เราสร้างจิตสำนึกได้ภายในวันเดียวจริงหรือ?

จิตสำนึกคืออะไร?

     "จิตสำนึก" เป็นคำที่ทุกท่านที่เข้ามาอ่านต้องเคยได้ยินมาบ่อยครั้ง ผมเองก็ได้ิยิน ได้เห็นและได้อ่านมาไม่รู้กี่ครั้ง แต่ก็ไม่เคยรู้ความหมายที่แท้จริงสักครั้ง รู้แต่ว่าเป็นเรื่องที่ดี ผมเคยเห็นชื่อโครงการจำนวนมากที่มีคำว่า "จิตสำนึก" แต่ใช้ระยะเวลาเพียงแค่ 1 หรือ 2 วันเท่านั้นเอง จึงเกิดความสงสัยว่า จิตสำนึกนี่สามารถสร้างได้ภายในระยะเวลาแค่นี้เองหรือ (เคยเห็นจากโครงการหนึ่งที่มีชื่อว่า "ปลูกจิตสำนึกรักษ์ป่า") จนผมได้มาวิเคราะห์หาความหมายแบบง่าย ๆ นะครับว่า จิตสำนึก หมายถึง การทำความดีที่ไม่ต้องมีใครมาบอกให้ทำ ซึ่งประกอบไปด้วยองค์ประกอบของพฤติกรรมที่เรียกว่า "จิตสำนึำก" ดังนี้

     1. พฤติกรรมที่ทำนั้นต้องเป็นพฤติกรรมที่ดี - คงไม่มีคำว่าจิตสำนึกที่เลว พฤติกรรมทุกอย่างจะต้องเป็นความดี เช่น การเก็บขยะที่ตกอยู่บนพื้นถนน, การปิดน้ำที่ไหลทิ้งในห้องน้ำ, การจูงมือคนแก่ข้ามถนน เป็นต้น

     2. พฤติกรรมนั้นต้องส่งผลต่อส่วนรวมมิใช่ส่วนบุคคล - ผลของการแสดงพฤติกรรมที่ดีนั้น จะต้องส่งผลดีต่อสังคมโดยรวม มิใช่ต่อตนเองหรือพรรคพวกเท่านั้น และต้องทำโดยไม่หวังสิ่งใดตอบแทนด้วย

     3. พฤติกรรมนั้นจะแสดงจากการรู้ด้วยตนเอง ไม่ต้องมีใครมาบอกให้ทำ - ซึ่งตรงกับคำว่า สำนึก หมายถึงรู้ได้ด้วยตนเอง คิดได้ด้วยตนเอง

     เมื่อพฤติกรรมใดที่มีองค์ประกอบครบทั้ง 3 ประการแล้ว ก็เรียกได้ว่าเป็นพฤติกรรมที่เป็นจิตสำนึก การรักษ์ป่าดังตัวอย่างโครงการข้า่งต้นนั้น หากประชาชนสามารถรู้ได้ด้วยตนเองว่า การอนุรักษ์ป่าไม้จะช่วยให้สภาพแวดล้อมธรรมชาติอุดมสมบูรณ์ ผลประโยชน์จะเกิดขึ้นกับโลกของเราและร่วมมือกันรักษาป่าไม้ ดูแลธรรมชาติ ก็ถือได้ว่าผู้นั้นมีจิตสำนึกในการรักษ์ป่า แต่ทุกวันนี้ดูเหมือนว่ามนุษย์เราจะต้องมีกฎหมายมาบังคับ ขอย้ำว่าบังคับจึงจะปฏิบัติในสิ่งที่ดีที่ควรทำกันทั้งสิ้น

     พื้นฐานของการเกิดขึ้นของจิตสำนึกนั้นมาจาก สำนึก (Sense) ของคนเรา ซึ่งมีอยู่ 4 ด้านด้วยกัน แต่จะเป็นด้านอะไรนั้น ผมจะนำมาแบ่งปันในครั้งต่อไปครับ