พัฒนาคุณภาพ สว. เขต 3 (6) แหลมงอบ ร่วมสนับสนุน ใหัฟันของผู้สูงอายุ อยู่ยืนยาว

 

ช่วงนี้ เจ๊อังเจ้าเก่า คุณอังคนา สังข์เงิน รพ.แหลมงอบ จังหวัดตราด ค่ะ มาเล่าสู่กันฟัง ในเรื่อง การทำกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ของอำเภอแหลมงอบ แบบไปกันเป็นพวง ...

ที่นี่ดำเนินกิจกรรมผู้สูงอายุตั้งแต่ปี 2552 ... แหลมงอบ เป็นโรงพยาบาลชุมชน 30 เตียง มีโรงพยาบาล 1 แห่ง โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล 7 แห่ง มีทันตาภิบาลประจำ 2 แห่ง ทันตบุคลากรทั้งอำเภอ มีทันตแพทย์ 1 คน ทันตาฯ 4 คน และผู้ช่วยฯ 1 คน

ชมรมผู้สูงอายุในอำเภอแหลมงอบ มี 16 ชมรม เมื่อปี เป็นชมรมต้นแบบที่ทำกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ 9 ชมรม

จุดเริ่มที่ทำกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากในชมรมผู้สูงอายุ

... จากการที่ผู้สูงอายุมารอคิวทำฟันค่อนข้างเยอะ 300 กว่าคิว และมีทันตแพทย์คนเดียว ก็เกิดข้อร้องเรียนว่า แล้วจะได้ฟันเทียมหรือเปล่า ??? ... เป็นจุดเริ่มต้นที่ทำกิจกรรมให้ผู้สูงอายุดูแลสุขภาพช่องปากตนเองได้

กิจกรรมส่งเสริมทันตสุขภาพในชมรมผู้สูงอายุ มีวัตถุประสงค์ คือ

1. เพื่อให้ผู้สูงอายุมีความรู้ การดูแลสุขภาพช่องปากตนเองได้อย่างถูกต้อง
2. เพื่อส่งเสริมให้เกิดกิจกรรมการป้องกัน และดูแลสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุในชุมชน
3. เพื่อให้โอกาสผู้สูงอายุแลกเปลี่ยนเรียนรู้ซึ่งกันและกัน

เริ่มด้วย การจัดประชุมผู้สูงอายุ โดยคัดผู้สูงอายุมาจากตัวแทนแต่ละชมรม ครอบคลุม 4 ตำบล ตำบลละ 5 คน รวม 20 คน ที่มีบุคลิกสามารถเป็นแกนนำผู้สูงอายุได้ มาร่วมกันสร้างฝันว่า ทำอย่างไรสุขภาพช่องปากเราถึงจะดี ... ร่วมกับได้รับโอกาส ไปแลกเปลี่ยนประสบการณ์การจัดกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ในชมรมผู้สูงอายุ ที่ เอบีน่าเฮ้าส์ ทำให้ได้แนวคิดว่า จะทำกิจกรรมอะไรได้บ้าง

ครั้งที่สอง คุณหมอดำรง ได้พาไปแลกเปลี่ยนเรียนรู้ และคิดทำกิจกรรมกัน อีก 1 รอบ ร่วมกับการไปศึกษาดูงานชมรมผู้สูงอายุ ที่ทำกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ที่ตำบลท่านัด อ.ดำเนินสะดวก ราชบุรี ผู้สูงอายุจึงได้เรียนรู้ประสบการณ์การทำกิจกรรมเพิ่มขึ้น

บริบทของพื้นที่

แหลมงอบ ได้รับการสนับสนุนสถานที่ เป็นอาคารศูนย์เอื้ออาทรผู้สูงอายุ ได้รับงบประมาณสนับสนุนจาก นายก อบจ.ตราด เหมือนกับทุกอำเภอในจังหวัดตราด เพื่อให้เป็นสถานที่ที่ผู้สูงอายุมาร่วมทำกิจกรรมกัน โดยผู้สูงอายุกำหนดกันว่า จะรวมตัวกันเดือนหนึ่งไม่ต่ำกว่า 2 ครั้ง มาจัดกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากในชมรมฯ

 

กิจกรรมที่ดำเนินการ โดย ทันตบุคลากร

• ทันตบุคลากรทั้ง ทันตแพทย์ ทันตาภิบาล และผู้ช่วยทันตแพทย์ เป็นผู้สนับสนุนในเรื่อง การให้ความรู้เรื่อง การดูแลสุขภาพช่องปาก แก่ชมรมผู้สูงอายุ โดย เน้นเรื่อง การแปรงฟัน การใช้ไหมขัดฟัน การใช้แปรงซอกฟัน
• การตรวจสุขภาพช่องปากในชมรมฯ
• การให้บริการขูดหินปูน และทาฟลูออไรด์วานิช เพื่อการป้องกันโรคปริทันต์ และฟันผุ ควบคู่ไปด้วย โดย จัดคิวพิเศษ วันอังคารตอนบ่าย และ มีการฟื้นฟูสุขภาพช่องปาก โดยการให้บริการใส่ฟันเทียม
• การคัดกรองเชิงรุก ในตึกผู้ป่วยเบาหวาน เริ่มเมื่อปี 2553
• การคัดกรองผู้สูงอายุ เพื่อทำรากฟันเทียม

