วิชาการสายรับใช้สังคมไทย : ๓๑. บทบาทของมหาวิทยาลัยในศตวรรษที่ ๒๑

          OECD ทบทวนบทบาทของอุดมศึกษา แล้วบอกว่า ต้องไม่ใช่เพียงทำหน้าที่ ผลิตบัณฑิต วิจัย บริการสังคม และทำนุบำรุงศิลปะและวัฒนธรรมเท่านั้น   ต้องเข้าไปเป็นส่วนหนึ่งของการพัฒนาภูมิภาค พื้นที่ หรือชุมชนด้วย

          เขาใช้คำว่า สถาบันอุดมศึกษาต้องเข้าไปเป็นหุ้นส่วนสำคัญของการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของเมืองหรือพื้นที่ (region) ที่ตนตั้งอยู่   อ่านรายงานของ OECD ได้ที่นี่   และเขามีเครื่องมือช่วยให้เมืองหรือพื้นที่สำรวจตัวเองเพื่อหาทางพัฒนา ให้เป็น Knowledge-Driven City/Region   โดยมีสถาบันอุดมศึกษาเป็นภาคีหรือหุ้นส่วนหนึ่งของการพัฒนา   ดังปรากฏในเว็บไซต์ดังกล่าว

          นี่ก็สอดคล้องกับนโยบาย ๑ มหาวิทยาลัย ๑ จังหวัดของ สกอ. (ที่ ครม. ชุดรัฐบาลอภิสิทธิ์รับเป็นนโยบาย แต่ไม่มีงบประมาณให้เลย)   แต่นโยบายของไทยไม่มีโครงสร้างของการจัดการ   ปล่อยให้ สกอ. กับมหาวิทยาลัยทำกันในโครงสร้างเก่า   ซึ่งเดาได้ว่า จะไม่เดิน

          แล้ววันที่ ๑ ก.ค. ๕๔ สถาบันคลังสมองของชาติก็เชิญคุณ Rik Bleeker, Director, Amsterdam Knowledge Network Foundation มาเล่าเรื่อง “อัมสเตอร์ดัม...กับการทบทวนบทบาทของอุดมศึกษาในการพัฒนาเมือง”   ทำให้ผมเข้าใจทันทีว่า   จะให้อุดมศึกษาเข้าไปเป็นหุ้นส่วนในการพัฒนาพื้นที่ (หรือเมือง) อย่างจริงจังนั้น ต้องมีโครงสร้างหรือหน่วยงานทำหน้าที่ networking ภาคีหรือภาคส่วนต่างๆ เข้าหากัน   ดังกรณีของ Amsterdam Knowledge Network Foundation   และตามคำบอกเล่าของคุณ Rik ได้เกิด Economic Development Board ของนครอัมสเตอร์ดัม ขึ้นมาทำหน้าที่ประสานงานระดับสูงในการพัฒนาเมือง   โดยมีสมาชิกของ บอร์ด ๑๙ คน มาจากฝ่ายบริหารเมือง ๕ คน  จากสถาบันอุดมศึกษาในพื้นที่ ๕ คน  และจากฝ่ายธุรกิจ ๙ คน   และมีโครงสร้างการทำงานร่วมกันเรียกว่า Cluster ของการพัฒนา ในกิจกรรมที่เป็น priority ของเมือง   ที่อาจารย์หรือนักวิชาการเข้าไปร่วมทำงานต่อเนื่อง   เป็นโครงสร้างของการทำงานร่วมกันถึง ๓ ระดับ ๓ รูปแบบ 

          ย้ำว่า การที่จะให้ฝ่ายวิชาการเข้าไปรับใช้สังคม/พื้นที่ อย่างต่อเนื่องจริงจังนั้น ต้องมีโครงสร้างการจัดการความร่วมมือ  มีกลไกให้ร่วมมือกันอย่างเป็นระบบในเรื่องที่ก่อผลกระทบสูง เป็นประโยชน์ในอนาคต   ไม่ใช่ทำงานแบบแยกส่วนและยกเดียวเลิก   โดยที่กลไกนั้นต้องอยู่ในพื้นที่ ไม่ใช่อยู่ในมหาวิทยาลัย

          อ่านรายงานของการพัฒนาพื้นที่นครอัมสเตอร์ดัมโดยมีสถาบันอุดมศึกษาเข้าร่วมอย่างเป็นระบบได้ที่นี่   อ่านข้อสรุปของ ดร. นงเยาว์ เปรมกมลเนตร เรื่องการใช้มหาวิทยาลัยในการพัฒนาเมืองหรือพื้นที่ได้ที่นี่

วิจารณ์ พานิช
๑ ก.ค. ๕๔