดา หรือเลือกเอาวรรณคดีต่างๆ มากันเล่นเป็นตอน ๆ บทสักวาในตอนหลัง ๆ ที่พัฒนาเป็นแบบแผนนั้นเป็นกลอนแปด แต่ขึ้นต้นบทกลอนด้วย “สักวา” และลงท้ายด้วย “เอย” ตัวอย่างเช่นกลอนสักวาของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงบดินทร์ไพศาลโสภณ
“สักวาหวานอื่นมีหมื่นแสน ไม่เหมือนแม้นพจมานที่หวานหอม
กลิ่นประเทียบเปรียบดวงพวงพะยอม อาจจะน้อมจิตโน้มด้วยโลมลม
แม้นล้อลามหยามหยาบไม่ปลาบปลื้ม ดังดูดดื่มบรเพ็ดต้องเข็ดขม
ผู้ดีไพร่ไม่ประกอบชอบอารมณ์ ใครฟังลมเมินหน้าระอาเอย”
คำร้องของเพลงลาวดำเนินทรายที่จ่าโคมแต่งมีจุดประสงค์เพื่อเป็นเพลงลาจึงมีเนื้อความไปในทางการลาจากด้วยความอาลัยอาวรณ์ ประกอบทั้งทำนองมีความไพเราะ จึงเป็นที่รู้จักและนิยมต่อเนื่องกันมา พระยาประสานดุริยศัพท์ (แปลก ประสานศัพท์ พ.ศ.๒๔๐๓-๒๔๖๗ เจ้ากรมปี่พาทย์หลวงในสมัยรัชกาลที่ ๖ และเป็นครูของนักดนตรีไทยที่มีชื่อเสียงมาก เช่น พระเพลงไพเราะ (โสม สุวาทิต) หลวงประดิษฐไพเราะ (ศร ศิลปบรรเลง) พระยาภูมีเสวิน (จิตร จิตตเสวี) ครูมนตรี ตราโมท ครูเฉลิม บัวทั่ง เป็นต้น) ได้คิดทางดนตรีขึ้นไว้สำหรับขับร้องในวงเครื่องสายปี่ชวา และได้รับความนิยมมาจนถึงปัจจุบัน และเพลงนี้เป็นแรงบันดาลใจที่ทำให้เกิดเพลงไทยเดิมที่ดังที่สุดคือเพลง “ลาวดำเนินเกวียน” หรือเพลง “ลาวดวงเดือน” นั่นเอง
เนื้อร้องเพลงลาวดำเนินทรายที่นิยมอยู่ในปัจจุบัน
“เป็นเวลาดึกนักหนาอยู่แล้วหนอ จะรีรอร้องเล่นใจเป็นห่วง
เหมือนเกสรโกสุมทุกพุ่มพวง จะแรมร่วง (น้อ จะแรมร่วง) โรยราน่าเสียดาย
โอ้ว่าอกเอ๋ยกรรม โอ้ว่าอกเอ๋ยกรรม อกเอ๋ยจะทำกันฉันใด แม้ไม่มีห่วงบ่วงใย ตัวฉันไม่ไปเลยเอย
เป็นกรรมจำพรากจำจากจำไกล จำจิตจำใจจำจากไกลกันเอย”
- ฟังเพลงลาวดำเนินทราย อาจารย์เจริญใน สุนทรวาทิน ขับร้อง http://www.4shared.com/audio/oOceRMRJ/___.htm
- ฟังทำนองเพลงลาวดำเนินทราย ระนาดขุนอิน http://www.4shared.com/audio/Wm1WXzUB/__-.htm
เพลงไทยสากลที่ดัดแปลงทำนองลาวดำเนินทรายและตั้งชื่อบ่งชี้เพลงลาวดำเนินทรายได้แก่เพลง “ดำเนินทราย” ของวงสุนทราภรณ์
เพลงดำเนินทราย
เพลงดำเนินทราย คำร้องโดยแก้ว อัจฉริยกุล ทำนองโดยเอื้อ สุนทรสนาน ดัดแปลงทำนองเพลงลาวดำเนินทราย ๒ ชั้น
ญ. แสงจันทร์นวลผ่อง เมื่ออยู่กับคู่ประคอง เธอกอดตระกองให้มองจันทร์
ช. แสงจันทร์เฉิดฉัน แต่นวลน้องยิ่งนวลกว่านั้น
ญ. ปากคำนะช่างรำพัน เปรียบเทียบน้องเทียมดวงจันทร์
ช. ใช่แสร้งรำพันเสกสรรดอกหนา
ญ. ชื่นชวนเชย
ช. หอมเอยบุปผา แก้มเธอนั้นหอมยิ่งกว่า
ญ. อุ๊ยน่าหยิกขา ช่างมาเพ้อได้
ช. เธอรักพี่บ้างไหม
ญ. ไม่รักจะมาด้วยทำไม
ช. ที่รักน่ะรักแค่ไหน
ญ. แค่เพียงหัวใจก็ยอมได้
ช. จะอยู่กับพี่ทั้งคืนได้ไหม
ญ. จะอยู่ก็ได้เป็นไร ขวัญใจเอย
ช. ใจพี่หลงทิ้งไม่ลงแน่ ไม่ผันแปรแน่แท้เลย
ญ. โอ้ ปากหนอปาก นี่แหละหวานมากไม่อยากเลย
ช. แต่พี่หวังเชยชื่นใจ
ญ. โอ้ใจ หนอใจ อย่าทิ้งอย่าขว้างอย่าร้างไป
ช. ชื่นชู้คู่ชื่นระรื่นฤทัย รักด้วยใจจึงได้ไม่หักรักมลาย
ญ. ขอเพียงรักเคียงคู่กัน
ช. ผูกพันไม่ลืมเลย
ญ. พี่เอ๋ย อย่ามีกลาย แม้รักเธอเลือนเคลื่อนคลาย จะกลั้นใจให้ตายนะ
ช. ถ้าหากเธอตายพี่ขอกลั้นใจตายตามเอย
- เอื้อ สุนทรสนาน-มัณฑนา โมรากุล http://www.4shared.com/audio/3MPDrbaq/_-_.htm http://www.youtube.com/watch?v=f3JeRYpI7Lw
- วินัย พันธุรักษ์-ทิพย์วรรณ ปิ่นภิบาล http://www.4shared.com/audio/sAmj00xg/_vol8--_-_03_-_.htm
- รณชัย –อัจฉรพรรณี http://www.4shared.com/audio/w0hgJ1yx/_2_-_04_-___-_.htm http://www.youtube.com/watch?v=_oNU9PW3wgE
- ต้อม-ปุ้ย รวมดาว http://www.4shared.com/audio/rFEfA_50/1_-_-_06_-_.htm
- ปนัดดา-สุเมธ http://www.4shared.com/audio/ovJwnmR8/__16_-08-__.htm http://www.youtube.com/watch?v=uF2EBnrOQSg
- ชรินทร์ นันทนาคร-อรวี สัจจานนท์ http://www.youtube.com/watch?v=LlJmP1SqeEw
วิพล นาคพันธ์
๔ กันยายน ๒๕๕๔
ความเห็น (1)
เคยได้ฟังเพลงคู่ ชื่อเพลง "สัญญาสวาท" และ เพลง "หนุ่มเง้าสาวงอน" ขับร้องโดย คุณธานินทร์ อินทรเทพ-คุณรุ่งฤดี แพ่งผ่องใส ทำนองคล้ายเพลงดำเนินทราย ต้องการซื้อซีดี ถ้ามี Karaoke ยิ่งดี ใครทราบกรุราแนะนำด้วย