กิจกรรมที่ดำเนินการในชมรมผู้สูงอายุ

• กิจกรรมการทำความสะอาด เน้น 2 เรื่อง คือ การทำความสะอาดช่องปาก และการบริโภคอาหาร
• กิจกรรมแปรงฟันที่ชมรมผู้สูงอายุ จัดอยู่ในทุกชมรมฯ
• อาหารบริโภค เน้น อาหารที่เหมาะสำหรับสุขภาพผู้สูงอายุ
• การสร้างกระแสเพื่อฟันดี ทำมาตั้งแต่ปี 2552 เป็นเรื่อง การแสดงละคร ที่สอดแทรกเรื่องทันตสุขภาพเข้าไป เช่น ละครชาตรี ภูมิปัญญาพื้นบ้านของผู้สูงอายุตำบลบางปริก การแสดงเรื่องของนมแม่ ช่วยให้ฟันไม่ผุ
• การดูแลสุขภาพช่องปากให้ผู้อื่น เช่น ศูนย์เด็กเล็ก โดย ป้าขนิษฐา
• คุณยายเซี้ยะ มีความสามารถในการเล่านิทาน "บ๊าย บาย ขวดนม" ที่เอาประสบการณ์ไปเล่าให้ที่ศูนย์เด็กฟังกัน
• ลุงเผชิญ สอนในศูนย์เด็กของเทศบาล ตำบลแหลมงอบ
• ผู้สูงอายุผลิตสื่อ นำไปใช้ให้กับเด็ก ในการสอนแปรงฟัน

การพัฒนาศักยภาพภาคประชาชน

• แหลมงอบ จัดอบรมทีมดูแลผู้สูงอายุ ครอบคลุมทุกตำบล ทีมนี้มีหน้าที่ดูแลผู้สูงอายุที่ไม่สามารถเข้ามาร่วมกิจกรรมในชมรมได้ มีคุณลุงบุญส่งเป็น อสม. ถ้าคุณลุงบุญส่งออกไปเยี่ยม ผส. ก็จะพกเครื่องวัดความดันไปด้วยทุกครั้ง บริการวัดความดันให้
• ถ้าผู้สูงอายุเหงา ป้าเซี้ย มีความสามารถเรื่องการร้องรำทำเพลง ทำให้ผู้สูงอายุมีความสุขไปด้วย

ตามรอยผู้สูงอายุที่มีสุขภาพดี เพื่อค้นหาผู้สูงอายุฟันดี

• คุณลุงผวน มีพฤติกรรมสุขภาพดี กินข้าวกับน้ำพริก กินปลาปรุงเอง ใช้สมุนไพร เช่น เพชรสังฆาต-ลดความดัน ว่านร้อยรู-ดองยา และดอกสาเก-จุดไล่ยุงได้
• คุณลุงติ๊ก ใช้ไหต่อกันเป็นเสาบ้าน ยังใช้ตะเกียงน้ำมัน และภาชนะใส่เกลือ น้ำตาล มีแต่เตาถ่านรอบบ้าน
• คุณยายช่อ อายุ 103 ปี สุขภาพแข็งแรงมาก อดีตเป็นหมอตำแย

กิจกรรมแลกเปลี่ยนเรียนรู้กับเครือข่ายเด็กนักเรียน

มีชื่อว่า "สายสัมพันธ์สูงวัยใส่ใจบุตรหลาน" จัดร่วมกันระหว่างผู้สูงอายุ กับเด็กนักเรียน มีการแลกเปลี่ยนกันในเรื่องการแสดง ผู้สูงอายุเอาละครชาตรีมาแสดง มีการเต้นตามจังหวะ และกิจกรรมการดูแลทำความสะอาดช่องปาก ฮูลาฮุบแปรงฟัน

กิจกรรมผู้สูงอายุในโรงพยาบาล

• คลินิก ANC - ผู้สูงอายุร่วมกิจกรรม นวดผ่อนคลายให้แม่ตั้งท้อง และแนะนำเรื่องสุขภาพช่องปาก สอนเรื่องให้ลูกกินนมแม่ การแนะนำใบพลูระงับกลิ่นปาก
• กิจกรรมแกนนำอาสา ชมรมสายใยรักของโรงพยาบาล - ให้ความรู้เด็ก และแกนนำนมแม่ เรื่องการดูแลสุขภาพช่องปาก

