หัวใจของศึกษานิเทศก์ ในทรรศนะของอาจารย์วินัย เกษมเศรษฐ์ อดีต หศน.สศ.

    อาจารย์ชัด  บุญญา ศึกษานิเทศก์ สพม.ที่เชียงใหม่ ที่เคยทำงานร่วมกับผมที่กรมสามัญศึกษาและผมยอมรับว่าเป็น ศน.มืออาชีพคนหนึ่ง  อาจารย์ชัดได้บันทึกความทรงจำถึงคำกล่าวของ อาจารย์วินัย  เกษมเศรษฐ อดีตหัวหน้าหน่วยศึกษานิเทศก์(อดีตรองอธิบดี กรมสามัญศึกษา)ที่อาจารย์ชัดนับถือเป็นแบบอย่างของ ศน.และเป็นอภิมหาหัวหน้าหน่วยศึกษานิเทศก์ที่สั่งสอนอาจารย์ชัด และ ศน.ทุกคน ในขณะนั้น ตั้งแต่เขาเริ่มเป็น ศน.เมื่อ พ.ศ. 2520 ผมเห็นว่าบันทึกนี้มีประโยชน์สำหรับ ศน.น้องๆทุกคน จึงขออนุญาตนำมาเผยแพร่ต่อ คือ 
     "... ก่อนที่ใครจะมาเป็นศึกษานิเทศก์ คงจะรู้จักศึกษานิเทศก์กันมาบ้างพอสมควร ทั้งภาพบวกและภาพลบ การที่ตัดสินใจเข้ามาเป็นศึกษานิเทศก์ คงจะมองเห็นภาพบวกมากกว่าภาพลบ แม้ภาพลบจะติดมาบ้างก็ตาม
      ทำอย่างไรจึงจะให้ภาพบวกตรึงตาติดใจอยู่ตลอดไป จึงเป็นสิ่งที่ต้องไตร่ตรอง มองให้เห็นคุณค่าของความเป็นศึกษานิเทศก์ให้ถ่องแท้ จนมั่นใจในการตัดสินใจมาเป็นศึกษานิเทศก์

 คำถามที่จะต้องถามตัวเองเพื่อความมั่นใจนั้น มีอยู่ 3 ข้อ คือ

 ข้อ 1 เขามีศึกษานิเทศก์ไว้ทำไม?

 ข้อ 2 ศึกษานิเทศก์มีหลักการทำงานอย่างไร?

 ข้อ 3 ศึกษานิเทศก์มีหลักในการปฏิบัติอย่างไร?

คำตอบทั้ง 3 ข้อ * ที่ศึกษานิเทศก์ควรพิจารณาประกอบคำตอบของตัวเอง คือ

 คำตอบข้อ 1 ศึกษานิเทศก์มีไว้เพื่อบริหารความเปลี่ยนแปลง การบริหาร  หมายถึง การใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์สูงสุด สอดคล้องกับ จุดประสงค์ของศึกษานิเทศก์ การเปลี่ยนแปลง หมายถึง การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นอยู่ตลอดเวลาทั้งในสังคมโดยทั่วไป และในโรงเรียน ศึกษานิเทศก์จะต้องวิเคราะห์ความเปลี่ยนแปลงที่เกิด เพื่อกำหนดยุทธศาสตร์ในการบริหารให้ครูเปลี่ยนพฤติกรรมให้สอดคล้องกับจุดมุ่งหมายของหลักสูตร การไปนิเทศของศึกษานิเทศก์ จึงไม่ใช่ไปรับปัญหาของโรงเรียน แต่ไปเพื่อบริหารความเปลี่ยนแปลง

 คำตอบข้อที่ 2 การทำงานของศึกษานิเทศก์ต้องสอดคล้องกับนโยบายของกรมสามัญศึกษา โดยมีเงื่อนไข ที่ต้องพิจารณานำไปปฏิบัติ 3 ประการ คือ  1. คน 2. งาน3. สถานการณ์ 
   คน ได้แก่ ครู ซึ่งมีค่านิยม ประสบการณ์ และความรู้สึกนึกคิดต่างกัน
   งาน มี 4 ประเภท คือ
- งานปกติ
- งานที่มีปัญหา ศน.ต้องรู้จักปัญหา ข้อจำกัด แล้วหาวิธีแก้ให้ตรงปัญหา
- งานริเริ่มสร้างสรรค์
- งานพัฒนามนุษย์ ซึ่งมีความสำคัญมาก เพราะเป็นหัวใจที่จะทำงานทั้ง 3 ประเภท ดังกล่าวแล้วให้สำเร็จได้
  สถานการณ์ มี 2 ประเภท คือ
- สถานการณ์ที่เกี่ยวกับคน
- สถานการณ์ที่อยู่นอกเหนือการควบคุม
    การทำงานของศึกษานิเทศก์จึงต้องให้เหมาะสม สอดคล้องกันทั้ง 3 ประการ คือ คน งาน และสถานการณ์

คำตอบข้อ 3 งานของศึกษานิเทศก์เป็นวิชาชีพ (Professional Growth, Career Development) ศึกษานิเทศก์จึงต้องปฏิบัติตน ดังนี้
1. เรียนรู้ด้วยตนเอง (Self Directed Learner) โดย
- รับรู้นานาวิทยาการ
- เรียนรู้ ในด้านความรู้ ความคิด และเจตคติ
- จำได้
- คิดได้ถูกต้องตามเงื่อนไขของการทำงาน คือ คน งาน และสถานการณ์
2. สามารถทำงานเป็นกลุ่มได้ โดย
- มีความเหนียวแน่นในกลุ่ม (Group Cohesion)
- มีความสัมพันธ์ระหว่างบุคคล (Interpersonal Relationship)
   การตอบคำถามทั้ง 3 ข้อข้างต้นนี้ก็คือ “หัวใจของศึกษานิเทศก์” นั่นเอง"