มีการจัดกิจกรรมของโรงเรียนมาเมื่อไร ผู้สูงอายุจะเข้าร่วมกิจกรรมทั้งนั้น เช่น เมื่อ 21 ตค ในงานรณรงค์ทันตฯ ทันตบุคลากรจะเป็นผู้ให้บริการอยู่ในห้องฟัน และมีผู้สูงอายุ ทำกิจกรรมที่จุดให้ความรู้ แจกของ และให้คำแนะนำผู้ที่มารับบริการ

การมีส่วนร่วม

ทีมงานอำเภอแหลมงอบ ประกอบด้วย ทันตบุคลากร เจ้าหน้าที่สาธารณสุข จากสำนักงานสาธารณสุขอำเภอ เจ้าหน้าที่โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล รวมทั้งอาสาสมัครสาธารณสุข

โครงการ / นวัตกรรมเด่น ของอำเภอแหลมงอบ

• ละครชาตรี แสดงในโรงเรียนดู ศูนย์เด็กเล็ก และชมรมผู้สูงอายุ
• งอบ สัญลักษณ์ของแหลมงอบ มีการตกแต่งงอบ ใช้ในการแสดงงอบ เรื่อง มาแปรงฟันกันถอะ เป็นรำงอบ หรือเซิ้งงอบฟันดี
• สุมนไพร ภูมิปัญญาพื้นบ้าน ผู้สูงอายุแนะนำโรงเรียน เรื่อง ใบฝรั่ง ใบสะระแหน่ ใบพลู ช่วยระงับกลิ่นปาก
• ดอกอัญชัญ ใช้ย้อมสีฟันได้

แผนต่อไปของแหลมงอบ

• พัฒนานวัตกรรมในชมรมผู้สูงอายุให้มากขึ้น
• ขยายการดำเนินงานส่งเสริมสุขภาพช่องปากในชมรมฯ ให้มากขึ้น
• พัฒนาปัจจัยแห่งความสำเร็จ
• จัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ของผู้สูงอายุ โดยใช้งบฯ จากกองทุนทันตกรรม

สุดท้าย แหลมงอบ ฝันไว้ว่า ... ผู้สูงอายุจะมีสุขภาพดี ทั้งกายใจ และการอยู่ร่วมกันในสังคม

แล้วทีมงานเอาเวลาไหนที่มาทำกิจกรรมมากมายได้อย่างนี้

ป้าเซี่ยะ ... “เราเป็นจิตอาสา ต้องหาเวลาว่าง ต้องปลีกตัว คำว่า จิตอาสา เราต้องช่วยเหลือได้ทุกด้าน เราก็จะมีเวลาว่าง ถ้าเราทำตัวให้ว่าง เราก็จะว่าง เราก็จะทำตัวให้ว่างไว้ และมีความสุข ที่ได้ออกไปเยี่ยมผู้สูงอายุที่อยู่ตามบ้าน เหมือนกับว่า เราได้บุญ”

ป้าขนิษฐา ... “ถ้าจะถามหาเวลาว่าง อย่างว่า ถ้าทางหมออังบอกว่า เราก็ต้องทำตัวให้ว่าง ว่าจะเอาวันไหน … เราก็มีความภูมิใจ ที่จะไปช่วยกันบริหารผู้สูงอายุให้มีความแข็งแรง สุขภาพปาก ฟัน และร่างกายให้แข็งแรงขึ้น เราก็จะต้องทำตัวให้ว่าง”

อังคณา ... “บางที รพ. คิวก็ไม่ว่าง ลุงราชัญ ลุงศรีนวล บอกมาว่า อัง เราะจะเอากันแล้วนะ คือ จะทำกิจกรรมกันแล้ว บางทีป้าเซี้ยะก็บอกว่า อัง เมื่อไรจะออกเยี่ยมผู้สูงอายุสักที ให้ช่วย plan ให้ เพราะว่า รพ. จะเป็นฝ่ายสนับสนุนเรื่องรถ

ส่วนของลุงราชัญ หลังๆ บอกว่า อังไม่ต้องไป ลุงไปเองแล้วกัน เพราะว่า ลุงจะพาทีมไปด้วย

จริงๆ แล้ว งานทันตฯ ของห้องฟัน ค่อนข้างเยอะ ต้องให้บริการคนไข้ด้วย จึงต้องจัดให้มีกิจกรรมของผู้สูงอายุในวันพฤหัสช่วงเช้า เพื่อผู้สูงอายุจะได้รู้ว่า วันนี้เขาจะไปไหน และมีการจัดทำแผนของชมรมให้ชัดเจน”

รวมเรื่อง พัฒนาคุณภาพ สว. เขต 3